Mexiko hain herrialde surrealista izanik, Andre Bretonek bere hitzaldia hiru minutura laburtzea erabaki zuen: “Nik ez dizuet zuei esango surrealismoa zer den. Surrealistak zuek zarete”. Eta arrazoi.

Sikario eta hiltzaileek Ama Guadalupekoari otoi egitea normala da, beharbada. Baina gaizkileen otoitza barkamena eskatzeko beharrean laguntza eskatzeko izatea… hori lagunok surrealista xamarra bada.

Mexikarrak, oro har, kolonietako delinkuente espainolen araudietara moldatutako seme-alabak dira. El choro mareador delakoaren herrialdean deabru guztiak zintzoak dira, errukitik abiatzen dira azpijokoak eta maite zaituztelako kentzen dizute “sobran” duzuna.

Mexikoko surrealismo horren atzean pobrezia dago. Eta pobreziak sutzen duen “el que no tranza, no avanza” pentsaera bihurria. Horren arabera, Mexikon espazioa ez da euklideoa. Beti dago bihurguneren bat bidean, okerren bat narrazioan, ulertezinen bat elkarrizketan, egoera surrealista egiten duena.

Pandemiaren kontura, Mexikoko zabortegietan milaka urde hazten dela ere ikusi dugu. Irudiok ikusita, normala iruditzen zaigu inguru horretan urdeak gaixotzea.

Irtenbidea urde haztegi horiek ixtea bezain erraza dela pentsatu baduzu, ordea, gogoan hartu beste hau ere: urde-jabeek zabortegi horietan hazten dituzte urdeekin batera euren haurrak.

Eta, inportanteago, askotan gure iritzien atzean gure zilborra gordetzen dugu. Urde gripeak txertoa baduela jakin dugunetik pandemia ez zaigu interesatzen. Hemendik aurrera gaixotasun horrekin txiroak bakarrik hilko direnez, alarmaren bolumena jaitsi egin dugu. Gu ez gara surrealistak, gu “razionalak” gara, eta zabortegi batean urdeak eta haurrak ikusi eta urdeak handik atera ditzatela eskatzen amai dezakegu.

Pobrezia gainditzen ez bada, Mexikok kontrolagaitza izaten jarraituko du. Mexikar gehienen bizimodua herrialdea kontrolagaitza izatearen menpe dagoen bitartean, Mexikok surrealista eta kontrolagaitza izaten jarraitu beharko du.

Gainera, DF ere hor dago, Hiria, masa urbano infinitu hori. Eta DF ez da inoiz garbia, higienikoa edo osasuntsua izango. Hiri zikina, pilatua eta kutsakorra izango da halabeharrez. Kontrolaezina, berez.

Mexiko ez da Irak, ez dago insurgentzia antolatu bat, baina Mexiko surrealistak bere erara matxinatzen jarraitzen du. Eta dirudienez, azkenik lortu dute pobrezia arnasten dugun airean ipintzea.