Europan eta mundu osoan egoera ekonomiko eta finantzarioa larria den garai honetan, zalantzan jarri da hainbat herrialderen kaudimena, eta ondorioz, baita Europar Batasunaren iraupena eta euroaren etorkizuna ere. Ba al du euroak lehertzeko arriskurik?
Galdera fikzio hutsa izan zitekeen artikulu honen lerroburua. Ez da, ordea, hain zentzugabea, krisi ekonomiko eta finantzarioak eragin dituen ondorioak ikusita, batez ere Europan. Jakina da Europar Batasuneko herrialde batzuek kaudimen gabezia dutela –batez ere Greziak–, eta egunero esaten digute, enpresek ez ezik, Europako herrialde batzuek ere hondoa jotzeko arriskua dutela. Horrek, bistan denez, ondorio izugarriak ditu familia eta langileengan, lana eta eskubide sozialak galtzen baitituzte.
Testuinguru horretan, ez da hain arraroa pentsatzea euroak jarraituko ote duen edota desagertu egingo den. Hain zuzen ere, Gaindegia ekonomia eta gizarte garapenerako behategiaren 2011 Txostena (oraindik paperean argitaratu gabea, baina www.gaindegia.org webgunean irakurgai) galdera horri erantzuna ematen saiatu da. Bertan, Joseba Barandiaran ekonomialariak horren inguruko hausnarketa egin du Eta, euroa lehertuko balitz, zer? izeneko artikuluan. Bertatik ateratako ondorioa aurreratzen dizuegu: errazagoa da Europa birmoldatzea euroa baztertzea baino, errazagoa da euroa txertatzea euroa desagerraraztea baino.
Teoriatik praktikara
Europar Batasuneko kide den herrialde batek aukera du, teorian, batasun horretatik irteteko; eta beraz, euroa uzteko. Herrialdeek euroan jarraituko dute, betiere ikusten badute etorkizun hobea izango dutela Euroguneko herrialde gisa, eurotik aterata baino –aldaketak ekarriko lituzkeen kostu guztiak kontuan hartuta, jakina–.
Indarrean dagoen legeriak ez du aurreikusten Euroguneko herrialde batek euroa uzteko modurik. Horrek ez du esan nahi ezinezkoa denik, noski, legeak egin eta aldatu egin daitezkeelako. Baina, edonola ere, oztopo juridiko asko daude horretarako. Bestalde, estatu kolpe bat ere gerta liteke, baina bide berri hori ere zaila izango litzateke. Eurotik ateratzea bideragarriagoa izango litzateke Alemaniarentzat, Grezia, Portugal, Italia edo Espainia bezalako periferiako herrialde batentzat baino, besteak beste moneta berri bat jaulki beharko bailitzateke... eta drakma berria, pezeta berria edo lira berria ezin izango lirateke marko berriarekin lehiatu.
Gainera, eurotik irteteak ekarriko lituzkeen zailtasun logistikoak ere kontuan hartu behar dira. Txanpon eta billete berriak jaulkitzea ez da lan erraza, milaka unitate behar baitira; eta hori nekez egin liteke ezkutuan. Bestalde, moneta sistema berriak ere onarpena izan behar du; eta onarpen hori lortzea ez da hain erraza. Izan ere, herrialde batek txanpon eta billeteak aldatzeko, beharrezkoa da biztanleriari publikoki azaltzea, nahasmendurik eta iruzurrik gerta ez dadin. Horretarako denbora eta publizitatea behar da, eta esan bezala, ez da erraza onarpen hori lortzea. Horretaz guztiaz gain, makina txanponjaleak eta, oro har, diru fisikoa erabiltzen duten makina eta gailuak ere egokitu egin beharko lirateke, hala nola bidesariak, garraio publikoaren ordainlekuak, eta abar. Prozesu hori ez da merkea, ezta laburra ere.
Euroa uzteak oso bide arriskutsuan sartzea dakar berarekin, eta ziurgabetasuna sortuko luke. Barandiaranen ustez, txanpon berri batek nekez izango luke truke baliorik lehen unetik.
Moneta berria jaulkitzeko arrazoiak
Dena den, erraza da herrialde batek moneta berri bat jaulkitzeko izan ditzakeen arrazoiak identifikatzea. Joseba Barandiaranek batzuk deskribatzen ditu bere artikuluan. Behin herrialdeak bere txanpona debaluatzeko ahalmena berreskuratutakoan, lehiakortasuna irabaziko luke, atzera ere banku zentral burujabe bat izango luke eta, akaso, gerora hazkundea eta enplegua sortzeko aukera izango luke. Arazo larri bat dago, ordea: oso litekeena da herrialde hori, izan estatua, enpresak nahiz familiak, eurotan –edo atzerriko beste txanpon batean– zorpetuta egotea. Eta ez euren artean bakarrik, gerta liteke hirugarren hartzekodunekin ere zorpetuta egotea. Hala, “euren zorrak bikoiztu egingo lirateke txanpon berriaren balio galerarekin. Hau da, zor horiek ordainezinak izango lirateke eta nazioarteko merkataritza harremanetan porrot egingo lukete, kaos juridiko eta ekonomiko galanta eragiteaz batera”.
Finantza ikuspuntutik, txanpon berria jaulkiko lukeen herrialdeak eta haren enpresek isolatuta gelditzeko arriskua izango lukete. Egoera horrek oinarrizko nahiz luxuzko ondasunen eskasia ekar lezake, bereziki normalean inportatu litezkeen ondasunak: petrolioa, jakiak, argindarra… Horrez gain, mugak ixteak eta kanbio-kontrolak eraginda, estraperloa berpizteko arriskua legoke.
Joseba Barandiaran ekonomialariaren arabera, errazagoa izango da Europa birmoldatzea euroa baztertzea baino. Berak dioenez, Europaren etsai komertzial nahiz politikoek irabaziko lukete gehien euroa lehertuko balitz. Bestalde, ekonomialari honek euroa jaulki aurretik moneta gune bateratu baten egokitasunerako ezarri ziren lau baldintzak gogorarazten dizkigu. Lehenengoa: batasuna, integrazio-komertzial handia duten ekonomien artekoa izatea, ekonomia irekiak izatea. Bigarrena: shock ekonomikoen eragina simetrikoa izatea oro har, hau da, gutxi izatea estatu bati kalte eta besteari mesede egiten dioten shock edo gertaerak. Horretarako, Barandiaranek dio herrialdeek merkataritza intrasektoriala izan behar dutela batez ere, sektoreen artekoa baino gehiago. Hirugarrena: lanaren mugikortasuna moneta batasuneko lurraldean. Eta azkenik, laugarrena: federalismo fiskala.
Horiek dira moneta batasun eraginkorra lortzeko lau baldintzak. Une honetan betetzen al dira? Gaindegiako artikuluan egileak ez dio galdera horri erantzuten, baina euroa lehertuko ez den esperantza du. Errealitatean, berriz, Euroguneko hainbat herrialdetan pentsa daiteke baldintza horiek ez direla betetzen. Beste kontu bat da Euroguneko herrialde batzuek euroa lehertzeko interesa izatea edo ez.
Hamarkada batez lokarturik izan ondotik, otsailaren 22an iratzarriko dute hartza Miarritzen. Festilasaik, Arroka elkarteak, Maritzuli dantza konpainiak, Gaztetxeak eta Ikastolak bat egin dute, aurten, programazio berezi bat eskaintzeko.
Hizkuntzarako ere gurasoak haurrentzako eredu direla kontuan hartuta, euskararen erabilera eta irakaskuntzari buruz sentsibilizatzeko helburua duen hamabostaldia antolatu dute Hendaia, Urruña, Donibane Lohizune eta Ziburuko herriek. Martxoaren 15etik 30era guraso... [+]
Apirilean zen sartzekoa araua baina atzeratzea erabaki dute. Derrigorrezkoa izanen da ibilgailuetan agiria eramatea, ez soilik hiri eta herri nagusienetan sartu ahal izateko, baita kostalde osoko errepideetan mugitu ahal izateko ere.
«I will overturn, overturn, overturn, it[…]»
Ezekiel 21:27 – King James Version
«Algoritmo guztien gainetik, algoritmo guztien azpitik»
Xabier Landabidea
Deseroso nago, deseroso gure jendarteak teknologiarekiko hartu duen jarrera kasik... [+]
Irakasleek urtetan pilatutako jakintza kontuan hartzea, klaustroek erabakiak hartzeko autonomia bermatzea, IKTen “uneoroko erabilera” sustatzen duten planak geldiaraztea, eta ikasgeletan aldaketa metodologikoak sartu aurretik dituzten ondorioak tentuz aztertzea... [+]
Gertatutakoak ez direla kasualitatea azpimarratu dute. Unibertsitateko eremuetan indarkeria matxista gertatzen dela azaldu dute, eta arazoa sistematikoa dela. Protokolo bat eskatu dute erasotuak babesteko. Erasotzaileak inpunitate osoarekin jokatu duela salatu dute.
Gaztelueta C -Berango C gazteen futbol partidua bertan behera geratu zen Larunbatean. Jokatzen ari zirela Gaztelueta C taldeko gazte batek aurkariari "beltz zikin madarikatua" deitu zion. Gorengo erregional mailako Otxarkoaga-Iturrigorri partiduan ere... [+]
Atxuri auzoan 2019ko azaroaren 5ean Voxen kontra egin zuten bederatzi pertsonaren kontrako epaia iritsi da. Akusatuek ez dute espetxean sartu beharko.
Ia mende batez, Euskal Herrian ez da belaunaldirik tortura ezagutu ez duenik. 1960tik 5.379 lagun dira ofizialki, baina askoz gehiago dira, publikoki torturatu gisa agertzeak min egiten duelako oraindik ere. Eta seguruenik, oinarri-oinarrian ez delako ezer aldatu. Polizia... [+]
PSE-EEren zuzendaritza berriak alderdikideen %95en onespena jaso du. Anduezak proposatutako Batzorde Exekutiboan aurreko 26 kideetatik zortzi aurpegi berri daude soilik.
Macronek egindako deiari erantzunez, NATOko eta Europako agintariak Parisen elkartuko dira astelehen honetan, AEBek eta Errusiak iragarri ostean Ukrainako gerra amaitzeko elkarrizketei heltzekotan direla. Europak diru asko xahutu du Ukraina laguntzen, eta gerra amai dezakeen... [+]
Torturak jasan dituzten 900 lagun bildu dira Donostian Euskal Herriko Torturatuen Sarea aurkezteko, otsailaren 15ean. Ekimenak torturatuen bozgorailu izan nahi du, eta oraindik torturen berri eman ez duten herritarrak sarera batzera animatu dituzte. Eusko Jaurlaritzari eta... [+]
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"
Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]
Azken hogei urteetako gazteen kokapen politikoa izan dute aztergai The Economisten. Europan 18-29 urte arteko gizonak emakumeak baino posizio kontserbadoreagoetan kokatzen dira.
Parke bakoitzak hirurogei hektarea izango ditu, eta 32 milioi euroko aurrekontua du proiektuak. Ingurumen eta baimen teknikoak berretsita, egitasmoari hirigintza baimena baino ez zaio falta eraikitzeari ekiteko.