Literaturaren inguruko nazioarteko adostasun zientifikoari kasurik egin barik, Euskal Olerki-Antologia titulupean argitaratu dute euskal literatura eta gaztelaniazko literatura biltzen dituen liburu hau, itxura bikainekoa. Heliozentrismoa, kontinenteen jitoa edo eboluzio biologikoa bezain onartua dagoena –euskal literatura euskaraz egiten dena da, aleman literatura alemanez egindakoa–, ez nuke nahi, auzo lotsagatik, hemen berriro azaldu. Tristatu egiten nau axioma bat esplikatzen ibili beharra hizkuntzaren akademikoei.

Ahotsa, hitzak, hizkuntzak honen bitartez gaztelaniaz espresatzen diren idazleetako batzuk ezagutzea, esan dezadan bidenabar, atsegina egin zait. Indartsua eta era berean fina iruditu zait Angela Figuera: “Ez badiozu zure bihotz samurrari ordu berezi/ kopuru bat egunean lan egiten uzten/ Grezian fusilatua senti dadin…” hasten den Ez baldin bazara une batez hil poema sano ederra da. Ez gailena, baina ederra. Hiperión argitaletxean ei daukate bere poesia osoa.

Beti da gozatsua Bitoriano Gandiagaren ahotsa entzutea.

Beti da suspergarria Blas de Oteroren indarra sentitzea.

Baina alde handia dauka gauzak hizkuntza batean edo bestean egiteak, hori nabarmena da. Azken finean, perspektibaren araberakoa izan ohi da ikusten den panorama: Gorbeiak, Igorretik edo Orozkotik, ez dauka forma bera. Ez naiz ari emaitzaz soilik, prozesu osoaz ari naiz. Detaile batzuk aurkitu ditut zinikoak, eta beste batzuk harantza-honantza fundamentu barik dabilenarenak. Oso bestelako liburua koordinatuko zukeen, nire ustez, Euskal Herriko literaturen ikuspegi osoa daukan nonork. Antologia hau Euskaltzaindiari saldu diotenek literatura hispanikoa saldu diote, eta aukeraketa berean sartu dituzte –errespetu guztiarekin esanda– Gabriel Aresti eta Javier de Bengoechea: maila unibertsalekoak datoz Bilbon famatuak direnekin batera.

Gainera ordenagailua –esan nahi baita, erreferentziak– hizkuntza bakarrean konfiguraturik edukitzeak ez du soilik emaitza pobretzen, baizik eta akatsak ekartzen: Juan Mari Lekuonaren Meretriz illa poemaren bertsio jatorrizkoan “labaín” tildearekin dator (132. orrialdea).

Argitaratzea eta horren propaganda egitea zilegi da, noski. Batzuetan, ostera, azalpen arranditsuegiek salatzen gaituzte: “A menudo, los lectores que no conocen el euskara se acercan a la literatura vasca y chocan con el escollo de un idioma que no sólo no entienden en absoluto, sino del que ni por aproximación pueden deducir el significado de los textos literarios que se les ofrecen”. Eta horregatik egin digute mesede hau.