Psametiko faraoia lehen hizkuntzaren bila
Egipto, K.a. 664. Uahibra Psametiko faraoi izendatu zuten, eta, hala, XXVI. dinastia, dinastia saita, abiatu zen. K.a. 610ean hil zen arte, mende erdi pasatxoko agintaldi luze eta oparoa izan zuen. Egiptoren independentzia lortu zuen Asiriar Inperioarengandik bananduta eta, gerraren buruhausteak eta galdera ekonomikoak ahaztuta, Egiptok distiratzeko ahaleginak egin zituen. Ahalegin horiek, oro har, emaitza bikainak izan zituzten egiptoarren ekonomian eta kulturan, baina Psametiko I.aren proiektu kultural guztiek ez zuten arrakasta izan.
Faraoiak bere herria munduko zaharrena zela uste zuen, lehen gizakiak egiptoarrak zirela, alegia. Ustea enpirikoki frogatu nahi zuen, eta, horretarako, munduko lehen hizkuntza –eta, beraz, lehen gizakiak– aurkitzeko esperimentu bitxia prestatu zuen.
Herodoto (K.a. 484-425) historialari eta geografo greziarrak jaso zuenez, faraoiak bi haur jaioberri artzain bati emateko agindua eman zuen, hark hazi zitzan. Artzainak ez zuen gizakiekin inolako harremanik izango eta debekatua zuen haurrekin hitz egitea. Hala, inolako giza eraginik gabe eta hizkuntzarik entzun gabe, haurrek zentzurik gabeko soinuak egin ohi dituzten garaia gaindituta, Psametikoren bi giza akuriek esaten zituzten lehen hitzak gizakien jatorrizko hizkuntzarenak izango ziren. Ondorioz, hizkuntza horren hiztunak lehen gizakien ondorengo zuzenak izango ziren.
Esperimentuak bi urte bete zituenean, artzainak faraoiarekin biltzeko baimena eskatu zuen. Haurrek lehen hitzak esan zituzten, eskuak luzatzeaz bat, zerbait eskatzen ariko balira bezala: bekós, bekós.
Ez artzainak, ez faraoiak, ez zekitenez hitz horrek zer esan nahi zuen, agintariak jakintsuen batzordea bilduarazi zuen, hitzaren jatorria eta esanahia aurkitzeko. Hainbat egunetan eztabaidan aritu ondoren, zera ondorioztatu zuten: hitza frigierazkoa omen zen eta “ogia” esan nahi omen zuen. Frigiarrek ia Anatolia osoa –egungo Turkia– hartzen zuten garai hartan.
Beraz, faraoia oker zegoen, egiptoarrak ez ziren lehen gizakiak (eta artzainak ez zituen bi haurrak ondo elikatu, jakintsuen batzordea zuzen egonez gero, behintzat).
Batetik, bistan da Psametikoren esperimentuak ez zuela inolako oinarri zientifikorik, ez eta zentzu handirik ere, gaurko hizkuntzalaritzak erakusten diguna aintzat hartuz gero. Alegia, hizkuntza guztiek antzinatasun bera dutela, eta guztiek dutela jatorria ari berean.
Hala ere, Psametiko ez zebilen gizakiaren jatorria zein den asmatzetik oso urrun; orain arteko Homo Sapiens arrasto zaharrenak Etiopian aurkitu zituzten arkeologoek, egiptoarren zibilizazioaren oinarri izan zen Nilo ibaiaren iturburuetako batetik hurbil.
Mostafa Waziri Egiptoko Antzinaroko Kontseilu Goreneko idazkari nagusiak Mizerinoren piramidea zaharberritzeko proiektu erraldoia aurkeztu du berriki: Gizako piramiderik txikiena granitozko blokez estaliko dute, jatorrizko itxura berreskuratu dezan. Wazirik proiektua gogo biziz... [+]
Kairoko Egiptoar Museoko Kontserbazio Zentroko ikerlariek egiaztatu berri dute Eutrema japonicum edo Cochlearia wasabi izeneko errefaua egokia eta eraginkorra dela papiroak garbitu eta kontserbatzeko. Hau da, nagusiki japoniar sukaldaritzan erabiltzen den wasabia baliatu dute,... [+]
New Yorkeko Unibertsitateko ikerlari talde batek esperimentu bat egin berri du, Gizako esfingearen materialak eta eraiki zuten garaiko baldintza klimatikoak imitatuz.
Antzinako Egipton, momifikazio prozesuan, zenbait organo ontzi kanopotan sartzen zituzten, eta hainbat substantziaz osatutako baltsamoak erabiltzen zituzten horiek kontserbatzeko.
Duela 3.300 urte inguru, Meritaton printzesa, Akhenaton faraoiaren eta Nefertitiren alaba zaharrena, Tell al-Amarnako Iparraldeko jauregian bizi izan zen.
Egiptoar arkeologo talde batek Rosetta harria Egiptora itzultzeko eskaera egin dio British Museumi.
Orain dela 3.400 urte inguru eraikitako hiri baten arrastoak aurkitu ditu arkeologo talde batek Luxorren, Egipton, Nilo ibaiaren ertzetako batean. Amenhotep III faraoiaren garaiko hiria da (k.a. 1390-1352), haren semeak, Akenaton faraoiak hiriburu berri bat sortzeko atzean utzi... [+]
Le Bourget (Île-de-France), 1976ko irailaren 26a. Ramses II.a faraoiaren momia zeraman hegazkin militarrak lur hartu zuen.
Sorbonako Unibertsitateko Adeline Bats ikerlariak arkeologia esperimentaleko proiektu bat gauzatu berri du: ogia antzinako egiptoarrek bezala egitea lortu du, tresna, prozesu eta lehengai berberak erabiliz.
Antzinako Egiptoko hainbat papirotan jasota dagoenez, arazo ginekologikoak arintzeko asmoz, fumigazio baginalak erabiltzen zituzten, baina orain arte, idatzizko erreferentzia horiez gain, ez zen horren froga fisikorik aurkitu.
Nilometroak Nilo ibaiaren ibilgu naturaletik hurbil eraikitzen zituzten era askotako eskalak ziren: eraikin konplexuak ziren batzuk, beste batzuk putzu soilak edo harrian zulatutako eskailerak. Antzinako Egipton, basamortua zeharkatzen duen Nilo ibaia funtsezkoa zen nekazaritzan... [+]
Hiru kontzeptuok aztertu eta antzinako egiptoarren sinesmenekin lotu ditu Brown unibertsitateko (AEB) Victoria Almansa Villatoro egiptologoak (Journal of Egyptian Archaeology).
Egipto, K.a 2162 edo 2191. Nitokris faraoiaren bi urteko erregealdia amaitu zen eta, hala, VI. dinastia amaitu eta Egiptoko lehen tarteko aroa hasi zen.
Nesiamon duela 3.000 urte inguru Karnakeko Amonen tenpluan jardun zuen apaiz egiptoarra izan zen eta haren momia Leedseko (Ingalaterra) museoan egon da 1823az geroztik.
Alexandriatik 75 kilometrora dagoen Tell Abqain aztarnategian, Ramses II.aren garaian (K.a. 1279-1213) eraikitako gotorlekuaren arrastoen artean, zerealak eta beste jaki batzuk kontserbatzeko bi biltegi aurkitu dituzte.