Marcela Molfino eta Guillermo Amarilla desagertuen semea zarela jakin duzu duela hilabete gutxi. Nola jaso zenuen albistea?

Iazko azaroaren 2an jakin nuen. Banku genetikoko emaitzak eman zizkidaten. Aurretik CONADIra (Nortasun Eskubidearen Aldeko Batzorde Nazionala) joan nintzen zalantzak bultzatuta. Ustez nire gurasoak zirenen seme ez nintzela pentsarazi zezaketen frogak aurkeztu nituen bertan eta segituan eskaini zidaten arreta, gauza askok sostengatzen baitzuten nire ustea.

Nola joan zen ikerketa prozesua?

Hasieran analisiaren emaitzek ez zuten lotura positiborik eman, nire ama bahitu zutenean astebete eskas baitzeraman haurdun. Inork ez zekien haurdun zegoenik, berak ere ez agian.

Non jaio zinen?

Campo de Mayo atxilotze zentroan. Ospitale militarra zegoen bertan eta hantxe jaio ziren gatibu zeuden haurretako asko. 1980ko ekainean jaio nintzen ni. Ziur aski azkenetarikoa izango naiz, edo azkena agian. Urterik gogorrenak 76tik 79ra izan ziren. 80an ia ez zen haurrik bahitu.

Hasiera batean inork ez zekien zure ama haurdun zegoenik. Nola lortu zen orduan zure familiaren eta zure arteko lotura?

Campo de Mayon egon zen pertsona baten lekukotasunari esker. Esan zuen Marcela Molfino ospitale militarrean haurra erditu izana posible zela. Nire amaren eta aitaren aldeko osaba-izebei hots egin zieten eta frogak egin zituzten. Imajina ezazu “hau zure familia da” esan zidatenean… Ospitaleko orrietan “%99,9ko probabilitatea” jartzen zuen, zenbakiak gerturatu eta urrundu egiten zitzaizkidan!

Albistea jakin zenuenetik gaur arte nola bizi izan dituzu hilabete hauek?

Hainbat etapa pasa ditut. Orain ere etapa horietako batean nago murgilduta eta, beraz, ezin dut deskribatu oraindik. Baina aurrekoez hitz egin dezaket. Lehenengo etapan kanpotik begiratzen duzu dena, ez duzu ezer ulertzen. Zorionez, beti alai, nik bilatu dudan zerbait izan delako. Ondoren, nire familia aurkitu nuen, oso jende ona da, maitasun handia eman didate, behar nuen denbora errespetatu dute… eta Mayo Plazako Amonak zer esanik ez, behar dudan edozertarako.

Lehen etapa hori pasata zure gurasoen eta familiakoen inguruko kontuak ezagutzeko irrikaz zaude?

Gurasoei buruz detaileak interesatzen zaizkit orain gehien. Joera nagusia lehenengo haien militantzia politikoari buruz hitz egitea da, baina intimitatean, familian, gauza txikiek pisu handiagoa hartzen dute. Zein janari zuten gustuko, denbora zertan ematea gustatzen zitzaien, zein musika entzuten zuten eta halakoak.

Eta zer jakin ahal izan duzu?

Adibidez, familiarekin elkartu nintzen egunean gauza sinesgaitza gertatu zen. Zer egiten nuen galdetu zidaten. Nik musika egiten dut eta orain gutxi akordeoia ikasten hasi nintzen, piano itxurako teklak dituena. Buenos Airesen ez da instrumentu ezaguna eta jende gutxik jotzen du. Zer pentsa jakin gabe gelditu nintzen nire amak instrumentu bera jotzen zuela esan zidatenean.

Familia ezagutu zenuen eguna aipatu duzunez, nolakoa izan zen momentu hura?

Amonen egoitzan izan zen. Oso momentu tentsua, noski, eta oso urduri geunden denok. Halako batean, anaietako bat hurbildu zitzaidan belarriak ikustera eta belarriko gingila aurpegiari itsatsia nuela ikusi zuenean ADN frogaren beharrik ez zegoela esan zidan. Barre algaran lehertu ginen denok eta orduan hasi ginen apur bat lasaitzen.

Beste antzekotasunen bat aipatu dizute familiakoek?

Bai. Hasierako egunetan familiakoei ni ikustea ez zitzaien erraza egiten zenbait momentutan. “Zure aita bezalaxe esertzen zara” esaten zidaten, adibidez, edo hark bezala jaten ditudala azazkalak. Haientzako gogorra zen. Hitz egiteko modua ere aipatu izan didate. Nik uste nuen keinuak imitazioaren ondorio zirela eta honek guztiak harrituta nauka.

Eta zuri zer da gehien kostatzen zaizuna?

Kasu hauetan gogorrena gurasoak ezagutzen ari zaren aldi berean haiengatik dolu egitea da.

Asteburua Chaco probintzian eman duzu, familiarekin batera. Zer moduz ibili zara?

Ongi. Anaietako baten etxean izan naiz. Orain harremana eraikitzea da garrantzitsuena, haiekin egon eta lotura elikatzea. Ez da gauza erraza izango. Ia 30 urtez falta izan naiz eta denbora asko da. Baina harremana eraikitzea da helburua. Gainera, oso bitxia da zu bezala mugitzen den norbaitekin topo egitea, zuk bezala hitz egiten duen norbaitekin!

Zure gurasoen bizimoduaz, “Montoneros”-eko militantziaz (peronismo ezkertiarrarekin bat egin zuen gerrilla) eta haien ibilbide politikoaz pentsatzen duzunean zein ideia etortzen zaizkizu burura?

Errespetua eta miresmena sentiarazten didate. Haien ideiekin identifikaturik sentitzen naiz %100 eta pentsatzen dut egin zuten borroka neurri batean niregatik ere egin zutela eta orain gure herrian bizi garen gazte guztiengatik. Garai hura bizi izan zutenek (senide asko nire gurasoen kide izan ziren orduan) denek kontatzen dute oso garai erromantikoa izan zela. Borroka justua izan zen.

Zure amaren aldeko amonak ere diktaduraren errepresioa jasan zuen.

Bai. Nire amona Perun zegoelarik 601 batailoiak bahitu zuen eta Espainiara eraman zuten. Hasiera batean harritzekoa zen nire amonak Espainiara iritsitakoan bahiturik zegoela ez salatu izana, kodigo hori adostu baitzen militanteen artean eta berak ondo zekien. Baina orain pentsa liteke segur aski nire ama haurdun erakutsi ziotela eta estortsioaren bidez behartu zutela isilik egotera. Madrilen agertu zen gorpua pozoiturik. Nazioarteko erakundetan salatzen ari zen nire amaren bahiketa eta Argentinan gertatzen ari zena.

Zure gurasoak nor ziren jakiteak ideia asko nahastu dizkizu ala gehiago dira argitu dizkizunak?

Gauza asko argitu dizkit egia jakiteak. Eremu askotan. Nire pentsamendu politikoan, mundua eta bizia ikusteko moduan, eta beste mila kontutan. Barnean pasatzen zitzaizkidan gauza asko ulertzen ditut orain. Zenbait gai pertsonaletan pentsatzen nuenean, liburu apalategi baten irudia etortzen zitzaidan burura. Liburuak gaizki ipinita zeuden irudi hartan eta apalak oker-oker eginda. Orain irudi hori pixkanaka konpontzen ari da eta gauza bakoitza bere tokia hartzen.

Nola gogoratzen duzu zure haurtzaroa?

Zebraren antzera, ez dakizu zuria edo beltza den. Oroitzapen oso onak dauzkat eta ez hain onak ere bai. Ustez nire aita zena militarra zen, alde administratiboan egiten zuen lan baina gertatzen ari zen guztiaz jakitun zen. Arazo larria zuen alkoholarekin, segur aski kontzientziak min handia egingo zion. Beraz, harreman gaixo baten erdian nengoen ni. Emaztea bere menpeko bizi zen. Gizonarekiko ditudan sentipenetan ilun dago dena, gezurraren gainean josi baita gure harremana. Eta emakumearekin, oroitzapen onak dauzkat eta, tira… Zorionez haurtzaro ona izan nuen. Horregatik jasan ahal izan dut aldaketa hau guztia lasaitasunez. Ez ditut egitura asko hautsi behar izan. Bahituak izan ziren gazte askok zoritxarrez oso hezkuntza militarra jaso dute eta eraiki duten pentsamoldea oso zaila da hausten. Ez dakit zer pasako zen gizona 14 urte nituenean hil ordez hiru edo lau urte beranduago hil izan bazen.

Desagertuen gaiaz hitz egiten al zenuten etxean?

Gizonarekin ez. Emakumeak, berriz, ez zuen gaia ezkutatzen. Telebistan-edo agertzen bazen, nik agian komentarioren bat egiten nuen eta kito. Horretan geratzen zen. Baina ez zuen sekula ezkutatu. Ez baitzekien desagertutakoen semea nintzenik. Pasa zitzaion burutik baina hainbat arrazoi medio, beldurra gehien bat, ez zidan sekula Amonenera joateko esan. Hain justu, atzo pelikula bat ikusten izan nintzen, La historia oficial. Bikote baten istorioa da. Emakumeak ezin du haurrik izan eta gizonak armadarentzako egiten du lan. Egun batean, gizona haur batekin iristen da etxera, esanez amak ez zuela haurra hezi nahi eta eman egin zietela. Antzeko istorioa da hazi ninduten bikotearena ere. Gainera, militatzen ez zuen jendeak, denek ez baino askok, ez zekiten zer ari zen gertatzen. Edo benetan sinesten zuten “terroristen” aurkako borroka zela.

Noiz hasten zaizkizu zure jatorriari buruzko zalantzak sortzen?

Betidanik izan ditut zalantzak. Haurra nintzenean ere pentsatzen nuen agian haiek nire aitona-amonak zirela eta nire gurasoak hil egin zirela. Izan ere, nagusiak dira. Emakumeak 80 ditu orain. Pentsa zein gertu nengoen orduan egiatik! Sinestezina da! Baina orain ulertzen dut pentsamendu hura, orduan “erotuta nago” pentsatzen nuen. Aurrerago, zerikusi handia izan zuen Bigarren Hezkuntzan irakasle izan nuen gizon batek. Eskolako liburutegian, sekretuan, diktadura garaiko pelikulak erakusten zizkigun. Gainera “adin hori” genuen mutilak ginen! “Adin hori”! Tipoak lepoa jokatu zuen, izaera katolikoko eskola baitzen. Literatura irakaslea…

Zalantzak buruan gelditu zitzaizkidan bueltaka eta azken bultzada telebista saio bat ikusten jaso nuen. Mayo Plazako Amonek babestutako saioa zen eta bahitutako seme-alaben istorioak kontatzen ziren. Saio horietako batean azaldu zen tipo baten istorioarekin oso identifikaturik sentitu nintzen eta ezin izan nion barruari eutsi. Nire neskalagunarekin nengoen eta berak lagundu zidan egiaren bila abiatzen. 2007ko urrian CONADIra joan nintzen.

Elkarrizketa honetarako Mayo Plazako Amonen egoitzan elkartu gara, aurretik eurak bisitatu ditugu. Zein harreman duzu haiekin?

Haiek gabe ez nuen ezer ere lortuko. Motorra dira. Egiten duten lanarengatik, haien balio humanoarengatik, laguntza, borroka, eredua… Dena. Gainera, beti maitasun handiz tratatu naute. Amonen maitasunarekin.