Peñagarikano –Anjel Mari– genuen aurrean eserita, eta bertsoaldi bakoitzaren osteko bere aurpegiak esaten zuen dena. Inoizko finalik parekatuena bizi izan genuen, eta bazkalorduan buruz-burukorako bost izen entzun zitezkeen, “ojo, eta ojo” artean, bati eta besteari galdetuz gero.

Emakumeok etxetik “Maialen” besterik esaten ez genuela joan ginela arpa jotzen zigun Peñak, eta arrazoi faltarik ez. Baina objektibotasunera jaitsiz, gizon askok ere Lujanbioren lana nabarmendu zuten goizean zein arratsaldean. Eta Arzallusek txapelak eranzteko saioa egin zuen, bederatzi puntukoak zortziko txikikoak bailiran josiz, eta puntuero esanahiari buelta bat erantsiz. Saioa intentsitatea irabaziz joan zen, buruz-buruko estua ikusi genuen, eta giroaren mozkorraldian, hitzek piztutako suak aseta, egia esan batak zein besteak irabazi kasik berdin zuela sentitu genuen.

Aurten behar zuen

Burua egoskortzen zitzaidan Lujanbioren alde. Andoni Egañak hamasei urtez eramandako lekukoa berari hartzea zegokiola. Irudikatzeko batetik, eta mamitzeko, bestetik. Irudikatzeko gizonezkoen plazan emakumeak eginiko urratsak: Kristina Mardaras gurutzatu nuen saio ostean, eta hitz gutxi behar zuten haren begiek. Berak hasitako bidea gailurrera iritsi zela otu zitzaidan. Lujanbiok txapelketetan Mardarasek hasitako zirkulua itxi berri zuela. Eta gertatu da txapelketako saio bakoitzean emakume bat aritu den urtean. Inflexio puntu bat izango ahal da.

Mamiz ere Lujanbiok urratu du bidea zortzi urteotan. Gazte lotsagabe eta kolpekoa zenak landu egin zuen bere burua eta hezi publikoa, kolore guztietako emozioak sortzeko gai izan zedin bera, eta pertzibitzeko belarriak zabalik izan genitzan guk. 2001ean Himalayan galdutako lagunaren gutuna irakurri zuenean, bakarkakoak lantzeko modu bat ireki zuen. Narrazio batean oinarritua, deskribapenez eta ekintzaz indartua. Horren ondorioz, edo nahi bada kasualitatez, baina garaian bat etorrita, gai erabat irekiak jartzeko joera etorri zen, ia abiapuntua bakarrik emanaz eta gaia bera, gertakizuna, bertsolariaren esku utziz.

Kontatzeaz nekatu dela kontatu zigun Arzallusekin egin genuen elkarrizketa-bazkarian. Bere filtrotik pasatako bertsoak bota nahi zituela, bere bizipen eta sentipenetatik. Kontrastezko saioa izan zen buruz-burukoan bakarka egin zutena: kartzelako vis a viserako biluztea eskatu zien funtzionariaren aurrean hartutako jarrera. Lujanbiok barrutik hitz egin zuen, gogor agertu beharraren azpian sentitzen denaz... Arzallusek amorruari hitzak jartzen asmatu zuen, arrazoiei sentimenduak gehituz. Aldiz, anorexiatik atera berri zen amaz aritu zirenean, elkarrengandik oso hurbil sentitu nituen bi bertsokerak. Arzallusek teknika perfektuz egindako margolanak eskaini zizkigun egun osoan, Lujanbiok ñabardura aberatsak.

Iruditzen zait Lujanbiok hizkuntza berri bat ekarri duela bertsotara. Gai handiak (haurren minbizia) lantzeko hizkuntza koloretsua, arruntean goxoa, adibideetan esanguratsua...

Lau urteotan bertsolarien sinboloa Lujanbio izateak zer ekarriko duen ikusteko dago. Beharbada sentimenduen hizkuntza finduko da, brotxa lodiz idatzitako esaldi populisten ondoan. Beharbada oholtzan egoteko eredu desberdinak jasoko dituzte neskek eta mutilek. Beharbada neurri-errimez harago mundu ikuskera eta norbanakoen estiloa lantzearen garrantziaz jabetuko dira irakasleak. Beharbada gustuko doinuak bilatzearen eta kantakera lantzearen gozamena deskubrituko dute gaztetxoek. Beharbatda...