Burdinazko itsasertza

  • Euskal itsasertzaren mendebaldeko muturrean, Kantabriarekiko mugan, Cobaron eta Pobeña auzo zaharrak daude, biak Muskiz udalerrian. Herrixka biak lotzen dituen lau kilometroko ibilbidean Bizkaiko garapen industrialaren historiara gerturatzeko ikasgela zabala aurkituko dugu.
Minerala zamatzeko erabiltzen zen egitura erraldoiaren aztarnak
Álvaro Hilario Pérez de San Román
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Bilbotik era joateko modurik errazena autoz joatea da, baina ez da bakarra. Portugaleteko metro geltoki ondoan, Carlos VII.a kalean, ordu erdiro igarotzen da A-3335 autobusa. Handik metro gutxira, garai batean lurralde honetako jauntxoa izan zen Lope Garcia de Salazar oinaztarraren dorretxea dago. Ez da, alabaina, Salazar leinuak inguruetan utzitako eraikin bakarra: Muskizen, Petronor findegiaren aurrean, Muñatones gaztelua dago. XV. mendearen amaieran, semeek espetxeratuta, bertan idatzi zuen Lope Garciak euskal historiografian garrantzi handia duen Bienandanzas y Fortunas lana, munduaren sorreran hasi eta banderizoen gerran bukatzen den kontakizuna. Han dago baita ere, Barbadun ibaiaren ertzean, salazartarren El Pobal burdinola, 1952ra arte lanean egon zena.

Ordubeteko ibilaldia egindakoan, autobusak Cobaronen bertan utziko gaitu. Oraindik ere zutik irauten dute meatzarien zenbait etxek. 1882an Mac Lennan eskoziarrak erosi zuen Avelina meatzea, ordea, urak estalita dago, eta bulegoak izan zirenen aztarna gutxi batzuk baino ez daude.

Lehen trenbide, gaur pasealeku

Itsaso alderantz abiatuko gara. Eskuman, burdinatik karbono dioxidoa eta ura kentzeko erabiltzen ziren kaltzinazio-labeak ikusiko ditugu, 1973an itxi zituztenak. Errepideari segituz aparkalekura helduko gara, eta handik helduko diogu Pobeñaraino doan oinezko bideari: Itsas Lur pasealekua. Aurrean, ekialdean, superportuko Punta Luceroko moila eta energia eolikoa sortzeko errotak ditugu ikusgai; mendebaldean, Castro Urdiales eta Kantabriako kostaldea.

Bidean zehar sakabanatuta dauden horma-irudiek inguruaren ekonomiari eta naturari buruzko informazioa ematen digute. Antzinako lan jardueren aipamenek berenganatzen dute gehienbat ibiltarien arreta. Amildegi eta zelai artean doa bidea, edonork eroso egiteko modukoa. Asfaltatuta dago eta aldapa arrastorik ere ez du. Hala behar du, meategietako trenbide zaharraren ibilbide bera baitu Itsas Lur pasealekuak. Bide erdian, garabi txiki bat topatuko dugu: itsasertzetik aukak igotzeko balio zuen. Haietatik, gero, kimika eta elikadura industrietan erabiltzen den agar-agar konposatu kimikoa ateratzen zuten.

Aurrerago, Bizkaiko kostaldean minerala zamatzeko zegoen toki bakarraren aztarnak daude. Egun harrizko euskarri erraldoia besterik ez da, altzairuzko estruktura olatu batek eroan baitzuen iazko martxoan. Mac Lennanek berak eraiki zuen: zama bertan itsasontziratuz, burdina Bilboraino garraiatzeko gastuak saihesten zituen eskoziarrak. Handik gertu, bidetik ehun bat metrora, ingelesen eta Ibarra sendiaren kapitalaz eratutako Orconera Iron Oree konpainiaren mineral-garbitegi zaharraren aztarnak dira. Eguneko 300 tona mineral garbitzen zituzten han, Triano mendietatik teleferikoan eroan ostean. Leku hartatik Pobeñarantz jaitsiko gara, aldapaz behera orain. Gure aurrean 900 metro luze den La Arena hondartza eta bertako duna azpimarragarriak ditugu, Barbadun ibaiaren bokalearen ondoan, eta den-dena Petronor findegiko erregai-gordetegien itzalpean.

Bokalean, harkaitz batean, XVIII. mendeko Sorospenaren Andra Mariren baseliza dago, Pobeñako padurak inguratuta. Pedro de Llanok eraiki zuen, Habanako (Kuba) portuan sartzerakoan bere itsasontzia ekaitz batetik onik atera zelako esker onez. Erdi Aroan, eta leku berean, mineral garraioa behatzeko gotorlekua eduki zuten salazartarrek. Trianotik kostaldera zihoan teleferikoaren hainbat zutabe ikus daitezke bertatik. Guk teleferikoz ez, autoz edo Pobeñatik Portugaletera doan A-3321 autobusez baizik, amaitutzat emango dugu ibilbidea.

Azkenak
2025-03-19 | ARGIA
“Proiektu honi ez!” Arratzua-Ubarrundiako plataformaren adierazpena

Arratzua-Ubarrundiako "Proiektu honi ez!" plataformak adierazpen hau kaleratu du, udalerri horretako EH Bilduko hiru zinegotziek dimisioa aurkeztu berritan.


2025-03-19 | ARGIA
Dimititu egin duten Arratzua-Ubarrundiako EH Bilduko zinegotziek herritarrei zuzendutako agurra

Arratzua-Ubarrundia (Araba) herriko EH Bilduko hiru zinegotziek dimisioa eman dute Solariaren zentral fotovoltaikoagatik. Hau da hiru zinegotziek, Txetxu Zengotitabengoak, Laura Sanchok eta Javier Ruiz de Arkautek, herritarrei zuzendu dieten agur mezua.


2025-03-19 | Bertsozale.eus
Maiatzean jokatuko da Udabarria Bertsotan

Maiatzaren 8an hasiko da Bizkaiko Bertsolari Txapelketako sailkapen fasea. Zortzi saio bikoitz jokatuko dira maiatzeko eguenetan. Sarrerak eskuragai daude bertsosarrerak.eus atarian.


Hwei-Ru Tsou. Brigadista txinatarrak xede
“Batera gogoratzen ditugu Gaza eta Gernika!”

Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]


Eguzki beltza

Joan den urte hondarrean atera da L'affaire Ange Soleil, le dépeceur d'Aubervilliers (Ange Soleil afera, Aubervilliers-ko puskatzailea) eleberria, Christelle Lozère-k idatzia. Lozère da artearen historiako irakasle bakarra Antilletako... [+]


Zuhaitz landaketa: mozketa masiboak egin ahal izateko jukutria “berdea”

Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]


Benetako ninjek ez dute misteriorik

Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]


2025-03-19 | Jesús Rodríguez
Infiltratuak, legez kanpo

2022ko ekainaren 7an, Directa-k serie luze bateko lehen polizia infiltratuaren kasua argitaratu zuen. Martxoaren 5ean, Belen Hammad fikziozko izena erreta geratu zen, polizia-argotean dioten bezala. Jada hamar dira Directa, El Salto eta El Diario-k azken hiru urteetan argitara... [+]


Biharamuna

Igande gaua. Umearen gelako atea itxi du, ez guztiz. Ordenagailu aurrean esertzeko momentua atzeratu nahi du. Ordu asko aurretik. Zazpietan jaiki da, eta, bihar ere, astelehena, hala jaikiko da. Pentsatu gabe ekiten badio, lortu dezake gauak pisu existentzialik ez izatea. Akats... [+]


2025-03-19 | Maialen Arteaga
Pavloven txakurra eta kanpaia

Naomiren etxeko eskailerak igotzen ari dela datorkion usainak egiten dio memorian tiro. "Ez da sen ona, memoriaren eta emozioaren arteko lotura da. Baldintzapen klasikoa", pentsatzen du Peterrek bere golkorako Intermezzo-n, Sally Rooney irlandarraren azken eleberrian... [+]


Maite Errarte:
“Etorkizuneko etnografoek sakelekoen bilakaera aztertuko dute akaso”

Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Sailaren zuzendari berria da Maite Errarte Zurutuza (Beasain, 1995), urrian Fermin Leizaolaren lekukoa hartu ondoren. Kultura materiala aztertzen jarraitzeko beharra azpimarratu du, gizartearen memoria eta bizimodu aldaketak erregistratzeko... [+]


Elkarri begira ez, elkarlanean

Oldarraldia ari du EAEko administrazioa euskalduntzeko erabakien aurka, berriz ere, enegarren aldiz. Oraingoan berrikuntza eta guzti, espainiar epaitegiak eta alderdi eta sindikatu antieuskaldunak elkarlanean ari baitira. Ez dira izan akats tekniko-juridikoak zuzentzeko asmoz... [+]


ANALISIA
EH ez da salgai, legedia ere ez

Lurraren alde borrokan dabilen orok begi onez hartu du Frantziako Legebiltzarrak laborantza lurren babesteko lege-proposamenaren alde bozkatu izana. Peio Dufau diputatu abertzaleak aurkezturiko testua da, eta politikoa eta sentimentala juntaturik, hemizikloan Arbonako okupazioa,... [+]


Eguneraketa berriak daude