Filipinak, Asiako herrialde katolikoena.

Ezin ahaztu ordea espainiarrek Filipinak konkistatu baino  mende bat lehenago iritsi zirela musulmanak hona. XV. mendean hegoaldeko irlak (Mindanao, Basilan, Jolo eta Sulu) sultanerriek kontrolatzen zituzten. Azken urteetan gatazka puri-purian egon da irla hauetan.

Gatazka hau ulertzeko noraino egin behar dugu atzera?

Prozesu historikoa izan da, lehenik espainiarren kolonizazioa eta Ameriketako Estatu Batuena gero. Amerikarrek  lurralde antolaketa politika desegokiak egin zituzten, lurrak kolonoei eta atzerriko enpresei salduz. Gerora Filipinetako gobernuek politika honekin jarraitu zuten. Musulmanak historikoki marjinatuak sentitu dira beraienak ziren lurretan, diskriminazio horrek pobreziara eraman ditu eta armak hartzea izan da erantzuna.  

Azken 40 urteak bereziki gogorrak izan dira.

1970ean Mairuen Askapenerako Frente Nazionala (MAFN) sortu zen Mindanao hegoaldean, musulmanak gehiengoa diren tokian. 1972an Ferdinand Marcosen gobernuak lege martziala jarri  zuen martxan, diktadura urteak izan ziren. Estatuak indarra erabili zuen musulmanen aurka eta hauek armekin erantzun zuten. Lau urte iraun zuen gerra zibila piztu zen, gatazkak gaurdaino iraun badu ere.

Eta zu Basilan irlara iritsi berria.

1972an iritsi nintzen Espainiako Gaztela lehorretik eta hura paradisua zen niretzako. Hango errekurtso naturalekin aho zabalik geratu nintzen, petrolioa, gasa, mineralak eta lur oso emankorra dituen irla da Basilan.

Egoera zeharo aldrebestu zen ordea paradisuan.

Gerra piztu zen goizetik gauera eta gu ez geunden prestatuak egoera berrirako. Hilketak, bahiketak, gizarte zibila zatitua, gerra desplazatuak... Lanean jarraitu genuen hala ere, Claret eskolako zuzendari izan nintzen, gau eskolak martxan jarri nituen, gerra desplazatuekin lanean hasi ginen. Egoera jasangaitza bihurtu zen arte. Adiskideak bahitu eta hil zizkidaten, Basilan irla utzi zuen azken apaiza izan nintzen.

Film bat izan zitekeen.

Izan zitekeen, istorioak mila ditut; Marcosen gobernuak mairuen talde armatuko kide izatea egotzi zidan liderra ezagutzen nuelako. Gerora, talde komunistako kide izatea egotzi zidaten. Nik ordea, pobrezia eta injustiziak sufritzen zituztenen alde egiten nuen lan.

Tartean, sei urteko geldialdia egin zenuen.

Baina berriro itzuli nintzen Filipinetara eta egoera asko okertu zen.

Zertan?

Talde armatuak ugaldu ziren. Askapen Islamiarrerako Fronte Mairuak (MILF), Filipinak hegoaldean estatu independentea eskatzen zuen. 1991n Abu Sayyaf talde armatua sortu zen, talde  erradikalenetan erradikalena. Horrez gain, Basilanen gerrilla txiki ugari sortu ziren. Biolentzia ikaragarria zen.

Abu Sayyaf diozu. Liderra oso gertuko izan zenuen ezta?

Khadaffy Janjalani liderra nire ikasle izan zen Basilan irlan. Unibertsitate islamiar batean ikasteko aukera izan zuen eta handik ideia oso erradikalekin etorri zen. Abu Sayyafeko kide askok ere aukera bera izan zuten, batzuek Afganistanen borrokatu zuten. Bahiketak ziren dirua lortzeko modua. Hainbat ekintza egin zituzten eta hildako asko eragin. Ameriketako Estatu Batuek esku hartu zuten talde islamiar honen kontrako borrokan, Al Kaedarekin lotura zutelakoan. Azken urteetan zorionez ez dute ekintzarik egin.  

Azalduko didazu gatazka hau zifratan?

40 urteko gerra, 120.000 hildako, bi miloi gerra desplazatu, 15.000 gerrillarik armak utzi beharra eta gerra zauriak zenbatezinak dira.

1996an MAFN-k bake akordioa sinatu zuen.

Akordio honen ondoren sortu zen RAMM (Mindanao Musulmaneko Lurralde Autonomoa), Nur Misauri MAFNko  liderra gobernadore izan zelarik. MILF-k inoiz ez zuen onartu Akordio hau.

16 urte geroago lortu dute MILF-koek Cory Aquino presidentearekin Bake Akordioa sinatzea. Zer gertatu da orain bake akordioa sinatzeko?

Denborak erakutsi du RAMM-ek ez duela funtzionatu. Sinatu berri den akordioan, statu quoa ezin dela onartu aipatzen da. Musulmanen bizi baldintzek bere horretan jarraitzen dute, aberastasun natural handiko irlak dira haienak, baina Filipinetako lurralderik pobreenak izaten jarraitzen dute.

Zertan aldatuko da egoera?

Bangasamoro (Mairuen herria) izeneko lurraldea definitzeko erreferenduma egingo da musulmanak gehiengoa diren tokietan. Akordio honetan, Estatuak eskumen gehiago emango dizkio lurralde berriari, zergak bildu eta ezartzeko, baita baliabide naturalak kudeatzeko ere.

Sharia aplikatzea eskatzen dute.

Akordioan ondo definitu beharko da sharia nori aplikatu eta zein neurritaraino. Ez da estatu islamiar batean bezala aplikatuko, ziur nago hortaz, baina musulmanak ez direnen eskubideak errespetatzea ezinbestekoa izango da.

Azken bake akordioa izango al da?

Aquinoren gobernua populista da eta baiezkoan nago. Asia Hego Ekialdeko gatazkarik luzeena nozitu dugu.  Bakea ordea ez da akordioen bidez lortzen, bakea beste eremu batean dago.

Zein da eremu hori?

Ezberdintasun sozialak, injustizia eta pobrezia sufritzen dutenek bizimodu duina izan arte ez da bakerik izango, norbanakoaren sinesmenak kontuan hartu gabe, izan musulman edo kristau.

Elizak zer dio?

Gatazka eremu erlijiosora eraman du beti eta ni oso kritikoa naiz horrekin. Elizak Jainkoaren egia defendatu du, agintari islamiarrek Alarena eta elkarren arteko xextrak ez du ezer konpondu.

Musulmanen eta kristauen arteko elkarbizitzan zubi lana egiten ari zara: pulpitutik elkar ulertzearen aldeko mezuak ematen dituzu, chabacanoz eta ingelesez, erlijio ezberdinetako liderrak biltzen dituen elkarteko sortzailea zara…

Nire lana gizarte zibilaren ongizateari loturik egon da. Benetako lana, bakean eta elkarbizitzan sinesten duten herritarrena da. Boterean dauden askok nire lana ez dute gustuko, hori beraien arazoa da, ni oso gustura nago egiten dudanarekin.