Umetako kontuak
Asiako ekialdeko muturrean ginkgoa (Ginkgo biloba) zuhaitza gurtzagai dute. Ez da harritzekoa: gaztetasunari eusten urgazle da! Gurean ere baditugu landare gurtuak: elorri zuria (Crataegus sp.), hagina (Taxus baccata), lizarra (Fraxinus excelsior)... Gure espiritualtasuna eta gorputza osatu duten landareak dira, gogo eta gose guztiak ase dizkigutenak. Bete gabe? Asebete gabe? Asetzea ere ez da gutxi...
Gure gogoak betetzeak, baina, bestelakoak ere badakartza. Gure espezieak soziala izan behar zuela erabaki zuenetik badugu hurkoari zer zor. Hurkoa izateak betebeharrak sortzen ditu, eta lasaitasuna eta babesa eskaintzen dizkizu trukean. Bake hori jendeak ez ezik sekta batek bermatzen duenean, eta gurean bezala sotanen beltza baino beltzagoa denean zer esanik ez, trukea garestia da. Ustezko anparo horrek onak eta txarrak, adiskideak eta etsaiak bereiztera behartzen gaitu. Batzuk gurtu eta beste batzuk zanpatu. Lagunak bezala landareak.
Gure ume garaietan, ez dakit zein ospakizun aitzakia, sektako herriko nagusi erretorea paliopean kaleetan gora eta behera paseatzera ateratzeko ohitura bazen. Horretarako diktadore haren hankape finetarako galtzadako harriak gogortxo nonbait eta kale guztiak ihiz estaltzen ziren. Moztu berritan zabaldutako ihi berde beltz hark arreta pizten zidan, kaleak inoizko dotoreenak jartzen baitzituen. Gure herriko ihiak zanpatuz palioaren segizioan kanpokoei, palmondoari (Phoenix canariensis) eta erramuari (Laurus nobilis), gorazarre egiten zitzaien.
Ni zanpatuekin bizi naiz. Gure etxeak Imindosberri izena du. Imindos ihi mendi hotzetik dator. Ihiak ura erakusten du. Itsasoko ganduak eta errioko terralak ia etengabekoak eta buztina nagusi den lurra izaki, egutera gozoan egonagatik, ihia (Juncus sp.) bapo bizi den tokia da. Baita gerori ere.
Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]
Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]
Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]
Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]
Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]
Gure etxean ezker-aihena izenarekin ezagutu genuen (Humulus lupulus). Izan ere, makina bat ezker-aihen landu da gure herriko errioaren erriberatan, garagardogintza hedatu zenarekin batera. Otsaihena, zerbeza-lorea, zerbeza-landarea, bier-belarra eta ezker-belarra ere deitzen... [+]
Udaberriak ekarri dit gaia sudurraren aurrera. New Yorkeko ikerketa gune desberdinetan lan egiten zuten C. Bushdid, M. O. Magnasco, L.B. Vosshall eta A. Keller zientzialariek 2014ko martxoan “Science Magazine” sonatuan argitaratu zuten artikulu batek zalaparta polita... [+]
Urte arteko egun xelebreak amaitu dira, lurretik sortutakoetatik jan eta edan batean osatzen diren egunak. Hobebeharrez, onenetik onenera janedan ere. Ustez. Kaba eta xanpain botila astunak erraz dantzatzen dira. Gaur egun askotarikoak badira ere eskuera, lehen beste upeleko... [+]
Egin du izotzak berea: azioa, txarkeria. Aspaldian ikusi gabeko izotz zuri galantak izan ditugu apirilaren bukaeran. Sator-lana baina agerian, inongo lotsarik gabe: azerikeria. Ikaragarria bota du Euskal Herriaren hegoaldean.
Mila gau eta bat gehiago ipuin sortaren antzera, azken 22 urteetako mila artikulu eta bat gehiago hauen kontakizuna aitaren batean igaro zait. Txoko honetan Gerezi sasoi aparta izenburua zuen lehen artikulu xinple hura idatzi zuen umemoko hari, Persiako ipuin sorta horretako Nur... [+]
Maiatz ederrari ekin diogu. Konturatzerako bero sapa azaleratzen diguten urteko egun luzeenetan gara. Urteko gau motzenak izango dira orduan, baina ikuskizun paregabea eskaintzen dutenak. Ez naiz ari jai txolinenei adarrak ipintzen dizkieten su-festa zalapartatsuez. Isilagoak... [+]
Uhaga edo ponpa izugarriak dira landareak. Zuhaitz handiak, zer esanik ez. Metro eta erdiko gerribuelta duen pago (Fagus sylvatica) batek egunero 400 litro ur behar ditu metabolismoari eusteko. 400 litro ur aurkitu behar ditu non edo han; sustraije ikaragarria garatzen du ur... [+]
Estimatzeko intentzio osoarekin sagardo botila bat ireki, edalontzia sudurrera hurreratu eta botila itxita izan duen tortotxaren usaina hartzea, horixe infernua!
Sekulakoa iruditzen zait aurtengo negua jo eta eskaintzen ari zaigun kolore sinfonia. Eguraldi xelebreagatik ote? Epel gozotik izotzera; lehorte punttutik uholdeetara. Ala neroni nabil halatsu, eta aurten begi berriak ditut...
Kosmopolita da getozka, Portulaca oleracea. Munduan barrena hara eta hona hedatu dugu, jakinaren gainean edo azpian, eta toki askotan ondo bizi da. Noranahitarra da, eta edonon nonahikoa. Dakigun guztia bezala, ez dakigu oso ondo nongoa den. Landareez ari garenean, ikaragarrizko... [+]