“Ez daukagu lan egiteko ez hizkuntza ikasteko aukerarik. Ez daukagu egokitu diguten herritik irteteko aukerarik”. Houmer Hedayatzadek errefuxiatu iraniarraren hitzak dira. Asilo eskaera duela urtebete inguru egin zuen eta oraindik erantzunaren zain dago. “Batzuetan bi hilabete pasa daitezke, baina badira eskaeraren erantzuna jaso arte hamar urte itxoiten egon direnak ere”. Bitartean zer? Lan egiteko debekua kasu askotan, hizkuntza ikastaroak hartzeko aukerarik ez eta lager delakoetan bizitzeko mandatua. Asiloa eskatzen dutenentzako erresidentziak dira lagerrak, baldintza oso eskasekoak: intimitaterik ez, pitzadurak paretetan, itoginak... Halako baldintzetan “zure barnean zer edo zer galtzen duzu, zure izatearen zati bat”, diosku Hedayatzadek-ek. Duela urtebetetik bizi da Alemanian. Iranetik alde egin behar izan zuen, bi urte eta erdiko kartzelaldira kondenatu baitzuten. “Oposizioko kide izateagatik kriminal gisa tratatzen nau Irango Gobernuak, publikoki egiten den edozein gauza lan politikotzat hartzen dute. Supermerkatu batean prezioak asko igo dituztela esaten baduzu edo taxi-gidariarekin mintzatzen bazara, berehala atxilotuko zaituzte kritika politikoa argudiatuta”.

Errefuxiatuak Alemaniara iristen direnean, erresidentzia handi batzuetan pilatzen dituzte lehenik (6 astetik 3 hilabetera arte) eta ondoren, herri txikietan sakabanatzen dituzte. Omid Moradian Kurdistanekoa da eta jada hiru urte daramatza Alemanian. Orain arte Regensburg hiritik hogei bat kilometrora dagoen lager batean bizi izan da mundutik isolatuta, eta joan den uztailean egoeraz nazkaturik Regensburgeko kanpatuekin bat egin zuen. “Duela hiru hilabetera arte aleman guztiak arrazistak zirela uste nuen. Baina protesta hauetan jende asko ezagutu dut eta alemaniarrez nuen pentsamoldea aldatu dut, begiak ireki dizkit”.

Legedi alemaniarra, halere, ez dute alde: Residenzpflich izeneko arauak debekatu egiten die asilo eskaera egiten duten atzerritarrei egokitutako erresidentzia eremutik mugitzea. “Alemaniak daukan salbuespen lege bat da, Europako beste inongo herrialdetan aurkitzen ez dena”, azaldu digu Karin Prätori-k; hogei urte daramatza errefuxiatuen aldeko borrokan. Legeak dio asiloa eskatzen dutenek alojamendu komunetan egon behar dutela eta mandatua urratzen duenak urtebeteko kartzela zigorra jaso dezake. Aspalditik, Europa osora hedatu nahi du araua Gobernu federalak, arrakastarik gabe. Alderdi nazionalsozialistak 1938. urtean ezarri zuen Residenzplich legea, nagusiki abokatu juduei zuzendua –Alemanian bizi ziren herritar judutarren defentsa galarazteko–. Egun, sarritan helburu argia du legeak: atzerritarrek herrialdetik alde egitea.

Lagerretan isolatu eta bertatik mugitzea debekatzeak jendea txikitzen duela dio errefuxiatuentzako Bavariako aholkularitza taldeko kide Alexander Thal-ek: “Etorkizuneko itxaropen eta proiektu guztiak suntsitzen ditu. Etxe hauetan egona naiz, errefuxiatuak bisitatzen, eta bi ordu baino ez egon arren depresioak jota atera izan naiz. Pentsa 25 urte daramanak!”. Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren arabera, hiritar orok “edozein momentutan dauka hiriz aldatzeko eskubidea eta bere erresidentzia eremua/hiria hautatzeko aukera”. Ez dirudi Alemaniako legediak berdin pentsatzen duenik.

Eskubideen defentsan kanpatuta

Pasa den urtarrilean, Mohammad R. errefuxiatu irandarrak bere buruaz beste egin zuen Bavariako Würzburg hirian. Ez zen egoera isolatua izan, azken urteetan ugari izan baitira Alemanian hautu hori egin duten errefuxiatuak, baina gertaerak errefuxiatuen aldeko mugimendua sustraitu zuen Bavarian. Martxoan, Würzburg hirian kanpaldia abiatu zuten, euren egoera publikoki salatzeko. Pixkanaka, oihartzuna hartu zuen mugimenduak eta Düsseldorf, Nürnberg, Passau eta Regensburg hirietara zabaldu zen. Eskubide urraketen inguruko argazki erakusketak, hitzaldiak, kanpaldiak, gose grebak… izan dira hilabeteotan. Iragan martxotik ekainera bitarte, Alemaniako errefuxiatuek hiru gose greba gauzatu zituzten Würzburgen. Elkartasuna adierazteko, beste zazpi hiritan baraualdiak errepikatu zituzten.

Irailean, mugimendua Alemania osora zabaltzeko xedez, lau asteko martxa egin zuten, 600 kilometro Würzburgetik Berlinera. Eta paraleloki, beste autobus martxa batek ipar-mendebaldea zeharkatu zuen. Talde neonaziekin tirabirak ere izan zituzten bidean (batik bat Thüringen, Sajonian eta Potsdamen). Lehengo hilabeteko manifestazioa izan zen puntu gorena, Berlinen bertan: 6.000 lagunetik gora bildu ziren errefuxiatuei elkartasuna adierazteko. Hala ere, Hedayatzadek-en iritziz are handiagoa izan zitekeen mobilizazioen dimentsioa, baina beldur dira errefuxiatuak: “Asiloa eskatu dutenak jakitun dira Residentpfllich-a errespetatzen ez badute haien herrialdeetara deportatzeko arriskua areagotzen zaiela. Gobernuak xantaia egiten die”.

Martxak orokorrean eragin mediatiko handia izan du. ARD eta ZDF telebista estatalek eta Der TagSpiegel edota Suddeutsche Zeitung egunkariek, esaterako, leku garrantzitsua eskaini diote orain arte herritarrentzat ia ezezaguna zen gai honi. Dena den, eztabaida aurretik zetorren: 2010ean Pro Asyl errefuxiatuen aldeko taldeak epaitegietara jo zuen, legearen arabera edozeinek –bertako nahiz atzerritar– gutxieneko diru-laguntza jasotzeko eskubidea duela aldarrikatzeko. Izan ere, Hartz IV legeak dio langabezian dagoen herritar orok etxebizitza izateko eta hilean 374 euro jasotzeko eskubidea duela, baina oso bestelakoa da asiloa eskatzen dutenen egoera. Lagerretan dituzte eta hilean 40 euro ematen dizkiete. Gainontzeko diru-laguntza zerrenda mugatu batzuetatik aukeratu dezaketen janari eta arropatan jasotzen dute. Uztailean ebatzitako epaiaren ondorioz, orain eskudirutan 134 euro jasotzen ari dira, baina errefuxiatuek diote ez dela nahikoa. Gutxienez, politikariek isilpean zituzten lege hauek iritzi publikora eramateko balio izan dutela dio Prätori-k. “Gainera, sortzen ari den presio hau gobernua beste lege batzuk aldatzera behartu dezake, Residenzpflich-a kasu”.

Egungo asilo politikaren aurkako mugimenduak lau eskakizun nagusi ditu aldarri: deportazio guztiak bertan behera uztea; asilo eskaera egiten duten errefuxiatuen izaera politikoa onartzea; Residenzpflich legea indargabetzea; eta isolamendu erresidentziak ixtea. Berlineko manifestazioaren ondoren ez dira besoak gurutzatuta geratu eta hainbat ekintza burutzen jarraitu dute. Urriaren 15ean, esaterako, Nigeriako enbaxada okupatu zuten eta poliziak 28 lagun atxilotu zituen bertan. Aipatzekoa da Alemaniak Nigeriarekin akordioak dituela herrialde germaniarrera iristen diren paperik gabeko errefuxiatuak hara berriz deportatzeko, bere garaian Gadafiren Libiarekin zituen akordioen gisan.

Residenzpflich legea Bundestagera

Urriaren 24an, Brandenburgoko Atean zortzi egun iraun zituen gose grebari ekin zioten hogei bat lagunek. Poliziak kanpalekua desegin eta lo zakuak kendu zizkieten, eta estalperik gabe pasa behar izan zituzten zortzi egunak. Protestek fruituak eman dituzte eta hil honetan Bundestag Alemaniako parlamentura iritsi dira haien eskakizunak, Die Linke ezkerreko koalizioaren, Die Grünen berdeen eta SPD alderdi sozialistaren bidez. Hala, Residenzpflich lege polemikoa izan dute hizpide parlamentariek, nahiz eta alderdien gehiengoak neurria babesten duen, errefuxiatuak kontrolpean izateko ezinbesteko tresna dela argudiatuta. Mugimenduko kideek argi dute, Brandenburgoko atean jarraituko dute, Gandhiren aipua buruan: “Lehenengo ez ikusiarena egingo dute, ondoren barre egingo dizute, gero eraso, eta azkenean irabazi egingo duzu”.