Bere burua etxekotu zuen etxeko animalia
Zipre, duela 9.500 urte. Egun Shillourokambos deritzon aztarnategi neolitikoan pertsona bat ehortzi zuten, alboan katua zuela. 2004an Jean-Denis Vigne paleontologo frantziarra buru zuen arkeologo talde batek aurkitu zituen gizakiaren eta katuaren arrastoak. Katu horrek basakatu afrikarraren antz handiagoa zuen egungo katu domestikoarena baino. Hala ere, adituek ez zuten zalantzarik izan: katu hori gizaki batekin batera ehortzi bazuten, etxekotua zegoelako izan zen. Eta, horrenbestez, ordura arte nagusitu zen teoria, katua egiptoarrek duela 4.000 urte inguru etxekotu zutela zioena, bertan behera geratu zen. Zipren aurkitutako katua askoz lehenago etxekotu zuten Neolitoko abeltzain nekazariek, K.a. zortzigarren edo bederatzigarren milurtekoan, ia nahi gabe, gizakiek nahi gabe behintzat.
Nekazaritzaren hastapenetan gizakiak landareen soberakinak biltzen eta gordetzen hasi ziren, eta berehala zekale erreserbek ugaztun karraskariak erakarri zituzten. Jean-Denis Vigne katua aurkitu zuen paleontologoaren hitzetan, “zientifikook sagu horiek komensal gisa definitzen ditugu, baina gainerakoentzat parasitoak besterik ez lirateke, gure janaria jatera zetozelako. Karraskariek ez zuten ordura arte halako pagotxarik izan, eta pentsatzekoa da lehen gizaki sedentarioek sagu izurrite kezkagarriari aurre egin behar izan ziotela”. Jakina, sagu kontzentrazio hori ere pagotxa bihurtu zen katuentzat, azerientzat eta bestelako haragijale txikientzat, eta giza kokalekuetara hurbiltzen hasi ziren. “Une horretan gizakiak konturatu ziren egoera horri onura atera zekiokeela”. Hala ere, gizakiak ez zuen katua erabat etxekotu, ez baitzuen lortu felido txikiak gizakiekin eta gizakientzat ehizatzea. Katuak gizakiez baliatu ziren bizimodu errazagoa lortzeko, eta gizakiek katuen “erabakia” onartu zuten beraientzat ere harremana onuragarria zelako.
Neolitoan gizakiek beste hainbat espezie etxekotuko zituzten beren nahiera. Baina 10.000 urte geroago, oraindik ez dago garbi gizakiak katua domestikatu ote zuen, ala katuak gizakia.
Iazko abuztuan, Irundik gertu, ertzainek atxilotzean izan zuen bihotzekoa gizon batek. Eneko Valdésen heriotzaren ikerketan, Polizia errugabetu zuten.
Bekat’uros LGBTQIA+ euskal besta hirugarren urtekoz iraganen da Atharratzen. Apirilaren 12an egun osoko egitaraua antolatu du Prefosta elkarteak, usaiako karrika inguruarekin, kontzertuekin eta ikusgarriekin.
Bi langileek Microsoften 50. urteurreneko ekitaldia moztu zuten ostiralean, eta enpresako buruei Gazako genozidioan duten papera leporatu zieten. Adimen artifizialarekin eginiko armak saltzen dizkio multinazionalak Israelgo armadari.
Poloniar bat, bi irlandar eta estatubatuar batek jaso dute Alemania apirilaren 21a aitzin uzteko manua. Hori gertatu ezean, kanporatuko dituztela argitu die Berlineko Migrazio Bulegoak. Salaketa jarri dute kanporaketa prozedura geldiarazteko xedez.
UPNk jarritako salaketa bati erantzunez hartu du erabakia auzitegiak. Apirilaren 17an gazte topagunearen baitan Berriozarren antolatutako "Kurdistan eta Euskal Herriko preso politikoen" aldeko ekitaldia da UPNk bertan behera utzi nahi izan duena "terrorismoaren... [+]
Gerra Hotza bultzatu zuten politiken alboan egon ziren ere bakearen aldeko ildoak. Ez zuten Ekialdea eta Mendebaldea batzeko moduko berregituraketa politiko berririk ekarri, baina errealitate berriak josi zituzten Europako Mendebaldea eta Ekialdearen artean. Horietako... [+]
Bere burua 2027ko Frantziako Estatuko presidentzialetako garaile gisa irudikatzen duena –Marine Le Pen– gogorki zigortu du Parisko Auzitegi Korrekzionalak, lau urteko kartzela-zigorra, 100.000 euroko isuna eta batez ere, bost urtez aurkezteko debekua bideratuta. Tonu... [+]
Indartsua, irribarretsua eta oso langilea. Helburu pila bat ditu esku artean, eta ideia bat okurritzen zaionean buru-belarri aritzen da horretan. Horiek dira Ainhoa Jungitu (Urduña, Bizkaia, 1998) deskribatzen duten zenbait ezaugarri. 2023an esklerosi anizkoitza... [+]
Ukrainaren ondoren Polonia?
Europar Batasunak Ukrainako gerra hauspotu du Kiev armaz hornituta, eta menia oraindik airean delarik, gerraren zikloan murgilduta dago bete-betean. Hori bai, bere diskurtsoa modulatzen ari da, eta gero eta gehiago hitz egiten du balizko su-etenaz... [+]
Kointzidentzia harrigarriak daude bizitzan. Izan ere, zenbat ikusle elkartu litezke Arriaga antzokian? Zenbat komun ote daude solairu bakoitzean? Zein probabilitate dago Gipuzkoako emakume bik sartu-irtenean leku eta istant berean kointziditzeko, 35 urtean elkar ikusi barik egon... [+]
Transfeminismoak argia eta konplexutasuna ekarri ditu gorputz, genero eta desirei buruzko eztabaidetara. Hala ere, itzalak ere sortu ditu. Ustezko koherentzia politiko erradikal baten izenean –askotan hegemonia oso zehatz bati lotua–, diskurtso transfeminista batzuek... [+]
Garai kuriosoak bizi ditugu eta bizi gaituzte, zinez. Hezkuntza krisian dela dioten garaiak dira eta, gutxien-gutxienean, aliritzira, ba aizue, 2.361 urte ditu gaurgero boladatxoak.
Ez zen ba debalde joan Aristoteles bere maisu maite Platonen akademiatik lizeo bat muntatzeko... [+]
Ukrainako gerrar hasierako zergatiak ez dira azaldu zizkigutenak bakarrik, beste arrazoi batzuk ere badaudelako. Errusiak zioen Ukrainako errusiar hiztunen defentsarako urrats bat eman behar zuela; Ukrainako Gobernuak, aldiz, Errusiaren armadari aurre egin behar zitzaiola,... [+]
