2011ko udal eta foru hauteskundeak lehen mugarria izan liteke ezkerreko indarrak biltzeko. Solaskideen ustez inkognitak argitzeko garaia da: “Kontua ezkerreko indarrak zertarako aurkezten diren ondo zehaztea da, ez da estrategia kontua, taktikoa baizik. Asmoa ez da sigla gehiago biltzea, modu naturalez batzea baizik”. Premisa hauek aintzat harturik abiatu dugu elkarrizketa. Edonola ere, herriko instituzioetan lan egin beharraz harago edo honago, batez ere, ezkerraren izaeraren eta bilakaeraren ardura dute biek ala biek.

Mintza gaitezen Alternatiba nahiz Zutik alderdien izaeraz eta egoeraz.

Ander Rodriguez: Alternatibaren izaera oker samar ulertu da batzuetan. Alternatiba ez da EBko zatiketa soila, EBko kide ginenok gutxiengoa gara-eta. Gure egoeraren diagnosia hauxe da: ekonomiak kapitalismoaren krisia agertu digu, baita ezkerrarena ere, ezkerra ez baita egoera eraldatzeko behar diren bitartekoak sortzeko gauza. Gabezia hau dela-eta hasi zen Alternatiba Eraikitzen prozesua gauzatzen, Alternatiba izatera heldu dena. Gure ideia ez da Alternatiba helburu izatea, bitartekoa baizik. Alternatiba Euskal Herriko ezker erradikalen birplanteatzeko medioa da, klabe subiranistan eta gizartea eraldatzeko klabean.

Ander Santiago: Gu, militante gehienok, trantsizio garaitik gatoz. Mugimendu sozialek ordea, orduan zuten indarra galdu dute. Zutik zahartuz joan da eta berritu beharra dauka. Zutik ez da soilik sortu zeneko LKI-EMK alderdiez elikatu, ez da diskurtso bakarrekoa izan, ideologia askoren ekarpena izan du. Nazio arazoak sortarazi digu kontrobertsia gehien, Lizarra-Garaziko porrotaren ostean arazo hori areagotu zen gure artean. Gure izatea, ezker osoaren bilakaerak baldintzatuta dago. Azken urteotan, Aralar, Alternatiba, Alderdi Antikapitalista proiektu berriak agertu dira. Ezkerraren desantolaketa garaia dela dirudi, baina ez da guztiz horrela, ezkerra bere bidea argitu beharrean ari da. Euskal Herrian bereziki, indarrak berrantolatzen ari dira zerbait berria eskaintzeko.

Egizue ezkerraren krisiaren diagnosia.

A. Santiago: Ezkerraren krisiaz jardutean oso euro-zentristak gara. Europatik eta eredu europarraz ari ohi gara. Joera hori neo-kolonialismo politiko moduko bat da. Alegia, hemen ezkerraren krisia dago, baina ez Latinoamerikan: Bolivia, Ekuador eta Venezuelan ezkerra ez dago krisian, aitzitik, gizarte mugimenduak indartsuak dira eta pentsaezinak ziren aldaketa sozialak gauzatzen ari dira. Besterik da Europako ezkerraz jardutea.

A. Rodriguez: Zehazpen egokia da. Ezkerreko krisiaz ari garenean, Europan kolapsatu den ezkerreko ereduaz ari gara. Ezkerrak ez du jakin sistemaren alternatiba sendo bat sortzen, areago, kasu askotan, boterearen oposizio formala izaten konformatu da, eta oposizio formalak ere boterea sendotzen du. Ezkerra mugimendu sozialetatik aldenduz joan da. Orain berriz, erreakzioanatzen ari da bitarteko eta erakunde baliagarriak eraikitzeko. Izatez, erakundeak ez dira ezkerraren helburu izan behar, guk erakundeak bitartekoak bezala ulertu behar ditugu gizartea transformatzeko. Frantzian (NPA), Alemanian (Die Linke), Portugalen (Bloco) edota Grezian ezker erradikala eraikitzeko saio serioak daude. XXI. mendean, ezkerreko indar berria sortzeko moduko kapital politiko eta sozialak badaude Europan. Ezkerrak mugimendu sozialetatik elikatu behar du, baina ez erabilpen manikeoak egiteko. Gure herrian, berbarako, mugimendu sozialen artean akordio bat eman denean, berau instrumentalizatzeko joera izan da. Guk ez dugu ezker berria mugimenduen transmisio-uhala izatea nahi, berauek elkartzeko bitartekoa izatea baizik. Gizarte mugimenduaren borroka xedea egungo sistemaren eredua gainditzea da, eta eredu kapitalista gainditzeko borroka mota eta arlo –feminismoa edota ekologia– guztiak bateratu beharra ikusten dugu.

A. Santiago: Ados. Halaber, Europako ekialdea eta mendebaldea bereizi beharra dago. Europako antzinako alderdi komunistaren eredua frakasatu da. Kapitalismoak berriz, oso tarte txikia utzi du erreformarako, krisi honen ostean are gutxiago. Sozial-demokraziaren bandera ongizatearen estatua da, aurpegi humanoagoa omen daukan kapitalismoa erreformatzea. Alabaina, kapitalismoak sistema kolapsaturik ikusi duenean espazioa murriztu da. Ondorioz, sozialdemokraziari ez zaio erreformatzeko ezer geratu. Mintza gaitezen argi eta garbi: sozialdemokraziarik gabe neoliberalismoa ezinezkoa litzateke. Adibidez, Berlingo harresia erori zenetik, Europako alderdi sozialdemokratek eta laboristek eskubide sozialen murrizketak ekarri dituzte. Kupula sindikal handiek ohea egin diote neo-liberalismoari.

Arrasatearrak zarete. Zer ekarri nahi duzue euskal ezkerraren gauzatzeko?

A. Rodriguez: Arrasaten, esaterako, guk sinergia prozesu bat landu genuen, ez genuen ekimen elektoral amankomuna planteatu. Aurreko lau urteetan kaleko lana egin genuen, mobilizaziorako eta borrokarako lan komunak. Udal gobernuaren politiken alternatibak sorrarazi genituen. Guk hauteskunde prozesuak ez ditugu estrategikotzat jotzen, taktikoak baizik, hauteskundeak zedarri bat dira beste zedarri batzuen artean. Instituzioetako lanak balio du bozgorailu bezala, baina transformazio soziala ezin da instituzioen bidez gauzatu. Gu ekimena bi modutara garatzen saiatzen gara: instituzioetan ordezkaritza baldin badaukagu beren muga hertsietan lanean dihardugu, baina aldi berean instituzio hauen eredua aldatzeko apustu egiten dugu.

A. Santiago: Gure lana instituzioetan oso mugatua da, baina itunak naturalak izatea defendatu dugu, paktuak beheko militanteek gauzatzea. Ez gara siglen metatzearen aldekoak, alderdiko zuzendaritzek hori aholkatzen dutelako. Udalgintzan ez badago ekintzazko programa bat, ez da ezer berririk sortuko. Gainera, askotan, emaitza lortu nahi dugunaren kontrakoa izaten da. Guk Arrasaten Alternatibako kideekin egindako lana oso positibotzat jotzen dugu. Areago, ez bakarrik Arrasaten, Antzuola, Oñatin eta Bergaran –hemen zinegotzirik izan gabe ere– lan asko eta baikorra egiten ari gara. Etorkizunean koalizioari eustea espero dugu eta ezkerreko beste jendeekin jardutea.

Euskal Herrian ezkerraren krisiak badu al du berezitasun aipagarririk?

A. Rodriguez: Euskal Herriko ezkerraren krisia guk aipatu ditugun antzeko parametroetan ematen da, baina aldi berean, nazio aldagaia dago, elementu distortsionatzailea eskuin/ezker bitasunean. Euskal Herrian eraiki behar den ezkerrak garbi izan behar du nola ekin nahi dion nazioaren gaiari. Ezker/eskuin ardatza ondo aztertu behar da, eta aldi berean, nazioaren gaiari egokiro heldu. Zentzu horretan, ETA distortsio eragilea bihurtu da, ETA edota borroka armatuarekiko aldeko jarrera. ETAren borroka armatuarekiko hartu behar den jarrera argiak altzairuzko hesi moduko bat altxaraziko du eta ezkerraren konbergentzia prozesua indartzen lagunduko du.

A. Santiago: ETA traba da ezker berria konfiguratzeko. ETAk armak utziko balitu den-denok –ezker abertzaleak nahiz ezker erradikalenak– irabaziko genuke. Horrek ezkerreko mugimendu zibilari bidea ematen lagunduko lioke. Desobedientzia zibilean ondo oinarritua, borroka sozialak ondo sustatuz gero, euskal ezkerra indartuta atera liteke.

Nola bizi duzue ezker abertzalean ematen ari den prozesua?

A. Santiago: Gu aiduru gaude, ilusioz, ez dakigu nola bukatuko den, baina gatazka gainditzeko abiatzen diren prozesu guztiak oso positiboak dira. Ezker abertzaleak apustu ausarta egin du, baina ez dakigu ETA zein posiziotan dagoen. Dena dela ere, ezker abertzalearen baitan begi-bistako aldaketa eman da. Estatuak garatu dezakeen politika antiterroristan “erreparatu” gabe, aldaketarako apustu egin du. Nik espero dut mugimendu zibila garaile ateratzea eta parametro horietan Alternatiba eta Zutik-ekin bidean aurkitzea. Euskal ezkerraren bilakabidean emango den eztabaidan lekua izatea espero dugu.

A. Rodriguez: Bat nator Anderrekin. Egokiena da orain ezker abertzalearen prozesuan “ez sartzea”. Prozesuak Euskal Herriko gatazkaren parametroetan eragingo du, eta bistan da, ezkerraren espazioa birdefinituko da. Birdefinizio horretan Zutikek eta Alternatibak badute zer esana, asko gainera. Ezker sendo berri batek kultura politiko berri bat behar du, iraganeko kultura politikoak baztertu behar ditugu. Euskal Herriko ezkerraren baitan oso sartuta izan den abangoardismoa atzean utzi behar da, baita hainbat esklusio mota ere.

Zer ekar dezake historikoki ezker internazionalistak?

A. Santiago: Badaude kapitalismoa erreformatzeko modua ikusten duten alderdi antiliberalak, sozialdemokrazia zenaren abarora. Badago proiektu iraultzailearen inguruan zabaltzen ari den diskurtso nagusi bat. Niri, hori entzunda, atzera goazela dirudit. Beste sektore batek dio: kapitalismoa ezin da erreformatu, suntsitu behar da.

Mugimendu altermundista dela medio kontsigna bat sartu zen ezkerrean oso barruraino: “Beste mundu bat posible da”. Niretzat kontsigna hutsa da, areago, koldarra. Alegia, zein beste mundu nahi dugun esateko unea iritsi da. Ezkerrari dagokio hori argitzea, bere betebeharra kapitalismoaren alternatibak eraikitzea da, “ez beste mundu bat posible da” esatea soilik.

A. Rodriguez: Ez dezagun sozialismo produktibista bat egin, alegia. Ezkerrak eredu berri sozial eta ekonomikoa tradizio ekologistarekin nola uztartu behar duen planteatu dezala nahi dugu guk. Eko-sozialismoaren birdefinizioa landu behar du ezkerrak. Euskal Herriko ezkerraren akatsetako bat ezkerraren harreman internazionala nazioaren galbahe pean iragaztea izan da. Nik harremanak izan ditut nazio-gatazka bizi duten erakundeekin, eta ondo dago arloa lantzea, baina erreferenteak bilatu eta sareak hedatu behar ditugu munduan barrena. Ezkerraren borroka ezin da Euskal Herriaren esparrura mugatu, borroka globala da, lokaletik globalera bide egin behar dugu ezkerreko beste indarrekin elkarlanean.