Joseba eta Axier Oiarzabal anaia urduñarrak duela urtebete inguru abiatu ziren etxetik Ulan Batorrera, Mongoliako hiriburura, autoz. Ez zuten helmuga besterik gabe aukeratu; 2004tik Mongol Rally izeneko abenturan parte hartu duten ehunka lagunetako bi dira oiarzabaldarrak.

Munduko abenturarik handiena dela esan izan da. GPS eta bestelako teknologiek edozein bazterretara iristea errazago –eta seguruago– bihurtu duten honetan, gauzak txarto joatea, benetako arriskuan egotea nahi dutenentzako abentura modura aurkezten da Mongol Rally-a, azken lau urteetan hura antolatzeaz arduratu den enpresaren webgunean. League of Adventurists International dauka izena, britainiarra da, eta bai, enpresa da, dirua irabazteko asmoz jarduten du. Hala uler daiteke bertan izen-emateko 800 euro ordaindu behar izatea, nahiz eta Axier Oiarzabalek, iaz Mongol Rallya egin zuten euskaldunetako batek, diru hori zehazki zertarako zen ez digun zehatz esaten jakin. Irabazteko asmoarena Wikipediatik atera dugu.

800 euroak gastu zerrenda luze baten abiapuntua besterik ez dira. Horrelako erronka bati aurre egiteko berez behar den sosaz gain, Mongol Rallyaren egileek beste konpromiso bat hartzen dute aldez aurretik: 1.500 euro ematea Mongolian lanean ari diren zenbait GKErentzat. Gainera, autoa helmugan utzi behar da, hangoek erabili dezaten. Oso ongi errezibituak dira anbulantziak, Mongolian ia ez dago eta.  

Axier eta Joseba Oiarzabal urduñar anaia gazteak anbulantzia bat eramatekotan izan ziren, hain zuzen, baina azkenean auto arruntagoa aukeratu zuten. Hura ere erosi behar izan zuten, jakina. Rallyak egiten ohituta daude, baina laburrak, etxe inguruan. Lehiatzen, beraz. Aspalditik zeukaten gogoa, ordea, abentura rally bat egiteko. Azkenean, Mongoliakoa hautatu zuten, “ikusi genuelako elkartasun osagai bat ere bazuela, eta zerbaiterako balioko zuela; ez zen geratuko joan-etorri hutsean”, dio Axierrek.

Munduko bira osoaren herena den odisea, zelan laburtu hain tarte txikian? Nekez. Datu batzuk lehenik: 15.000 kilometro eginda, metroa gora metroa behera, 26 egunetan iritsi ziren helmugara. Denek ez dute lortzen. Rallya egiten hasi zirenean, 2004an, %30 inguru ailegatu ziren Ulan Batorrera. Gaur egun %70era igo da portzentajea; antolatzaileek, ahalik eta baldintza kaxkarrenetan abiatzeko filosofiari eutsiz, arau bat ezarria dute: erabiltzen den autoa ezin da oso ona izan. Baina mongoliar gobernuak, ikusita uzten zizkieten kotxeek ez zutela gehiegirako balio, bere baldintzak jarri zituen: autoek hamar urte baino gutxiago eduki behar dute. Gehienezko zilindrada 1.200 cm3-koa izateko ere presio egin zuten, hasieran 1.000koa besterik ez zen eta.

Zenbakietatik harago, anekdotez bete genitzake datozen orrialdeak eta askoz gehiago. Denak behin Asian sartuta, Europa ziztu bizian utzi baitzuten atzean Oiarzabal anaiek. Ezagunegia da gure kontinente txiki hau, eta bestalde, zer abentura usaindu daiteke haren autobide erosoetan, GPSrik gabe joanda ere?

Mongol Rallyaren benetako esanahia Turkian hasten da, baldin eta, Axier eta Joseba bezala, Asiara Turkiatik sartzea erabakitzen bada, hori ere libre da. Batzuk iparraldetik joaten dira, Ukrainiatik, eta Zirkulu Polar Artikoa zeharkatu ostean Ulan Batorrera iritsi denik ere bada. Antolatzaileek ez dute ibilbide jakina inposatzen, eta dena den, bidean zerbait gertatzen bazaizu ez dira zutaz arduratuko, 800 euroko prezioan doa hori.    

Irandarrak, irekienak

Turkiako asiar aldean gaude beraz, eta autobideen erosotasuna desagertu egin da, baina behintzat autobide izena merezi duen zerbait badago oraindik. Iranera sartu orduko ezta hori ere, nahiz eta asfalto kontuetan gorrienak iristeke dauden. Bidean aurkitutako jende guztietatik, irandarrek utzi zuten oroitzapen goxoena Axier Oiarzabalen gogoan. Jatorrak, irekiak, beti laguntzeko prest... Ia gauero kanpin-dendan egiten zuten lo, arropa garbitu beharrak hotel bat bilatzera behartzen zituenean izan ezik, baina otorduak bideko ostatuetan egiten zituzten. Hala, geldialdi luzeak egiten ez bazituzten ere, bertokoekin harremanean izan ziren etengabe, hizkuntzaren oztopoa nola edo hala gaindituz, eta batzuetan gainditu gabe; aurkitutako guztiak ez ziren-eta irandarrak bezain jatorrak izan, bide batez esateko.

Turkmenistandarrak, esaterako, ez zitzaizkien atsegin suertatu. Beharbada espioiak izatea leporatu zietelako, ikatz-zentral bati –hala zela gerora jakin zuten– argazkiak egiteagatik. Zertxobait atseginagoak ziren uzbekistandarrak, eta gainera ikusteko moduko hiri bi daude han: Buxoro eta Samarkanda, biak historiaz gainezka.

Uzbekistan atzean utzita, iparraldera jo zuten Axierrek eta Josebak, oso iparraldera. Mapari begiratuta itxuraz bidea alferrik luzatzea da, baina mapek zer dakite munduaz. Batetik, ekialdean dagoen Kirgizistanera sartzeko ez zuten bisarik; Bruselan daukate Euskal Herritik hurbilen dagoen enbaxada. Eta alferrik zatekeen gainera: are ekialderago dagoen Txina inola ere zapalduko ez zutela argi zuten abiatu aurretik: “Joko Olinpikoak igaro eta gero oso zail bihurtu da hara sartzeko baimena lortzea”, argitu digu Axierrek.

Gasolina arazorik ez ei duen herrialdea

Hortaz, Kazakhstan izan zen zeharkatu zuten  hurrengo herrialdea, bai kostata zeharkatu ere. Munduko bederatzigarren estaturik handiena da sobietar errepublika ohia. Jende gutxi bizi da ordea. Estepa hutsa zuten bidaide, hegoalderagoko basamortuaren ordez. Zenbat eta iparralderago, orduan eta klima hezeagoa, eta, uda izan arren, hotzagoa. Garaiera handian egoteak ere lagunduko zuen horretan.

Gutxi populatutako eskualdeak zeharkatuta ere, behin ere ez zitzaien gasolindegirik falta izan. Kazakhstango batean, gasolina botatzen ari zitzaien mutilari botoiren bat sakatzea ahaztu zitzaion, eta behin autoa beteta likidoa lurrera jausten hasi  zen. Han zeuden guztiak barrezka hasi ziren, euskaldunak izan ezik: “Lasai, hemen sobera dugu, ez dago arazorik”, esan zieten urduñar harrituei. Nola da peak oil kazakhstaneraz?

Beti iparralderantz, Errusian sartu ziren azkenik, Europa gogorarazi zien eskualde batetik. Izen hori merezi zuen errepide bakarrak oso iparrera joaten behartu zituen, euren helburua ekialdean egon arren. Barnaul hiritik, berriz, hegoaldera ostera ere, mendi eta basoz inguratuta, Euskal Herriaren antza zeukan paraje batean. Eta behin iparraldera egindakoa hegoaldera deseginda, azken muga politikora iritsi ziren: Errusiaren eta Mongoliaren artekora. Hor hasi ziren benetako arazoak.

Mongolia, herrialde hutsa

Bidaian izandako bizipen guztiak biderkatu egin zitzaizkien Mongolian. Ordura arteko mugak zeharkatzea zaila bazen, Mongoliakoan egun erdiz eduki zituzten geldi besterik gabe, eta euroak Mongoliako dirutara aldatzean erdia baino ez zieten eman. Behin muga gaindituta, zer esan? Ordura arte populazio txikiko herrialdeetatik ibiliak ziren, baina Mongolia denetan da gailen: munduan biztanle dentsitate txikiena daukan estatua da. Hiru milioi lagun, horietatik milioi bat Ulan Batorren, Frantziako estatuaren hiru halako den lurraldean. Mongoliako kilometro koadro gehienetan ez da inor ere bizi. Eta ordura arte errepide txarretatik ibiliak baziren, aurrerantzean errepiderik ere ez zuten edukiko hiriburutik 300 kilometrora egon arte. Mongol Rallyaren sortzaileek ez zuten alferrik aukeratu Mongolia: munduko errepide txarrenak omen ditu. Izan ere, ez dago ia errepiderik, asfaltorik esan nahi baita. Mapan adierazitako bide batzuk badaude, baina lur eta hareazko pistak besterik ez dira, eta gainera ez doaz mapak dioen lekutik. Dena den, lautada amaigabeetan bizi diren mongoliarrek mapa bat zer den ere ez dakite, Axier Oiarzabali kasu egitera.

Rallyko parte hartzaile guztiak helmugara ez iristearen errudun nagusia Mongolia da seguruenik, baina gure urduñar tematiek oztopo horiek eta gehiago gainditu zituzten, baita erreka bat zeharkatu nahian autoa urez bete zitzaienean eta ia erremintarik gabe konpondu behar izan zutenean ere. Eta zalantzarik ez izan tematiak direla: antolatzaileek, Ulan Batorrera iritsi zirenean, ez zieten jaramon handirik egin hasieran, baina beraiek umezurtz-etxe bat ikusi nahi zutela eskatu eta eskatu egin zuten, haraxe joan behar baitzuten abenturaren hasieran aipatutako 1.500 euroek. Lortu zuten ikustea, eta beraiek izan ziren horretan lehenengoak.

----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- -----

Finantzazioa, beste abentura bat

Mongol Rallyan parte hartzeko behar den diru kopurua normalean patrikan eramaten duguna baino gehixeago da. Horrek inork kikildu ez dezan akaso, antolatzaileen webguneak dio posible dela diru hori lortzea norberaren ekonomiari zauri larria eragin gabe. Nola? Erraz, eskatuta. Horretan ari dira, esaterako, uztailaren 22an Ulan Batorrera abiatuko diren Cormac MacDonell eta Iker Galin bizkaitarrak. 12.000 eurotik gora joan zaie aurrekontua, eta hainbat enpresaren babesa lortzeaz gain –eramango duten  furgonetak agerian uzten duenez– hainbat jaitan txosna eta guzti ipini dute. Hori bai, ohikoa baino askoz kilometro gehiago egiteko asmoa daukate, eta patxadaz gainera: antolatzaileek gomendatutakoa baino lau aste beranduago iritsiko dira –espero dezagun– helmugara. Itxarongo omen dituzte.