Gabon kantua edo Oles egitea ere deitzen zaio zenbait lekutan (izen gehiago ere izango ditu, noski) baina guk, Gabon kantu entsegua egiten dugun arren, Gabon Eskea esanda ulertzen dugu abenduaren 24an, goizeko zortziak inguruan herriko kaskoan irten eta gaueko bederatziak ingurumarian berriro bertan bukatzen dugun jardunari.

Zertan hainbeste ordu: kantuan, eskean, parrandan, bisitan? Dena zaku berean! Horrelaxe esanda adierazten da ongien, seguru asko, herri txiki gehienetako Gabon Eskea. Orain urte batzuk, oinez egundoko nekatua hartzen genuen eta baita egundoko zopatua ere, eguraldi lardatsa moduzkoa baldin bazen. Igoal goizean goizetik atertu gabe euria edo elurra mara-mara; urte bakan batzuetan bakarrik giro eguzkitsua eta goxoa. Hori bai, gu umeak ginen orduan eta giro kaxkarreko eguna zenetan –hain ibiliko ginen errukarri, lokatzaz inbixaturik eta blai eginda– zakuak pisu gehiago izaten zuen ilunabarrean eta, batik bat horri, asko begiratzen genion umetan.

Azken hogeita hamarren bat urte hauetan edo, kamioia eta furgonetaren bat ere ibiltzen ditugu eskeko lagun. Beharko! Bestela ez genuke herriaren laurdenik ere pasako. Gainera, kamioiaren atze partean, bestelako egunetan abereak ibiltzen dituzten espazioan, egun horretan ere, hala-moduzkoak baino, abereak ibiltzen gara. Hango bultzada, salto, txapel ezkutaketa, aire girotu/lurrindu, kantu eta zoro festa! Eta aldi berean, han gertatzen dena ezagutu eta joan ezinean egokitu denarentzat, inbidia galanta sortzen duen giroa.

Laborategi horretan egosten dira kopla saiorik alaienak edo kantu aldirik aztoratuenak. Baita, hurrengo baserrian halako eta halako daudela kontuak aterata, momentuan bertarako propio egindako kanta edo bertsoak ikasi eta entseguak egin ere eta talde osoak, labetik atera berri, ilusio galantez eskaini aurrez aurre ate ertzean egon ohi diren baserritarrei. Gertatu ohi zaigu, furgonetan eta kamioiaren kabinan zihoazenei abisatzea ahaztu eta haiek zur eta lur geratzea ere, kanta berrituaren aurrean.

Zerbait bada sormen edo okurrentzia maila suspertzen duena Gabon Eskean. Baserri batean salda beroa, hurrengoan pastak eta ardoa, hirugarrenean txistorra eta zahatoa, laugarrenean mandarinak, bosgarrenean olibak, gazta, kafea eta pastak... eta handik aurrerakoa, gogoratu ezazu ba! Baserri eta gainerako etxe ia denetan atzaparrak bete ematen digute eta guk eskertu. Bai horixe! Esateko, atari bakoitza soinu eta dantza kopla eta kanta izaten da eskeko taldeei esker.

Polita izaten da gurean, herriak mendixka bat erdian duenez –Gabiri toki guztietatik agiri, dio esaerak–, alde bateko otordu ohiturak garai bateko fraide komentuak ezarri zituen eta beste aldekoak RENFEko trenek. Fraideak mahaian 12etan puntuan eta trena auskalo noiz pasako zen! Kontua da, usadioari jarraituz, ttonttorraren alde batean 12etan edo bazkaltzen dela eta bestaldean bazkaltzerako 14ak gertuago. Eskean gabiltzanean ederki nabaritzen dugu aldaketa: azkeneko baserrian eguerdiko ordu batean kantatu eta kafea bedeinkatuta puru eta guzti; hurrengoan, berriz, mendixkaren bestaldekoan, urdaiazpikoa eta txorixo frijitua... dena barrura eta berriketa gutxi!

Gabon Eskea dugu aitzakia herritarrok elkar ezagutzeko eta harremanak girotzeko. Amonak galdetuko du: neska hura nongoa den eta mutil hark halako baserritakoa behar din eta... emoziozko malkoren bat tarteko, gogoratzeko uneak geratzen zaizkigu txapelpeko ganbaran. Animo, alaitasun eta usadioaz gain, ordea, jardunak baditu helburu gehiago ere eta fedea hozten doan heinean, elizak bere garaian errito paganoekin egin bezala, guk ere nola mezu hala forma, geure erara bizi dugu eguna. Eta ahaztu gabe: biltzen diren puxkak eta diruak, lagunarteko afaria egiteko eta premian dauden hurbileko nahiz haraxeagokoei laguntzeko balio izaten du.