Nazioarteko transakzio finantzarioetan zerga bat sartzea, hau da, Tobin tasa deritzona ezartzea, ezker erradikalenaren, globalizazio kapitalistaren aurkako taldeen kontua zen duela urte gutxi arte. Proposamena erradikaltzat jotzen zen eta aldekoak, iraultzailetzat. Ondorioz, munduko gobernuetako jardunetatik urrun zeudenen utopiatzat zuten. Baina munduko azken krisialdiak gauza asko aldatu ditu, nazioarteko arkitektura finantzario berri bat barne, egonkorragoa eta aurreikusten errazagoa. Horrenbestez, Kanadan ekainean burutuko den munduko G-20 gailurrak gaia jorratzea aurreikusten du. Baina askok susmoa du gaia funtsik gabe eta baztertuta utziko dutela, paradisu fiskalak desagerrarazteko konpromisoarekin egin duten moduan.

Mundu osoko ekonomialariak, Jeffrey Sachs-ek esaterako, G-20ari zuzendutako gutun bat sinatu dute, transakzio finantzarioen gaineko zerga sortzearen alde. Murrikaz, zerga horri “Robin Hood tasa” esaten diote, pobreei laguntzeko aberatsei lapurtzen zien Sherwoodeko basoko bidelapurra gogoan.

Zer da?

Tobin tasa munduko kapitalen fluxuaren gaineko balizko zerga da eta James Tobin ekonomialariak, 1981ean Ekonomiako Nobel saria jaso zuenak, eman zuen aditzera 1971n. ATTAC mugimenduak proposatu eta bultzatu zuen zerga ezartzea. Dibisen arteko truke eragiketa bakoitzeko zerga ordaintzean datza, moneta batetik bestera pasatzea geldiarazteko eta, Tobinen arabera, nazioarteko moneta eta finantza merkatuen “engranaje koipeztatuegietan area botatzeko”. Tasak baxua behar zuen izan, %0,1 ingurukoa, moneten arteko epe oso laburreko joan-etorriko eragiketa espekulatiboak zigortzeko, inbertsioei eragin gabe. Gaur egun, Tobin tasa ez litzateke soilik dibisen arteko eragiketetan ezarriko, nazioarteko transakzio finantzario guztietan baizik.

Nazioartean egindako zenbait kalkuluren arabera, Tobin tasaren bidez bildutako kopurua munduko BPGren %0,6 eta %1 artean legoke. Horixe dio Jesús Lizcano Madrilgo Unibertsitate Autonomoko katedradun eta Transparencia Internacional España erakundeko presidenteak, El País egunkarian argitaratutako artikulu batean (2010eko otsailaren 14an). Zenbateko absolutuetan, bildutako kopurua urteko 300.000 eta 700.000 milioi euro artean legoke, beti ere Lizcanoren esanetan; %0,05eko ala %0,1eko tipoa ezartzearen arabera, eta soilik dibisen eragiketetan ala finantza eragiketa guztietan ezartzearen baitan egongo litzateke kopuru bat ala bestea.

UNCTAD Merkataritzari eta Garapenari buruzko Nazio Batuen Konferentziak Tobin tasak urteko 720.000 milioi dolar biltzea ahalbidetuko zuela ondorioztatu zuen, zati berdinetan gobernu biltzaileen eta herrialde txiroenen artean banatzeko. Nazioarteko zenbait eragileren arabera, bildutako zenbatekoaren %10 nahikoa litzateke, planetako biztanle guztiei osasun laguntza emateko, malnutrizio larriena desagerrarazteko eta mundu guztian edateko ura eskura izateko; eta %35ari esker biztanle helduen analfabetismo tasa erdira jaitsi liteke eta lehen mailako hezkuntza unibertsal bihurtu.

Tobin tasaren sustatzaile berriak

Orain arte Tobin tasaren aldekoak globalizazio kapitalistaren aurkako taldeen inguruan zeuden. Zalantzarik gabe, 1970eko hamarkadan Le Monde Diplomatique aldizkarian Ignacio Ramonet zuzendariak azaldutako ikuspuntuek eragin handia izan zuten horretan. Tobin tasa sortzeari buruzko eztabaida eragin zuen eta tasa sustatzeko elkartea sortu zuen, ATTAC (Herritarrei Laguntzeko Transakzio Finantzarioak Zergapetzearen aldeko Elkartea). Hala, talde altermundistak tasaren alde hasi ziren; eta urte horietan eztabaida kalean eta zenbait parlamentutan zabaldu zuten. Jacques Chirac Frantziako orduko presidenteak berak tasa defendatu zuen partzialki. Bestalde, Venezuelako presidente Hugo Chavezek eta Argentinako Nestor Kirchnerrek abiarazitako Hegoaldeko Banku berriak eskualde mailan ezarritako Tobin tasa baten bidez lortutako diru-sarrerekin kapitalizatzeko aukera aztertu du. Munduko Bankuarekiko (MB), Nazioarteko Diru Funtsarekiko (NDF) eta Garapenerako Banku inter-amerikarrarekiko duten autonomiari eustsiko liokete horrekin.

Azken hilabeteotan, Gordon Brown britainiar lehen ministro izandakoak ekimena berrabiarazi du, azken G-20 gailurrean tasa hori dibisez gain transakzio finantzario guztien gainean ezartzea proposatu baitzuen. Sarkozyk, Merkelek, Barrosok eta Almuniak proposamena babestu zuten. Eta, hala, joan den abenduan, EBk tasa hori praktikan ezartzeko eskatu zion NDFri. Ikusteko dago Kanadako ekaineko G-20 gailurrean, azkenean, ezartzea erabakiko duten ala ez. Paradisu fiskalak desagerrarazteko hartu zituzten erabakiek ez dute oraindik emaitzarik izan eta horrek Tobin tasaren gaian oso zuhurrak izatera behartzen gaitu.