Sinetsi ez arren, egia da. Azken 30 urteetan amianto izeneko mineral kantzerigenoarekin lanean aritu diren 25.000 euskal langilek horregatik hiltzeko benetako arriskua dute. Soilik datozen 25 urteetan Euskal Herrian 6.000tik 10.000ra langile amiantoak eraginda hil daitezkeela aurreikusten da, 60.000 inguru Espainiako Estatuan eta 500.000 EBn. 2009an 16 euskal langile hil ziren ekoizpen sektore askotan erabili izan den mineral hiltzaile horren ondorioz. Eta aurten dagoeneko zortzi langile hil dira. Horrelako lanetan aritutako guztiak barne hartzetik urrun egon arren, lan bizitzan zuzenean amiantoarekin aritu ziren 4.518 langileko errolda egin du Osalanek 2009ko abenduan.

Amiantoaren Biktimen Euskal Elkartea (ASVIAMIE) egunez egun egoera horren jarraipena egiten ari da eta horri esker zenbait urrats garrantzitsu ematen ari dira.

Amiantoak hil egiten duela eta hiltzen jarraituko duela egiaztatuta badago ere, oztopo handiak daude gaixotasun profesional gisa onar dadin eta Espainiako Estatuak gaixotasun hilkor hori hartu duten langileekiko dituen betebeharrak ase ditzan. Halaber, bere garaian amianto hiltzailearekin lan egin zuten enpresek eskuak garbitu eta beren erantzukizuna saihestu nahi dute.

Zer da amiantoa?

Amiantoa mineral kantzerigenoa da. XX. mendean gehien erabilitako materialetakoa da. Lehen asbestosi kasu egiaztatua –amiantoarekin zuzenean lotutako gaixotasuna– 1906an agertu zen; Ingalaterrako ehungintza sektoreko txarrantxatze lantegi bateko langilea zen. Ordutik kasuak ugaldu egin dira eta 2020 urtean urtero 2.300 heriotza inguru eragin ditzakeela aurreikusten da. Joan den abenduan Florentzian egindako epaiketa batek berriro ere agerian utzi du gaixotasun honen larritasuna eta konnotazio politiko eta enpresarialak.

Hego Euskal Herrian 1960ko hamarkadatik 1980kora erabili zen bereziki. Xaflakorra da, erregaitza eta beroarekiko, korrosioarekiko, hezetasunarekiko eta produktu kimikoekiko oso erresistentea. Osagai fisiko eta kimikoaren propietateengatik eta prezio baxua duelako erabili izan da material hori hainbeste. Hala, 4.000 aplikaziotik gora izan ditu hainbat sektoretan: eraikuntzan, industria nuklearrean, automobilgintzan, ontzigintzan, tren-industrian... Sektore horiek garrantzia handia izan dute eta dute Hego Euskal Herrian, bereziki Bizkaian eta EAEn. Dagoeneko epaitegietan daude hainbat kasu, hala nola Bilboko Gran Via 1.eko BBVAren eraikuntzarena, edo Bilboko portuko zenbait jarduerena.

Oso mineral kantzerigenoa

Amiantoa mineral oso kantzerigenoa da. Amiantoaren zuntzak inhalatzean dago arriskurik handiena. Asbestosia, biriketako minbizia eta pleurako mesotelioma gaixotasun profesional gisa onartzen ditu legeak. Baina horiek ez dira amiantoak eragindako gaixotasun bakarrak. Material hori arnasketa sistemaren gaixotasun askorekin ere lotuta dago. Horrez gain, giltzurrunetako, obulutegietako edo bularreko minbizia ere eragin dezakeen susmoa dago.

Minerala luzaroan hainbat industria sektoreetan erabili ondoren, 2001ean Espainiako Estatuan erabat debekatu zen amiantoaren erabilera. Hala ere, 2002. urte amaiera arte ez zen erabateko debekua indarrean jarri. Legislazioak, ordea, ez zuen arazoa errotik konpondu, amiantoaren biktimak ez dituelako onartzen, amiantoa duten eraikinen eta instalazioaren inbentariorik ez delako egin Europako beste zenbait estatutan bezala, eta amiantoa ezabatzeko lanetan ez delako engaiatzen.

ASVIAMIEk eta sindikatuek amiantoak eragindakoentzat erretiro aurreratuak ezartzea, kalte-ordainetarako funtsa eratzea eta gaixoentzat ospitale berezia sortzea eskatzen dute. Amiantoa duten eraikinen eta instalazioen inbentarioa osatzea ere eskatzen dute.

Amiantoak emakumeak ere hiltzen ditu

Orain arte, amiantoak eragindako hildakoez hitz egitean, gizonezkoak aipatzen ziren. Baina mineral hiltzaileak eragindako emakumezko langileak ere badira. Angela, Oxivol Internacional de Acumuladores enpresako langile ohia, pasa den martxoan hil zen Beasainen, 65 urte zituela. Bere enpresan amiantoak kutsatuta, pleurako mesotelioma hartu zuen. 21 urte zituenetik autoen bateriak muntatzen lan egin zuen: bateriei amiantozko lokarri bat jartzen zien, estalkia ipini eta galipotaz estali baino lehen.
2009an gutxienez Euskal Herriko 15 langile hil ziren amiantoaren eraginez, ASVIAMIEk jakinarazi dituen datuen arabera. Iazko azken hildakoa Josu Murua Cayero izan zen, 41 urteko gorliztarra (Bizkaia). 2009ko abenduaren 18an zendu zen, pleurako mesoteliomak jota. Gaixotasuna marinel zela amiantoarekin lan egin zuen lehen urtetan harrapatu zuen. Azaroko bigarren hamabostalditik aurrera ohean egon zen Gorlizko ospitalean, minbiziak bizkarrezur-muina hartu eta paralizatuta geratu zelako. Bizirik zela itsasontzietan, amiantoarekin lan egiten zutela adierazi zuen, mineral kantzerigenoaren arriskuen berri inork eman gabe.

Amiantoaren azken biktimak 41 eta 52 urte bitarteko pertsonak dira, aipatu berri dugun kasua, esaterako. ASVIAMIEko arduradunen aburuz, egoera berria arazoaren larritasuna agertzen ari denaren seinale da. Egoera larria dela erakusten duen beste datu bat ere bada: 2009an ehundik gora familia hurbildu dira elkartera, senitarteko bat amiantoak eraginda zegoelako. Izan ere, mineral kantzerigenoak gaixotutako 350 pertsonatik gora daude dagoeneko elkartea.

[Irakurri Jesus Uzkudun CCOO sindikatuaren EAEko lan osasun eta ingurumeneko arduradunarekin egindako elkarrizketa: "Tristeena Osakidetzako zenbait medikuren jokabidea da"]