Frantziako Senaturako bozak izanen dira hil honen 25ean, bi itzulietan izan ere. 348 senatari hautatuko dira Errepublikan, hauetako hiru Pirinio Atlantiarreko Departamenduan. AB eta EA alderdiak Europe Ecologie Le Verts-Régions et Peuples Solidaires hautagaitzan aurkezten dira. Baxenabarreko Arberatze-Zilhekoa herriko auzapeza Sauveur Bacho da Departamenduko zerrendaburua. Boz hauetan senatariak tokiko hautetsiek hautatuak dira.

Bere buruaren erretratu bat eskaini digu solasaldiaren hastapenean: “Ene sentsibilitatea ezkerrekoa da. Lan arloan engaiatua naiz gaztetatik, partikularki jende esplotatuaren alde. Sozio-politikan, ezkerraren, ekologismoaren eta abertzaletasunaren ideiez osatu dut ene ideologia. Aniztasun horretan ongi atzematen dut ene burua”.

Sindikalista eta herri txiki bateko auzapeza zara. Ezein alderdi politikori atxikia izan gabe, senatari izateko zerrendaburu zara Europe Ecologie Les Verts-Régions et Peuples Solidaires koalizioan. Nola sortu da engaiamendu hau?  

Aspaldi honetan, PSren eta Europa-Ekologista-Berdeen artean eztabaidak gauzatu dira Parisen. Ekologisten mugimendu honek talde parlamentarioa osatu nahi luke Senatuan. 15 senatari behar dira, eta une honetan 5 besterik ez ditu. Kari horretara, PSrekin solasaldiak izan ditu, partikularki bozketa proportzionalak diren departamenduetan elkarrekin aurkezteko. Guk hemen ez dugu proportzionaltasun hori. Halaber, ekologisten eta Regions et Peuples Solidaires-en artean ere debateak izan dira Parisen. AB eta EA koalizio honen baitan daude, Biarnon berriz, Partit Occitan dago. Horiek horrela, AB eta EAko kideak proposatu didate koalizioan parte hartzeko zerrendaburu gisa. Alderdi horietako kidea izan gabe, beren ezaugarriak dituen norbait nahi zuten. Baserri munduko auzapez batek heina eman zezakeela pentsatu dute, bai sentsibilitate anitz horiek biltzeko bai kandidatura animatzeko. Eztabaidatu dugu, eta aniztasun horretan ontsa kausitu dut ene burua.

Zeri begira eman duzu urrats hau?

Euskal Herri osoari begira pentsatuz hasteko. Une honetan gauza baikorrak gertatzen ari dira politikan, bertze aro bat abiatu da. Euskal Herri osoa harturik bide berriak  urratu daitezkeela ikusten dut. Ipar Euskal Herriari begira berriz, Europako azken bozetan ildo berri batzuk urratu ziren. AB, EA eta Europe Ecologie Les Vertes-en artean zabaldu den bidea biziki inportantea da politikan lekua hartzeko. Beraz, boz hauetan, beste urrats bat eman dezakegu bidea egiten ikasteko: elkarrekin lan eginez eta elkarrengana gehiago hurbilduz. Ene gustuko, politikaren ildo berri honetan sartzean, gure gazteriari begira lan egin behar dugu bereziki. Euskal Herria kontuan harturik, beste herriekin elkartasunean eta ekologismoaren bidean. Bateratze hori egin dezakegu. Nihaurek eraikin horretan ene harritxoa ezartzen ahal dudan ustetan ari naiz gogotsu.

AB eta EA bai, baina Batasuna ez da zuen hautagaitzan sartu. Nola baloratzen duzu hori?

Elgarretaratzea biziki gaitz da beti, aiseago da banantzea elkartzea baino. AB eta EA indar inportanteak dira abertzaletasunean. Batasunak nahi izan balu gure ekimenean izan, enetzat ez zen problemarik izanen. Baina, estrategia mailan oraino denbora pixka bat behar da denen biltzeko. Batasuna, gero hurbilean nahi badu, gure ibilmolde honetara bilduko da. Alta, guk ezin dugu Batasuna noiz partituko den beha egon, gu abiatu gara eta kanpainan baikorki ari gara lanean.

Senatari izateko xantza ikusten duzu?

Euskal Herrian eskuina arrunt zatituta aurkezten da aldi honetan. Eskuineko hiru zerrenda daude eta zentroko beste bi. Ezkerrekoak bi dira, PSk eta PCk bana aurkezturik. Lehen itzulian hautagai asko bazter geratuko dira, zaila izanen da lehen itzulian nehor hautatua izatea. Iragan bozetan hautaketa proportzionala izan zen, aldi honetan gure hautes-barrutian ez da hala. Boz-orri bakoitzean hiru izen daude, eta alderdi ezberdineko hautagaiak hauta daitezke. Aurreko bozetan hautagai abertzaleak (Andde Darraidou) 190 boz ukan zituen. 50 boz gehiago behar zuen senatari izateko. Aldi honetan, ez dugu pentsatzen nehork bozen %50 erdietsiko duenik. Bigarren itzulian ezagutuko dira senatari berrien izenak.

Bigarren itzulira pasatuz gero, nola jokatuko duzue?

Bigarren itzulian PSrekin batera aritzea erabaki dugu. Ontsalaz, ni ere izan naiteke hautagai. Bide hertsia da, menturaz senda bat da, baina xantza badugu .

Estatuan berriz, oro har?

Estatuan, zinezko desafioa eskuinetik ezkerrera senatarien 22 eserleku kolorez aldatzea dan. Senatua alda liteke eta presidentea ezkerrekoa izatea. PS eta Ekologisten-Berdeen arteko akordioak landu dira hori gauzatzeko. Lehia biziki estua izanen da, partida ez da departamenduan jokatzen Estatuan baizik.

Sauveur Bacho senatari izateak ere ekar lezake zerbait, halere.

Guk senatari bat ukateak ez du hemengo politika uzkailiko. Alabaina, euskarari buruzko legearen eta instituzio berriaren eskakizunaren aitzinean Parisen presente izanen ginateke taldeko beste senatariekin batera. Urrats interesgarria litzateke, jakinik ere Frantziako politika ez dela horregatik arras aldatuko. Dena dela ere, ni hautatua izan edo ez, herriz herri ari gara kanpainan eta ibilmolde horretan gure mezuak ongi hedatu ditugu. Gure ideiak ongi hartuak dira hautetsien aldetik. Bistan da, ontsa hartzea eta gure alde bozkatzea bi gauza desberdinak dira. Alta, senatari izan gabe ere gure aldeko sostengua agerian geratuko da.

Zein dira zuen koalizioaren aldarrikapenak eta xedeak?

Punturik inportanteena Lurralde Elkargoa erdiestea da. Orain arte Euskal Herriko Departamentua aldarrikatu dugu eta legeak geldiarazi du gure eskaera. Orain berriz, departamenduek beren boterea pixka bat galduko dute. 2013an, Lurralde Elkargoak sortzen badira oraingo instituzioek botere parte bat galduko dute. Hartaz, Ipar Euskal Herrian beste egitura bat sortzea proposatzen dugu. Batera plataformak Euskal Herriko Lurralde Elkargoa proposatzen du eta Senaturako gure hautagaitza honek bat egiten du asmo horrekin. Xede horretan, Senatuak legeak ezartzen dituenez, talde parlamentario berria lege hori sortzen entseiatuko litzateke.

Frantziako Gobernuak, Estatuaren erreformaren karietara, Herrien Elkargoak sortu nahi ditu 2013ko bozen ondoren. Nola baloratzen duzue orain arteko desmartxa?

Lurraldeko hautetsia sortu nahi du. Kontseilari gisako horrek Erregioko eta Departamenduko kontseiluetako botereak izanen lituzke. Gu kontra gara, ber hautetsiek eta kontseilariek eskumenak izanen lituzkeelako Departamenduan nahiz Erregioan zein Elkargo berrian. Guretzat hori ez da gauza ona. Frantziako ezkerrak erran du ez dituela lurralde kontseilariak begi onez ikusten era horretan hautatuak badira, kontseilariak proportzionalki hautatuak izan beharko liratekeela. Baina, halaber, PSko ildoen artean debadioa edo lehia badago, ez dakite zuzen nola jokatu. Gure kandidaturak kontseilariak proportzionalki ezarriak izan daitezen nahi du. Zer nahi gisaz, ez dugu uste Gobernuaren erreformak Estatuaren deszentralizazioa ekartzen duenik, alderantziz, zentralizazio handiagoa burutzen ari da.

Hauteskunde-programako zure hautagaitzaren beste eskakizunik azpimarratuko al zenuke?

Indar nuklearren irtenbide progresiboa eskatzen dugu, energia iturri horiek 20-30 urtetan ken daitezen. Energia berriztatzaileak lantzea proposatzen dugu. Laborantzarentzat ingurumena funtsezkoa da, eta ingurumen politiketan ahalegin berezia egitea nahi dugu. Laborariek ongi iharduki behar dute kontsumitzaileek mozkin onak ukan ditzaten. Urte frankotan gauza anitz eta ontsa egin dira, eta hala behar da segitu. Ekoizleen eta kontsumitzaileen munduak hurrandu behar dira, Senaturako gure hautagaitzak hobekuntza hori erdietsi nahi du. Ni aurkeztu banaiz, konparazione, baserri eta hiria hurrantzekoa da. Euskal Herriak badu horretan bide egiteko, asko du oraino irabazteko.

LGVren (Abiadura Handiko Trenbidea) aurka zarete. Gobernuak proiektua gelditu du. Nola hartu duzu berria?

Gu gaur egun martxan dauden trenbideak berritzearen aldekoak gara. Gelditzeko erabaki hori usaiako joko politikoa da. Gobernuak proiektuaren aurkako elkarteen indarrak ikusi ditu, baita hautetsi gehienen jarrera ere, orduan, ez daki proiektua nola aitzinarazi eta gelditu du. Baina, hori momentuko jokamoldea da. Hauteskundeak heldu dira: datorren urteko hasieran presidentzialak izanen dira, eta ondoren orokorrak. Gobernuak denboraldi bat hartu du, baina, funtsean, Estatuak ez du LGV berriaren proiektua geldituko.