Tritemio, kriptografo kriptikoa
Trittenheim (egungo Alemania), 1462ko otsailaren 1a. Johann Heidenberg jaio zen, jaioterria aitzakia Johannes Trithemius edo Tritemio izenez ezagun egingo zen abade beneditarra. Haurra zela hil zitzaion aita, eta handik zazpi urtera ama beste gizon batekin ezkondu zen. Ugazaita haurren hezkuntza akademikoaren aurkakoa zen, eta Johannesek oztopo handiak gainditu behar izan zituen ikasteko. Latina, greziera eta hebreera ezkutuan ikasi zituen. Eta ezkutukoak eta misterioak eragin handia izango zuen haren bizitzan.
17 urterekin etxetik alde egin zuen, ikasteko grinak bultzatuta. Besteak beste, Herbehereetan eta Kolonian izan zen, eta, azkenean, Heidelbergeko Unibertsitatean ikasi zuen.
1482an, Heidelbergetik jaioterrira zihoala, elur-ekaitz batek harrapatu eta Sponheimeko abade etxe beneditarrean aurkitu zuen babesa. Hantxe geratzea erabaki zuen. Hurrengo urtean, 21 urte besterik ez zituela, Sponheimeko abade izendatu zuten. Iritsi zenean abade etxeko liburutegiak 50 bat ale besterik ez zituen; Tritemio abade zela 2.000 alera iritsi zen.
Abadeak berak ere liburutegitxoa betetzeko adinako obra mardula utzi zuen. Historia, matematikak, kimika, lexikografia... landu zituen, baita zientzia ezkutuak ere. Zenbaitentzat, gaia seriotasunez eta oinarri sendoz aztertu zuen lehena izan zelako. 1508an Polygraphiae lana amaitu zuen, klabe ezkutuei buruzko lan mardula; guztira, sei liburuki zeuzkan. Kriptografiaz gain, Johannesek magia, astrologia, alkimia... landu zituen. Baina eliza katolikoaren itzala ugazaitarena baino luzeagoa zen eta, kriptografiari buruzko inoizko lehen lan inprimatua argitaratu eta urte batzuetara, magia beltza egitea leporatu eta Polygraphiaeren ale guztiak erre zituzten.
1506an Sponheim utzi eta Würzburgeko Done Jakue abade etxera joan zen. Hango abade izan zen hil artean.
Tritemiori buruzko datu askorik ez daukagu. Misterioa landu zuen, eta haren bizitza ere misterioz beteta dago. 1499an, Steganographia –mezuen barruan beste mezu batzuk ezkutatzeko teknikez arduratzen den kriptografiaren zatia– izenburuko trilogia prestatzen hasi zen, mende oso bat geroago argitaratu zen arren. 1990eko hamarkadan, La Roche unibertsitateko irakasle Thomas Ernstek eta Jim Reeds matematikariak, bakoitzak bere aldetik, trilogiaren hirugarren liburukiaren eduki guztia enkriptatuta dagoela ondorioztatu zuten. Sekretu gehienak azaldu gabe, klabe eta kodeak askatzeke joan zen Tritemio. Baina klabe horiek bere obran bertan egon daitezke.
Hizkuntzakeriatik edo glotofobiatik eta, zer esanik ez, euskararen aurkako gorrototik, askotan ikusi izan dugu gure euskara makila guztien zahagi bihurturik. Azkena, Anton Arriola Kutxabankeko presidentea ibili zaigu makilakari lanetan gure hizkuntzari astindu eta makilakada... [+]
Nafarroa Behereako Arberoa ikastola erre zen pasa den urrian. Administraziotik laguntzarik jaso ez duten arren, herritarrek berehala erantzun dute. Astelehenean, hain zuzen, elkartasuna eta berotasuna jaso dute Gipuzkoako Ibarran. Elkartasunak eraikitako sarea da gakoa.
Azaroaren 19an Justiziaren Eraginkortasunari buruzko Legea eta Prozedura Kirminalaren Legea aldatu zituen Espainiako Kongresuak, beste lege sorta batzuk onartzearekin batera. Horrek epaiketa azkarrak egitea, pisu turistikoen erregulazioa aldatzea edo kaleratze zehatz batzuen... [+]
Hemen da "uda bete abentura bizitzeko aukera." Zabalik dago aurtengo Euskal Udalekuetan izena emateko epea. 6 urtetatik 17 urtera arteko haur eta gazteentzako hamaika txanda antolatu dituzte Bernedo, Abaigar eta Goñi herrietan.
Japoniako multinazionalak egin nahi duen erregulazio txostenak plantako langileen herenari baino gehiagori eragingo die. Enpresa batzordeko kide Luis Escalonak adierazi du "langileen aurkako eraso bat" dela, eta lanuzteak egingo dituztela iragarri du.
Duela hamar urteko martxoaren 31an Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu zuten denok Mozal Legea gisa ezagutzen dugun araudia. Espainiako Estatuan ez ezik, nazioartean parekorik gabeko aurkakotasuna eragin zuen lege makurra. Hamarkada pasa da eta jaio zenean bezain... [+]
Ez dezazuela lotura hau Ezkiotik bilatu, ez eta Altsasutik ere, are gutxiago Ebro ibaia Castejonetik zeharkatuz. Euskal Yaren eta Nafarroako AHTaren arteko lotura, edo hobeto esanda, loturak, dagoeneko errealitate bat dira. Pluralean dauden lotura horiexek dira kezkatu beharko... [+]
Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]
Directa hedabideak ikertu eta argitaratu du poliziaren infiltrazioa. 2019ko irailean hurbildu zen lehen aldiz Lleidako Ateneu Cooperatiu taldera, Joan Llobet García izenpean, eta 2021eko azaroan utzi zuen militantzia, Bartzelonan lana aurkitu zuela eta amonaren... [+]
350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]
ARGIAri jakinarazi diotenez, 40-50 irakasle inguruk Eusko Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren pareko belardian igaro dute gaua. Dozena bat kide identifikatu ditu gauerdian Udaltzaingoak.
Gaurko greba deialdiak %75eko jarraipena izan du sindikatu deitzaileen arabera... [+]
'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]
Kriztian Borda hautetsi ohia eta Lurzaindia elkarteko kideak sare sozialetan zabaldu duen bideo baten harira piztu da ika-mika. Arbonan laborantza lurrak "arriskuan" daudela salatu du Bordak, eta jakinarazi du Arbonako Herriko Etxeak bere kirol zelaia Baionako promotore... [+]