"Hispanizazio planifikatu eta eraginkor baten pean iraun zuten erakundeek"


2012ko maiatzaren 29an

Manex Goihenetxek bere obra bukatu gabe zuela galdu zuen bizitza mendian. Ezterenzubin jaioa, 1969an lizentziatu zen Historian Okzitaniako Tolosako unibertsitate publikoan eta 1984an egin zen doktore Pauen. Bigarren hezkuntzako eta unibertsitateko irakasle izan zen. Baina hori bakarrik ez. Goihenetxe politikari izan zen –-Enbata mugimenduaren eta EHAS alderdiaren sortzaileetako bat–, euskaltzain urgazle, UEUko zuzendari, Ikas elkarteko idazkari, Seaskako langile… Ezin litezke historiako bere ikerketak ibilbide hori gabe ulertu.

Jean Luis Davantek Bidegileak bildumarako osaturiko biografian dio, Goihenetxeren lehenengo historia lanak “panfletoak” izan zirela, zorroztasunez baino asmo onez eginak. 1970eko hamarkada zen, eta Frantziaren kolonizazioa salatzea zuen helburu. Gerora, iraganeko akatsetan eskarmentua harturik, historia dokumentatua eta kritikoa lantzeari ekin zion, abertzaletasuna modu horretan defendatu zuen, eta ezer baino lehen konturatu zen Euskal Herri anitzak izan direla, eta direla.

Euskal Herri osorako historia egin nahi izan zuen eta horren emaitza da Histoire Générale du Pays Basque bilduma, bost liburukiz osatua 1998 eta 2005 artean –azken liburukia bukatu gabe utzi zuen–, Elkar-en eskutik. Argitaletxe talde berak gaztelerazko bertsioa publikatu zuen 2005ean, euskarazkorik ez ordea. Bildumaren hirugarren liburukiak dakartza konkistari buruzkoak, bai Goi Nafarroari dagozkionak eta baita Nafarroa Behereari dagozkionak ere.

“Historialariek nabarmentzen dute konkistaren biharamunean Fernando Katolikoak kontu handia izan zuela usadioak, ohiturak eta baita Nafarroako Forua bera ere errespetatzen, hala nola bere erakunde nagusiak (Errege Kontseilua, Gorte Nagusia, Gorteak…), anexio hitza baztertuz. Baina politika hori posible izan zen Nafarroak babes militarrik ez zuelako, bere gazteluak desegin ondoren. Egia da erakunde nafarrak ez zirela desagertu, hauek indartuak izan zirela, baina hispanizazio planifikatu eta eraginkor baten pean, elite nafarrak monarkia espainolean eta bere inperioaren barruan kontrolatu eta integratzeraino. (…)

XVI. mendeko bigarren erdialdetik aurrera, Goi eta Behe Nafarroaren arteko haustura ekarri zuten hainbat faktorek; batez ere nabarmentzen da Frantziak eta Espainiak aurrera eramandako finkotasun militarra, diplomatikoa eta lurraldeari zegokiona; politika hori Batasunaren Ediktuak (1620) eta Pirinioetako Tratatuak (1659)16 kontsakratu zuten. (…)

Hortik aurrera, Henrike IV.arekin, historiaren idazketa monarkia frantsesaren interesen zerbitzura eratorritako navarrismo baten esku geratu zen. Eta Goi Nafarroan Karlos I.aren eta Felipe II.aren ideologia inperialistak arrakasta izan zuen; konkistaren lehen urtetako heriotza, kartzela eta erbestetik iraun zuten gizartearen indar biziak, batasunaren aldeko dinamika gaztelarraren barruan sartu ziren. Europako lehen potentzia bihurturiko Espainian, Nafarroak erregeordea mantendu zuen, erregeordetza bilakatu zen, beste kolonia eta jabetza espainolen tankeran: ez zen erreinu bat, erregeordetza baizik”.


LARRUN
2012ko maiatzaren 27a
Azoka
Kanal honetatik interesatuko zaizu: Nafarroaren Konkista
2023-12-13 | Axier Lopez
Gipuzkoa konkistatu zuen Gaztelako erregearen omenezko kaleari izena aldatu dio Arrasateko Udalak herritarren eskariz

Gipuzkoa Nafarroako Erresumatik aterarazi eta Gaztelarentzat konkistatu zuen Alfonso VIII. erregearen omenezko kaleari izena aldatuko diote. Horren partez, “17 emakume" deituko da kale hori, frankismoaren lege matxisten aurka borroka egin zuten herriko emakume batzuen... [+]


2023-09-12 | Euskal Irratiak
Nafarroa bizi dela aldarrikatu dute Donapaleun

Memoria eta aldarrikapen eguna izan da larunbatean Amikuzeko hiriburuan. "Sekulan baino gehiago, gure izanetik aurkitu indarraz, bihar gu girena hazi", izan dira Zabalik elkarteko presidentearen hitzak, Nafarroa Bizirik eguneko ekitaldi ofizialean.


Duela 500 urte Nafarroako Estatu Nagusiak bildu zirela oroituko dute Donapaleun

Larunbat honetan egun osoko egitaraua antolatu dute Zabalik elkarteak, Nabarraldek eta Hernani Errotzenek, gogorarazteko 1523an Nafarroako Erresumak Donapaleun ezarri zuela hiriburua eta bere egiturak mantendu zituela.


Nafarroako Estatu Nagusiak Donapaleun
500 urteren ondoren, oroimena eta hizkuntza bizirik

1523ko abuztuaren 18an, Henrike II.a Nafarroako erregeak Estatu Nagusiak deitu zituen Donapaleun. Gaztelaren eraso eta konkistaren ondoren, Nafarroa Behereko lurraldera mugaturik geratu zen erresumak bere egiturak bizirik mantentzeko azken saiakera izan zen hura. 500 urte... [+]


2022-12-05 | Ahotsa.info
Aranzadi elkartea eta SF78Gogoan ekimena omendu eta Maya alkatea gaitzetsi ditu Orreaga elkarteak Nafarroaren Egunean

Historian Euskal Herriaren alde bizitza eman duten pertsona guztiei omenaldia eta lore-eskaintza eskaini die Orreaga elkarteak Nafarroaren Egunean Iruñean egindako ekitaldian.


Peio Berterretxe, taula zuzendaria
“‘Antso Azkarra edo Miramamolinen esmeralda’ gaurko gobernatzaileen kritika da, edo bederen trufa”

Larunbat honetan dute Antso Azkarra eta Miramamolinen esmeralda antzerkiaren azken emanaldia Hazparnen. Makear gazteek taularatzen dute Antton Luku antzerkigileak 1997an idatzitako obra. Urte horretan Donostia Hiria Literatur Saria irabazi zuen; 25 urte geroago publikoaren... [+]


2022-07-18 | Ahotsa.info
Amaiurko gazteluaren erresistentziaren 500. urteurrena gogoan izan dute

Amaiurko gazteluaren erresistentziaren eta suntsiketaren 500. urteurrena ospatzeko ekitaldi nagusia ospatu da larunbatean, Amaiurko Gaztelu Elkarteak eta Amaiurko herriak antolaturik eta hainbat instituzioen ordezkarien presentziarekin.


Irungo alardea eta Braveheart nafarra

Zigarro mentolatuak, Dire Straits taldea eta “dabuten” esaten zuen jendea iraganeko kontuak dira. Inork aldarrikatzen ez duen iragan batekoak. Bazkari familiar batean zure osaba inoiz martxosoak ekarriko ditu gogora eta horri esker jakingo duzu existitu zirela. Are,... [+]


Amaiur, sinbolo baten birsorkuntza

1522ko uztailaren 19an Amaiurko gaztelua bereganatu zuen espainiar gudarosteak, euren erreinuaren defentsan erresistitu nahi izan zuten nafar gerlariak garaituta. Ez zen izan Nafarroako konkistaren borrokaldi funtsezkoena, bai seguruenik sinbolikoena. Historiak isilarazita egon... [+]


2022-06-10
Amaiurtarra

Aise adituko diezue adin bateko espainolei, zerbaiten larritasuna gutxietsi edo apaletsi nahi dutelarik: “Kuban gehiago galdu zen”, harako 1898 hartako inperio kolonialaren hondarren galera gogoan. Hungariarrek ere, gisako esamoldea omen dute, adiera berberarekin... [+]


Eguneraketa berriak daude