Beharbada jakin nahiko duzu horiei buruz zer edo zer gehiago, zure askatasuna baita jokoan dagoena. Kontua AEBetan hasi zen aspalditxo, eta azken bizpahiru urteetan lehorreratu da Europan.

1998an onartu zuten usamerikarren herrian “Digital Millenium Copyright Act” (DMCA) izeneko legea. Printzipioz egile eskubideen urraketaren kontra prestatu zuten, baina legeak zera ere debekatu zuen: eskubide horiek urra zitzaketen teknologiak sortu eta zabaltzea. DMCAk delitu bihurtu dizu, adibidez, era ondraduan erositako DVDko edukiak deskodetu eta kopiatzea, demagun, zure bideo aparailu eramangarrian ikusi nahi duzulako. Eta Interneten, webguneak salatzeko erraztasun handiak eman dizkie copyrightarekin babestutako edukien jabeei: nahikoa da zure blogak babestutako materiala dagoen lekuren batera lotura egitea.
Sinesteko zaila. Baina galdetu Cryptome webguneko arduradunei. Aurtengo otsailean argitaratu dute Microsoften barne manual bat, azaltzen duena nola hitz egin behar duten enpresako langileek poliziarekin, ustezko gaizkileen datuak eskatzen dizkieten kasuetan. Dokumentuak agerian uzten du Microsoftek gure zenbat datu dauzkan –gauza jakin samarra, bestalde–; baina gaurko gaiarekin lotuta, problema handiena zera da: multinazional horrek, DMCA erabiliz, salatu egin zuela webgunea; eta lortu zuela Cryptome ixtea, inolako epaileren beharrik gabe. Ordu batzuk beranduago salaketa kendu eta berriz zabaldu zuten. Berandu: kristala baino gardenago ikusi baita legeak zertarako aukera eman dezakeen. Webguneak zentsuratzeko erreminta ezin hobea da.

Horixe bera azpimarratu du Electronic Frontier Foundation erakundeak. DMCAren 12. urteurrenean balantzea egin du eta gupida gutxi ukan du legearekin: adierazpen askatasuna eta ikerketa zientifikoa eragotzi dituela baieztatu du; arriskuan jarri duela legezkoa dena ere; eta berrikuntza eta konpetentzia eragotzi dituela. 

ACTA: AEBetako legedia mundu osora

Baina zu lasai zaude. Azken finean, horiek yankien aferak dira. Edo... ziren? Entzun al duzu zerbait “Anti-Counterfeiting Trade Agreement” (ACTA) izeneko akordioari buruz? Ez, ez da harritzekoa. Orain dela gutxi arte isilpean eduki dute. Baina ezagutzeko modukoa da, mundu osoko 40 herrialde ari baitira horretaz eztabaidatzen, G8koak buru eta Europar Batasuna ere tartean dela. Eta, portzierto, inolako nazioarteko erakunde kontuan hartu gabe ari dira lanean, konspirazioen teoriak gustuko dituztenei bazka ederra emanez; baina, eta hau da garrantzitsuena, horrelakoekin fidakaitz direnak ere larrituz.

Egitasmoaz dakigunarekin, beldurtzeko arrazoiak badaudela dio, adibidez, Nate Anderson Ars Technica webguneko editoreak. Otsailean publikatutako artikuluan irakurri diogu: “Badirudi ACTA estrategia bat dela AEBetako DMCA mundu osora zabaltzeko”. Beste gauza batzuen artean, nazioarteko akordio horrek Interneti galbahea jarri nahi dio, webgune batzuk ikusi ez ditzazun. Egile eskubideak errespetatzen ez badituzu, abisu bat bidaliko dizute; tematzen bazara, beste bat; eta hirugarren abisuarekin, Interneteko konexioa moztuko dizute. Interneteko zerbitzuen hornitzaileak ere saltsan sartu ditu ACTAk. Copyright-urratze baten berri jasotzen badute, beren zerbitzarietan dagoen edozein eduki ezabatu behar dute. Eta hori egingo dutela ziurtatzeko, enpresa horiek berak sartu dituzte susmagarrien zakuan: ACTAk ez ditu zuzenean jazarriko, baldin eta edukiak kentzeko konpromisoa hartzen badute copyright salaketak jasotzen dituztenean. Enpresak bihurtzen dira  aizkora dantzatzen duten borrero.

Baina, nola jakin nor ari den copyrighta urratzen eta nor ez? Hor dago koska: ACTAk Internet estatu polizial bihur lezake, bidea libre uzten baitu mundu guztiaren jarduerak espiatzeko. Ez da guk esana, Peter Hustinxek baizik. Hustinx Datu Babeserako Europako Ikuskaria da eta aurtengo otsailaren 22an hogei orrialdeko adierazpena eman du argitara. Kexatu egin da, Europako Komisioak ez diolako akordioari buruz ezer galdetu. ACTAz, besteak beste, nabarmendu du hainbat praktika ezartzen dituela “oso erasokorrak norbanakoen esfera pribatuarentzat”; internauten jardueren “monitorizazio orokortua” sortzen duela “baita erabat legezkoak direnenak ere”; eta milaka erabiltzaileri eragiten diela, “haur eta nerabeak tarteko”; baita, jazarpen hori talde pribatuek egingo luketela ere, kontrol publikorik gabe. “Jabetza intelektuala gizartearentzat garrantzitsua da eta babestu behar dugu, baina ez genuke jarri behar norbanakoen oinarrizko eskubideen gainetik”.

Hadopi, Sinde eta gu, euskaldunok

Oraindik ere kontua urrun ikusten duzu ordea. Europar Batasuna, nazioarteko akordioak... “Tokitan daude! Ez dira iritsiko nire etxeko ordenagailura!”. Bada, ez, ez dira iritsiko; edo ez hain urrundik behintzat. Baina ogitarteko franko-espainiarraren erdian gaudenez, eskubideen zikiro-janak bete-betean harrapatu gaitu dagoeneko; gaiak badaramatza zenbait hilabete bi herrialdeetako eztabaida publikoan. Sarkozyren gobernua Europan aitzindari izan da horrelako neurriak hartzen. Frantzia 2007rako su txikian egosten hasi zen sareko libertate batzuk. Urte hartan, FNAC enpresako buru zen Dennis Olivennes-ek txosten bat aurkeztu zuen Eliseoan, Interneteko “deskarga ilegalak” borrokatzeko eta sarean “eskaintza kultural legala” bultzatzeko. Paper horietatik abiatuta –enpresa pribatu baten interes partikularretatik, alegia– akordio batera iritsi eta 2008ko ekainean Ministroen Kontseiluan lege proiektua aurkeztu dizute, “Sorkuntza eta Internet” izenez bataiatua.

Internauten artean “Hadopi legea” esaten diote, egitasmoak aurreikusten baitu izen hori daukan agintaritza sortzea, botere judizialetik kanpo, eta horren bidez egile eskubideen urratzaileak kontrolatu eta salatzea. Hasierako lege proposamenean Hadopik zuzenean moztu ziezaiokeen konexioa erabiltzaile bati, egile eskubideren bat urratzen ari zela argudiatuta. Kontseilu Konstituzionaletik pasatzean aldatu egin da atal hori, eta 2009ko irailaren 15ean onartu duten legeak, indarrean denak, epaitegiei eman die horretarako eskua; baina prozedura azkarren bidez sar ditzakete artaziak erabiltzaileen konexioetan. Errudun jotzen dituzten pertsonek urtebetez ez dute Internetera konektatzerik izango. Bi urterainoko kartzela zigorrak edo 30.000 eurorainoko isunak ere aurreikusten dira.

Eta horiek datuak besterik ez dira. Frederic Mitterrand Kultura ministroak hobeto deskribatu du legearen arima: “Zuzenbidea defendatzea, sarea utopia libertarioen lurralde bihurtu nahi duten horien aurrean”.

Espiritu horrek gidatuta-edo, 2009an Espainian antzeko lege egitasmo bat ekoizten hasi da gobernua Ekonomia Jasangarriaren Lege Proiektuaren barruan. Zirriborro horretan Interneti buruz esaten dena irakurrita, sarean “Sinde legea” ezizena jarri diote dagoeneko, Angeles Gonzalez-Sinde Kultura ministroaren izenari erreferentzia eginez. Frantziako legearen ahizpa bizkia dela esan liteke: Hadopiren tankerako komisio bat sortzea du helburuen artean, Jabetza Intelektualaren Komisioko Bigarren Sekzioa –“Sección Segunda” espainolez; akronimoan, bizitzaren kointzidentziak, SS ateratzen da–, botere judizialetik kanpokoa hau ere, eta webguneak ixteko baimena izango lukeena, honako baldintzak betez gero: salatutako webguneak egile eskubideak bortxatu izana, irabazi asmo zuzenekin edo zeharkakoekin; baita “ondareari kalte egin gura izatea” ere. Azken esaldi horri Julio Alonso espainiar blogariak inkisizioaren garaiko probatio diabolica delakoen tankera hartu dio, deabruaren froga, alegia; existitzen ez den zerbait demostratu beharra, errugabe izateko. Izan ere, nola erakutsi dezake inork zerbait egiteko gogoa daukan ala ez? Eta, bide batez, zer da zeharkako irabazi asmoa? Galdera asko uzten ditu airean lege-zirriborroak. Alonsoren arabera, idatzita dagoen moduan, txeke zuria ematen die egile-eskubideen kudeaketaz arduratzen diren elkarteei edozein atari ixteko, denbora gutxian eta estatuaren kontura.

Agian horregatik, milaka pertsonak sinatu dute dagoeneko Interneteko Oinarrizko Eskubideen Aldeko Manifestua. Espainiako Internauten Elkarteak bultzatutako testu hori da, oraingoz, “Sinde legea”-ren aurka gehien zabaldu den ekimena. Horrekin batera, hainbat webgunek “Sinderen zerrenda” izeneko autoinkulpazio kanpaina jarri dute abian: Espainiako Industria Ministeriora –Kultura Ministerioarekin batera legearen sustatzaile nagusia– 1.100 ataritik gorako zerrenda eraman zuten joan den astean. Egile eskubideen lobby bati erantzuna izan zen, haiek zentsuratu beharreko 200 webguneko zerrenda publiko egin baitzuten.
Ikusteko dago Frantzian bezala legearen tramitazioak aurrera egin ahala apur bat bigunduko ote den, baina mobilizazioek erakusten dute herritar askok beren burua mehatxupean ikusi dutela.

Bestelako kultura eredu baten alde

Lege guztiok antzeko prozedura jarraitu dute: industria kulturalaren presioei men eginez sortu dira; funtsean webguneak ixteko eta erabiltzaileei konexioa mozteko erraztasunak eskaintzen dituzte denek. Horregatik, ez da gehiegikeria esatea Interneteko erabiltzaileen eskubideek mehatxu globalari aurre egin beharko dietela aurrerantzean.

Baina erresistentzia jarrerez gain, alternatibak eskaintzea inoiz baino beharrezkoagoa izango da. Egile eskubideen aferekin lotuta zenbat eta neurri legal zorrotzagoak iragarri, orduan eta garrantzi handiagoa hartuko dute bestelako kultura eredu baten aldeko proposamenek. Aitzakia copyrightaren urraketa izan baita orain arte; eta Interneten dabiltzan edukiak morrontza horretatik libratuz gero, ez da egongo nondik eskua sartu.

Beraz, hein handi batean, edukien sortzaileen eta hartzaileen erabakiaren araberakoa izango da etorkizuna. Aurrenekoen ardura da edozein gauza sareratzen dutenean lizentzia librea jartzea; bigarrenena, lizentzia askeko edukien aldeko hautua egitea. Eta gaiaz kezkatuta dagoen edozeinena, eztabaida sustatzea.

Lotura interesgarriak

- ACTA akordioan Interneti dagokion atala (pdf)
- ACTAri buruz Nate Andersonek Ars Technican idatzitako artikulua
- Peter Hustinx Europako Datu Segurasunerako Ikuskariak ACTAri buruz egindako adierazpena (pdf)
- Openacta.org: ACTA akordioaren edukia ezagutzera eman dezaten eskatzen duen webgunea
- Zer da Hadopi legea? artikulua Frantziako L'Express astekarian
- Hamar arrazoi on Hadopi legeari ezetz esateko. Frantziako Numerama webgunean 2008ko ekainean argitaratutako artikulua
- Espainiako Ekonomia Jasangarriaren Lege Proiektua (pdf)
- Deabruaren froga artikulua, Julio Alonso blogariak "Sinde legea"-ren zirriborroa irakurri ondoren idatzia
- Interneteko Oinarrizko Eskubideen Aldeko Manifestua
- Sareko Neutraltasuna zer den azaltzen duen bideoa gaztelaniaz Youtuben
- Mikel Olasagastik sarearen neutraltasunari buruz Gaur8n idatzitako artikulua