Lur hartzeko egunak direnez opor osteko lehenbizikoak, munduko krisi ekonomikoari iraileko azterketa egiteko aitzakia ematen dute. Zertan gaude, pasatu da okerrena, geratu da atzerakada, ekonomia paralizatuari kimu berriak sortu al zaizkio dagoeneko, kontsumo zoroko urteen itzulera hurbilago ote da?

Ez da oso elegantea nork bere idatzi baten aipamena egitea. Akats horretan erori da, nahita, Net Hurbil hau titulutik hasita, justu duela bi urte ipinitakoari (“Zor gaiztoko burbuila lehertu zen abuztuan”) egiten baitio oihartzun. Hona orduko azken lerroetako batzuk: “Aipatu duguna bezain analisi katastrofikoak Ann Pettifor eta beste lau katuk sinatu izan dituzte abuztu honetan. Gainerakoek uste dute aste gutxitan baretuko direla gauzak. Baina denek aitortzen dute astindu gehiago izango dela laster”.

Kontua da Ann Pettifor ekonomialariak berak Debtonation-day, plus two (Debtonation –zorra lehertu zeneko– eguna gehi bi) artikulua plazaratu duela abuztuan Open Democracy sareko hedabide aurrerazalean. Debtonation kontzeptua Pettifor berak sortu zuen –2003tik ari zen kredituen burbuila lehertzear zela– eta justu duela bi urte Open Democracyn publikatu zuen Debtonation: how globalisation dies. Haren tesiaren muina: globalizazioa finantz erakundeek gidatu dutela zorpetze erraldoian oinarrituta, eta 2007ko abuztuan zapartatu zela eskema hori.

2007an Pettiforrek egindako aurreikuspenak bete egin dira, eta horregatik merezi du bai haren orduko analisietara bihurtzea eta bai etorkizunaz dioena irakurtzea, arriskatu eta asmatu zuten ekonomialari urrietakoa izan baitzen.

Zorpetze erraldoiaren gurpilak eztanda egin ondoren, bi urteotan sekulako diru galerak egin dituzte bankuek, askok hondoa jo dute –tartean handienetako batzuek–, kredituak izoztu egin dira, estatuek ortodoxiari errespetua galduta zuzenean sartu behar izan dute eskua finantz merkatuan, munduko ekonomia erdi-paralizatu da, industriaren salmentak agortu, milioika herritar behargin langabezian amildu, familia andanak etxebizitza galdu...

Pettiforrek kalkulatu du urteotan 25 bilioi dolar galdu dituela munduak krisiarekin, AEBen urtebeteko Barne Produktu Gordinaren bi halako zuloa. Eta honek paralizatu egin omen du globalizazioa. “Araurik gabeko kredituak ziren globalizazioaren muina, ez komertzioa, nahiz eta espekulazioaren eromena mundu mailako salerosketetan islatu den. Analista eta ekintzaile askok ez zuen ondo ulertu finantzak munduko ekonomian jokatzen zuen papera (...) Globalizazioaren aurkako mugimendua bera komertzioan egoskortu zen, eta finantzen garrantzia gutxietsi zuen”.

Hurbileko etorkizunari begira gauzak nola dauden analizatzeko, bi atali erreparatu die Pettiforrek. Batetik, mundu mailako komertzioari, hori izan baita globalizazioaren ikurra, nazioetako ekonomiak planetakoan integratu behar omen zituena. Bestetik, Txinako ekonomiaren aldartea. Asko abonatu da Txinaren sasoia, bera izango omen dela mundua krisitik aterako duen motoreetakoa, ez bada nagusia. Aldiz, bi atalak aztertuta uste du Ann Pettiforrek globalizazioarenak egin duela.

Itsas garraioaren motela

Mundu mailako komertzioan ez da berpizkundea iragarriko duen ernamuinik ageri. Munduko Merkataritza Erakundeak aurreikusten du 2009an salerosketak %10 murritzagoak izanen direla iaz baino. Itsasoko garraioan eta ontzigintzan nabarmentzen da gehien.

Munduko portuetan 500 kontainer-ontzi omen daude lanik gabe amarratuta lehorrari, milaka marinel besoak tolestatuta. Sektoreko informazio iturriak aipatu ditu Ann Pettiforrek.

Seeking Alpha buletinean Steven Hansen itsas garraioan adituak kontatu du berrikitan Sea Asia 2009 biltzarrean pakeboteen jabeek, ontzigintzako nagusiek, garraio korporazio erraldoietakoek eta logistikako ugazabek ia aho batez iritzi omen diotena: krisiak luze joko duela oraindik, zehazki bost urte.

Une honetan itsasontzi gehiegi dago. Hori gutxi balitz, ontziolek sekula baino bapore gehiago dauzkate bukatzear, berehala uretaratzeko prest. Abendu honetarako munduan kontainer garraioan ari diren ontzi guztien %20 egon omen daiteke lanik gabe geldirik.

Ther Spiegel astekari liberal alemanean munduko itsas garraioaren panorama beltza marraztu dute Global Crisis Hits Shipping Industry Hard (Mundu mailako krisiak gogor astindu du itsas garraiogintza) erreportaje luzean. “Itsasoko garraioak beste ezein atalek baino etekin handiagoa atera dio globalizazioari. Baina munduko ekonomiaren krisiak beste guztiak baino gehiago zauritu dezake”. Erradiografiak ez du kasik argiunerik erakusten: baporeak erdi hutsik nabigatzen, pakebote berriak kaitik atera gabe, pleit edo prezioak erdira makurtuta, bankuak kredituak ukatzen...

Itsasoko garraioak kapital asko behar baitu. Zorraren burbuila garaian bankuak amorratzen zeuden dirua lagatzeko, baina anpulua lehertu denean kredituak agortu egin dira itsasgintzarako ere. Hilabeteotan ontzigintzako aktibitatea gobernuek luzatutako kreditu eta dirulaguntzen bizkar dabil. Noiz arte? Ez jakin. Edonola ere, Seeking Alphan aipatzen zen Sea Asia 2009 biltzarrean industriako nagusiek onartu omen zutela mundua ez dela berriro itzuliko 2007aren aurreko garaietako kontsumismo zorora.
Bitartean zer lortuko du Txina erraldoiak? Txinaren hazkunde tasetan dituzte itxaropen handiak aditu askok. Bestela uste du Ann Pettiforrek, Munduko Diru Funtsaren analisietan bezala beste batzuetan oinarrituta. Txinaren hazkundea handia izanik ere, mundua krisitik ateratzeko derrigorrezkoa litzateke Europar Batasuna eta AEBk ateratzea. Gainera, Txinaren azken hilabeteetako hazkundea Estatuaren diru injekzioei esker gertatu omen da neurri handi batean, eta asko uste du, beldurrez, lehertuko den hurrengo burbuila han puztu dela.

Ann Pettiforren epaia: “2007ko abuztuaren 9an aldatu egin zen mundua. Guztiok –gizabanako, familia, enpresa, banku, gobernu, nazioarteko erakunde...– nozitzen ditugu ondorioak. Debtonation-day egunaren errainupean gaude: egun hartan mamitu ziren aurreko belaunaldiaren ekonomiazko huts egiteak eta krisi aro berri batean murgildu ginen”.