argia.eus
INPRIMATU
Maiatzak 5, 1808, Baiona
Jakoba Errekondo 2010ko apirilaren 14a
Espainiako Maria Ana erregin mainontziak, duela hirurehunen bat urte alargundu eta haizea hartzera bidali zutenean, Marracqeko gaztelua eraiki zuen erbestean, Baionan. Egun izen bereko auzoan dago, hiriko monumentua izendatua izanagatik harri pila bat besterik ez dena. Harri arte horretan bertan Napoleonen hankapean, 1808an, maiatzaren 5ean, Espainiako Borboien leinuak, Maria Luisa eta Karlos IV.a erregin-erregeak eta haien seme Fernando VII.ak, erregetzarako eskubideei uko egin zion, jubilazio oparo baten truke herria merke asko salduz. Sinadura haien erramu, Euskal Herriak makina bat desgrazia pairatu zuen, eta ipar eta hegoko auzokoen sestra artean, gure garai negargarrienetako baten atarian sartu ginen. Historia utzi eta loreetara, ganorazko gaietara goaztean! Euskal Herria oraindik ere penatzen duen sestra horixe landareetan ere bizirik da.

Baionako harri arte hartan herria saldu zuen Maria Luisa haren omenez da Aloisya citrodora luisa-belarra. Luisa beretik dator Aloisya. Espainiako jakintsu-espedizio batean zirrikituren batetik sartuta, Joseph Dombey naturalista frantsesak 1780 aldera Hego Amerikako landarediaren gaineko berri mardulak igorri zituen, kininari buruzkoak eta oraino Jardin des Plantes Parisko botanikoan dagoen herbario edo landare bilduma entzutetsua tartean... Hari zor zaio luisa-belarraren ezagutza Europan. Egun, botanikari frantximantatu ugarik Dombeya izena jarriko lioke landare genero horri.

Italian jaiotako Espainiako erreginaren ohorezko Aloisya baino lehen luisa-belarrari Lippia citrodora deitzen zitzaion. XVII. mendeko naturalista frantses Augustin Lippiren omenezko izena.

Landare askori egiten zaiona egin zaio luisa-belarrari: Lippiri kendu, Dombeyri eman ez eta Aloisya jarri. Horra sestra. Espainia eta Frantzia. Eta Baiona erdian...