La Sexta kateko dokumentala: Human Journey. Ingelesez, gaztelaniazko azpitituluekin. Gizakia munduan barrena nola zabaldu omen zen azaltzen ari dira, eta Siberiako etnia baten inguruko erreportajea egin dute horretarako. Ikerlariek eta adituek ingelesez egiten dute, eta azpitituluetan esandakoa gaztelaniaz eman dute. Etnia jakin horren mintzoa entzuten denean, azpitituluetan “hablan en su idioma” jartzen du, besterik gabe. Eta, honatx ustekabea, inguruan aztarrika dabiltzan oiloen hotsa entzuten denean, “las gallinas cacarean” agertzen da telebistaren azpiko aldean. Benetan, ez da txantxa.

Xelebrea kontua. Ondorio bat edo beste ateratzen saiatu naiz.

a) Siberiako nomada horien hizkuntzak, ziur asko, izena izanen du, munduko hizkuntza gehien-gehienek hala baitute. Dokumentala azpititulatu zuenari, ordea, bestela espero edo nahi genuen arren, ez zitzaion garrantzi handiko kontua irudituko, ez baitzuen horren berririk eman, eta “su idioma” triste samar batekin aurkeztu zigun.

b) Oiloen jardunak, berriz, eta hori ere espero genuenaren kontra, uste baino garrantzi handiagoa zuen azpitituluen arduradunaren ustez. Izan ere, oiloak zertan ari ziren nabarmendu eta irudien gainean idaztea erabaki baitzuen. Oiloak kakara egiten ari ziren, eta, nonbait, dokumentalaren harirako garrantzitsua behar zuen horrek. Lastima ez zigula oiloen jarduna itzuli.

c) Komunikazioari dagokionez, kategoria ezberdinak agertu zitzaizkigun: alde batetik hizkuntzak: ingelesa eta gaztelania, biak ere goren mailan. Bestetik “su idioma” delako hori, izen jakinik gabea, eta itzultzeko lanik merezi ez zuena. Eta azkenik oiloen kakara edo garranga. Zalantzak, hiruen arteko distantziaren eta kokapenaren inguruan sortu zitzaizkidan. Azpitituluak jarri zituen horren begietan, zein da Siberiako herritar horien hizkuntzatik hurbilen dagoena? Ingelesa eta gaztelania, edo oiloen kakara? Izan ere, eta hizkuntza aniztasuna eta hiztunen eskubideak indartzen ari diren balioak direla pentsatu nahi dugun arren, gauzak oso bestelakoak direla ematen du batzuetan.

Oiloen hizkuntza-eskubideen inguruko hausnarketarik ez dut inoiz egin, eta ez dakit zer esan. Agian gailu elektronikoetako hizkuntza-aukeretan oiloaren kakara, astoaren arrantza eta zakurraren zaunka ere erantsi beharko dira. Baina garbi dagoena da badela garaia nagusi ez diren hizkuntzen eta herrien izatea errespetu eta estimu handixeagoz tratatzeko.