Lerro hauek idaztean sei egun iragan dira Andu Lertxundik Espainiako Literatur Sari Nazionala irabazi zuenetik Eskarmentuaren paperak bere saiakerari esker. Sei egun, eta oraino ez dut lanturik entzun gure literatur kanona behin berriz Madrilen erabaki izanaz. Beharbada aspaldi handitik zegoelako Andu Lertxundi gure kanonean. Orain arte hemendik kanpora haren itzala merezi baino meheagoa izan bada, ez da noski euskal irakurlearen estimazio ezaz izan. Madrilen doi-doi ezagutzen bazuten, erdaldunek berek zuten falta. Sari berriak kenduko die agian begietako lausoa. Bere bizitzako 40 urte literaturari eskaini ondoan, imajinatzekoa da Anduren irribarre maliziatsua, egun hauetan esku zenbait tinkatzean.

Zer pentsatua ematen du saiakera bat izateak oriotarraren lana kanpoan ezagutarazteko bidea. Lertxundi nobelagileak jarraitzaile gehiago du gure artean, Lertxundi saiakeragileak baino. Sariaren berria hedatu baino lehenago zenbat irakurle izana zuen Eskarmentuaren paperakek? Agian bat edo bat gehiago, hemendik goiti. Gure bozgorailuak marrantak jota egoten dira maiz. Arrotzen iritziaren beharrean egoten gara gure balioaren neurria jakiteko.

Euskal irakurleen kopuru urriaz asaldatzen gara noizbehinka. Gure espantuak gezurtatzera etortzen diren berriak ere badira. Horra, konparaziorako, nazioarteko merkatuan onespena jasotzen duten liburuak aldi berean euskaraz ere plazaratzeko ekimena; Alberdania eta Erein argitaletxeek elkarrekin abiatu dute, Batera izenarekin.

Urte franko ditugu aditzen zein eskasa den lan itzuliei euskal irakurleak bihurtzen dien harrera. Erantzun ustez kaskar horrek ez du kanpoko lanak etxekotzeko ekimena bazter uztarazi. EIZIEk Elkar eta Alberdania argitaletxeekin aitzinera daraman Literatura Unibertsala saila gurera ekartzen ari da atzerriko oinarrizko liburutegia. Horietako bakoitza bere kasa ere ari da itzulpenak bulkatzen. Ez da inondik ere ahanztekoa Igelaren lan etengabea, edo Txalapartak jarraikortasun tikiagoaz egiten duena.

Nazioarteko kanonak nola edo hala benedikatutako lanak dira gehienetan, lehengo eta oraingo kritikak eta mundu zabaleko irakurleek testatuak.

Diferentea da Batera saila eta diferentea, orobat, joan den ekainean, Cénlit argitaletxe nafarrak sortu zuen Denonartean zigilua. Batean nahiz bertzean, kanpoko lan berri arrakastatsuak irauli nahi dizkigute euskarara.

Gure liburugintzan aspaldi joanak dira apustuak itsu-itsuan egiten zireneko garaiak. Argitaletxe hauek ez ziren igerilekura botako jakin gabe barnean urik ote zen. Bada, beraz, irakurle mota berri bat, orain arte bakana, gisa honetako itzulpenak bereganatzeko baldintzak betetzen dituena: hizkuntz gaitasuna eta aurreiritzi eza.

Euskal liburugintzaren eta euskal kulturaren zorionerako, itzulpenek beren lekua izanen dute, azkenik, gure artean. Albiste pozgarriak, dena dela, izanen du bere ifrentzua. Onurak ez baitira hain onak izanen gure literatur sormenerako.

Gure artean lehiatzen ginen oraindaino. Hemendik aitzina, etorkin literarioekin banatu beharko dugu gure merkatu tikiaren tarta. Hoberenak –Andu-eta– aitzina aterako dira. Gainerakook bazterrean geldituko gara. Kanpoko idazleen lan(hobe)etara jarririk, ihes eginen digu euskal irakurleak. Bertze batzuek beteko dizkiote ametsak eta mesanotxeak. Gure hiri eta auzo beretan bizi diren erdal idazle probintzietako horien parean izanen gara agudo euskal idazle gehienok. Irakurlerik gabe, zirkuiturik gabe eta ospe xume baina seguruaren ferekarik gabe.

C’est la vie.