Etorkizuneko energia iturria laborategietan da
- Hidrogenoaren ahalmena ustiatzen duten teknologia itxuraz garbiak burua agertzen hasiak dira. Gaurko morrontza poluitzailearen alternatiba serioa bilakatuko diren esperantzan agertu ere, bereziki automobilgintzan.
Eta hori horrela izanda, nola egingo zaio aurre mende honen erdialderako aurreikusten den energia krisiari? Kontsumo maila handitu egingo dela kontuan hartuta, zeri helduko zaio ohiko baliabide fosilak agortzen ari direla esan eta esan ari badira? Zer alternatiba ditugu kutsaduraren aurrean neurri serioak hartzeko? Zein izango da ametsetako energia hornitzaile garbi, agortezin, merke, masibo eta ez-erradioaktibo hori?
Ikerlariek eguzkiaren muinean gertatzen den prozesuari ipini zioten arreta aspaldi, orain mende erdi kasik; eta hidrogeno nukleoen fusio hori behar bezala imitatzeko ezintasunez, erregai pila edo bateriei ere bai. Lehen aukerak, hidrogenoaren fusio nuklearra oinarritzat duenak, oztopoz beteriko bide luze eta garestia du oraindik urratu beharra. Bigarrenak, hidrogenoaren eta oxigenoaren erreakzioaz baliatzen den erregai bateriak alegia, urrats handiak emanak ditu dagoeneko, etorkizuneko energia-iturri ekologikoaren taxua hartzen ari da gero eta gehiago. Tamalez, eskala handiko produkzioa tokitan gelditzen zaio oraindik. Iturri guztiz garbia izatekotan, bestalde, ezinbestekoa du energia berriztagarrien laguntza, fotoboltaikoarena, kasura. Bestela esanda, batak urrunago heldu beharra dauka bestearen garapenak etorkizun oparoa izan dezan.
Naturaren behaketa eta biziraupena
Gizakiak betidanik darabil sua. Ezinbestekoa izan du bere jarduerak aurrera eramateko. Hastapenean egur puskak izan ziren erregaia. Suaren eta beroaren erabilera areagotu ahala, ordea, beste baliabide batzuk bilatu behar izan ziren. Esate baterako, ikatza. Hari zor zaio jauzi handiena, herriak eta hiriak antolatzeko bidea zabaldu izana.
Antolaketa berriak energia beharrak areagotu zituen, petrolioaren balioa ezagutu genuen, eta harekin batera, energia iturriak kontrolatzeko mundu mailako lehia. Arrunt ezagunak zaizkigun arazo sozialak helduko ziren gero, eta, jakina, ingurumenaren hondatzea, kutsadura.
Energia iturrien kontrola boterearen sinonimo da, eta hori berehala ulertu dute aberatsek. Hala, eta petrolioa bukatuko zelakoan, ordezkoak bilatzeari ekin zioten baliabide ekonomiko handienen jabe direnek. Interes horietara ederki lotzen den modua aurkitu zuten lehendabizi: fisiozko energia nuklearra, uranio bidezkoa. Hainbat prospekzio ere eginak zituzten artean, nagusiki energia kontsumoa eta energia iturrien kantitatea uztartzen zituztenak, baina komeni ez zizaielako seguruen, bizimodu berrien ondorioak kontuan hartzen ez zituztenak.
Espero ez ziren edo ikusi nahi ez ziren faktoreen areagotzeak gizartearen materialismoari neurria oso serio hartzeko premia nabarmendu du. Energia beharrak, hondakinen areagotzea, berotegi-efektua, klima-aldaketa, azken hogeitabost urteotan usaindu ere ez egitetik kezka garrantzitsu izatera pasa dira gehienen gogoetan.
Gainbizitze instintoak naturari erreparatzera bultzatzen du gizakia, gertaera askoren similak bertan bilatzera. Zientzialarientzat oso garrantzitsua da prozesu naturalak –animalia, landare, izar eta astro nahiz atmosferakoak– behatzea, horietatik ateratzen baitituzte finean, martxan jarri nahi dituzten prozesuak aurrera eramateko bideak.
Eguzkitik datorkigun energiaren aprobetxamendua arestian aipatu behaketaren ondorioa baino ez da; ildo horretan, zientzialariak gure espazio hurbilean dagoen energia zentralik handiena eguzkia dela konturatuta bazeuden ere, joan den mendearen azken aldera arte ez ziren eguzki energiaren nolakotasunak ikertzen hasi. Inor gutxi zegoen ondasun pribatutzat hartu ezin den energia iturri bat ikertzearen alde, dirua jartzeko prest.
Alemania, energia berriztagarrietan aitzindari
Biziraupenerako sen hori eta naturaren behaketa izan dute, hain justu, heldutoki, azterketa eta inbertsio ez-ohikoek, eguzkian gertatzen dena imitatzea helburu duten proiektuek.
Haizea, biogasa eta hidrogenoa konbinatuz, 2.000 etxetako elektrizitate-beharrak asebeteko dituen zentrala eraikitzeko lanak bisitatu ditu berriki Angela Merkel Alemaniako kantzilerrak. 2020rako, energia berriztagarrien pisua %20koa izatea nahiko lukeela irakurri diogu egunotan. Energia berriztagarriei dagokienez munduko estaturik aurreratuena da Alemania. Konparaketa baterako, Europako batez bestekoa ozta-ozta helduko baita %10era.
Hidrogenoa gerora baliatuko dituen teknologietara hurbildu besterik ez da egin. Fusiozko bideari buruz ari bagara bereziki. Saltzeko moduko fruituak ikusten hasteko bizpahiru belaunaldi beharko direla gogoan hartuta, metodo hori ahanzteko gomendioa egin dezake baten batek, bide hori urratzeko behar den dirutza energia berriztagarrietan inbertitu izan balitz, honez gero irtenbide hobe baten aurrean geundekeela nabarmendu. Hala da.
Baina teknologiak bere tempusak behar ditu aurrera egiteko. 2050eko horizontean fisiozko energia nuklearrak eta erregai fosilek energia iturrien %80a osatuko dute prospekzio fidagarrienen arabera. Gure bilobak 2070. urtetik harago beste panorama baten aurrean kokatzea da, beraz, gakoa, eta horretarako ezinbestekoa da, gustuko izan edo ez, urra daitezkeen bide guztiei gaurdanik heltzea, posibilitate guztiak ikertzea eta interesgarrienak, apalenak zanpatu gabe, garatzea.
Krisi garaiak aukera garaiak direla diote batzuek. Ez dut topikoetan sinisten, ezta esaldi eginetan ere. Harrapatu gaituen krisi honek ezer erakustekotan, gure ezjakintasuna erakutsi du, egoera honetatik ateratzeko zer egin behar den ideiarik ere ez dugula. Bizimodu kontsumista honi hesia estutzen lagundu beharko luke, horretan eragin. Ez da txarra alderdi politiko gehienek kezka hauek euren programetan sartzea, hausnarketa eta aldaketa bultzatzen lagunduko badute. Baina erreflexioen ondorioa hidrogenoaren teknologiaren zain egotea baldin bada, gaizki goaz, hidrogenoa nagusi izango den garaian garaiko arazoak izango baitituzte kontsumoaren mentalitatea estrukturalki aldatzen ez bada.
Ur-lurrun bidezkoa
Gas erako hidrokarburoak tenperatura eta presio altuetara behartu eta, katalizatzaile bat tarteko, ur-lurrunez nahastea da teknologia honen gakoa. Azken urteetan hobera egin duen arren, eragozpen handiak ditu metodo honek. Hasteko, lehengaiak gas naturala edo naften antzeko materia gaseosoa behar du izan, eta guztiz garbia. 900º-ko eta 20 bar-eko baldintzak lortzea, bestalde, aski gaitza da. Hitz gutxitan esanda, prozesu garestia da, eta hidrokarburoen menpekoa.
Oxidazio partzialean oinarritzen den metodoa
Prozesu honetan ere, hidrokarburoak dira oinarria. Bi erreakzio eragiten dira aldi berean. Batetik, hidrokarburoa partzialki oxidatu edo erre egiten da, eta bestetik ur-lurruna botatzen da erreketa dosifikatzeko. Teknologia honen baliagarritasuna ez dago garbi. Besteak beste, prozesuan isurtzen diren hondakinak izugarriak direlako.
Elektrolisia
Uraren deskonposizio elektrolitikoa ongi ezagutzen da gaur egun. Horretarako, KOH elektrolitoa erabiltzen da %40ko kontzentrazioan, eta hidrogenoa nahiz oxigenoa lortzen dira 80º-ko tenperaturan.
Prozesu honetan erabili beharreko elektrizitatea energia berriztagarrien bidez lortu bada, hondakinik ez da atmosferara isurtzen. Energia berriztagarrien urritasunak, ordea, ezinezko egiten du oraindik orain teknologia honen aplikazio masiboa.
Biomasaren gasifikazioa
Biosferan urtero produzitzen den biomasa 140 x 109 tonakoa da. Hori guztia energia bihurtu ahal izango balitz, 2,425 x 1018 kJ lortuko lirateke urtean. Munduko energia beharrak urteko 40 x 1016 kJ-ekoak direla jakinda, oso kontuan hartzeko gaia da, zalantzarik gabe, kopuru handi horretatik zati txiki bat besterik erabili ahal izango ez bada ere.
Hainbat tokitan, kasura, biomasa eta ur-lurruna nahasiz lortzen den gasa elektrizitatea lortzeko baliatzen da. Ez da, dena den, guztiz gomendagarria ere: sortzen den gas horrek substantzia poluitzaile ugari du eta garbitzea aski konplexua da.
Bateria alderantzikatzailea
Baldintza jakin batzuetan ura sortzea posible bada, baldintzak alderantzikatuta ura deskonposatzea lortu beharko litzatekeela dio teknologia honen muinean dagoen teoriak. Oraindik ikerketa fasean dagoen metodo hau elektrolisiaren antzekoa da, baina zientzilariek argudiatzen dutenez, modu honetan materia kantitate txikiagoak beharko lirateke hidrogeno kopuru bera lortzeko.
Produkzio biologikoa
Bioteknologiak hidrogenoa lortzeko hiru bide zabaldu ditu dagoeneko. Argiaren presentzian gertatzen dira hiruak ere.
Batetik, uraren fotolisia dugu. Mikroorganismo batzuei esker, uretan dauden protoiek elektroiak hartuko lituzkete eta hidrogenoa sortuko litzateke.
Materia organikoa mikrobioen bidez deskonposatzea izango litzake bigarren bidea. Hau da, mikroorganismo jakin batzuk baliatuz, ohi baino hartzidura handiagoa eraginez, CO2 eta hidrogenoa lortzea.
Eta hirugarrena. Airerik gabeko hartzidura prozesuetan metanoa eta hidrogenoa sortzen direla kontuan hartuta, hidrogeno gehiago eta metano gutxiago lortzeko saioak egiten ari dira ikerlariak.
Produkzio termokimikoa
Eguzki-energia baliatuz eta zinka ureztatuz 2.300ºK-ko tenperaturan oxigenoa eta hidrogenoa lortzea da prozesu honetan planteatzen den helburua. Esperimentazio fasearen hastapenean da.
Fusioak eguzkiaren muinean naturalki gertatzen dena du helburu, hau da, hidrogeno nukleoak elkartu eta helioa sortzea, kontrolpean jakina, prozesu horretan askatzen den energia ondoren baliatu ahal izateko. Ez da, ordea, ahuntzaren gauerdiko eztula. Zientzialariek berrogei urte pasatsu daramatzate horretarako behar diren baldintza aproposak, bereziki 100 milioi graduko tenperatura eta egundoko dentsitatea, lortzeko ahaleginetan.
Aukeretako bat, protoiak konfinatzeko adina indar izango duten eremu magnetikoak erabiltzea litzateke. Horretan diharduten proiektuek aurrerapausoak eman badituzte ere, lorpen esanguratsuetatik oso urrun daude oraindik. ITER edo Nazioarteko Erreaktore Termonuklear Esperimentala deiturikoak, esate baterako, ez du emaitza komertzialik espero 2040 urtea baino lehen. Neutroien konfinamendua lortuko duen erreaktorea diseinatzeaz gainera, erreakzioetan askatzen diren neutroiei irtenbidea aurkitzeaz arduratu beharko dute. Artean, sustatzaile diren estatuek, batez ere Japonia, Errusia, Europako Batasuna, Txina, Hego Korea eta AEBek, 10.300 milioi eurotik gorako dirutza ipini beharko dute ekimenaren alde.
Prozesuak funtzionatzen duen egunean, petrolio tona batek ematen duen energia lortu ahal izango da deuterio eta tritio gramo batetik –hidrogenoaren barianteak edo isotopoak dira biak–. Ur tona batek, bestalde, 33 gramo deuterio ditu.
Hondakinei dagokienez, arriskua litiotik atera behar den tritioak izango luke, erradioaktiboa baita. Deuterioarekin elkartzean, hala ere, erradioaktibitatea desagertu egiten dela ziurtatzen dute ikerlariek. Instalazioak bertan behera uztean ere itxi egin beharko lirateke hainbat urtez. Ez luke, noski, fisioak dakarren hondamendirik eragingo.
Fusio nuklearrezko lehen erreakzioa 1991n lortu zen estreinakoz. Bi segundoko iraupena izan zuen.
Junts eta ERC abstenitu egin dira bozketan eta popularrek aurkezturiko ez-legezko proposamena aurrera atera da, PP, Vox eta UPNren botoekin. 2027 eta 2035 urteen artean ixtea aurreikusten diren Espainiako Estatuko zazpi zentral nuklearren bizitza erabilgarria handitzea ekarriko... [+]
Euskarazko B2 eskakizuna zuten bi udaltzain lanpostu baliogabetu zituzten epaileek iazko urtarrilean, euskara eskatzea "diskriminatzailea" izan zitekeela iritzita; eta aitzineko astean, Donostiako Udalak aurkezturiko helegitea ez aztertzeko erabakia hartu du EAEko... [+]
Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak, polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]
Teknologien erabilera eztabaidatzen ari dira Eusko Legebiltzarreko Hezkuntza Batzordean, eta horretarako hainbat aditu eta eragile ari dira batzordean beren ekarpena egiten. Ikastetxeetan mugikorra debekatzeko araudi orokorra eskatu duen Altxa Buruako arduradun taldearekin hitz... [+]
Trumpek eta Putinek ordu eta erdiz hitz egin dute telefonoz. Biek hala biek baieztatu dute ados direla Ukrainako gerra amaitu dadin "elkarrekin lan egiteko", baina argi utzita Ukraina 2014ko mugetara itzultzea ez dela "errealista". Zelenskyrekin ere hitz egin... [+]
Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]
Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".
Gasteizko Campuseko Filologia Hispanikoko irakasle baten aurkako salaketen berri izan bezain azkar, asanblada irekia egin zuen GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldeak. Aste bakarrean “hamarnaka” salaketa eta testigantza berri jaso dituzte. Irakaslearen... [+]
Gabonetako argiak pizteko ekitaldia espainolez egin izanak, Irungo euskaldunak haserretzeaz harago, Aski Da! mugimendua abiatu zuen: herriko 40 elkarteren indarrak batuta, Irungo udal gobernuarekin bildu dira orain, alkatea eta Euskara zinegotzia tarteko, herriko eragileak... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
_2.jpg)
EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]
Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.
Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]
"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]
Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]