Burdinazko itsasertza

  • Euskal itsasertzaren mendebaldeko muturrean, Kantabriarekiko mugan, Cobaron eta Pobeña auzo zaharrak daude, biak Muskiz udalerrian. Herrixka biak lotzen dituen lau kilometroko ibilbidean Bizkaiko garapen industrialaren historiara gerturatzeko ikasgela zabala aurkituko dugu.
Minerala zamatzeko erabiltzen zen egitura erraldoiaren aztarnak
Álvaro Hilario Pérez de San Román
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Bilbotik era joateko modurik errazena autoz joatea da, baina ez da bakarra. Portugaleteko metro geltoki ondoan, Carlos VII.a kalean, ordu erdiro igarotzen da A-3335 autobusa. Handik metro gutxira, garai batean lurralde honetako jauntxoa izan zen Lope Garcia de Salazar oinaztarraren dorretxea dago. Ez da, alabaina, Salazar leinuak inguruetan utzitako eraikin bakarra: Muskizen, Petronor findegiaren aurrean, Muñatones gaztelua dago. XV. mendearen amaieran, semeek espetxeratuta, bertan idatzi zuen Lope Garciak euskal historiografian garrantzi handia duen Bienandanzas y Fortunas lana, munduaren sorreran hasi eta banderizoen gerran bukatzen den kontakizuna. Han dago baita ere, Barbadun ibaiaren ertzean, salazartarren El Pobal burdinola, 1952ra arte lanean egon zena.

Ordubeteko ibilaldia egindakoan, autobusak Cobaronen bertan utziko gaitu. Oraindik ere zutik irauten dute meatzarien zenbait etxek. 1882an Mac Lennan eskoziarrak erosi zuen Avelina meatzea, ordea, urak estalita dago, eta bulegoak izan zirenen aztarna gutxi batzuk baino ez daude.

Lehen trenbide, gaur pasealeku

Itsaso alderantz abiatuko gara. Eskuman, burdinatik karbono dioxidoa eta ura kentzeko erabiltzen ziren kaltzinazio-labeak ikusiko ditugu, 1973an itxi zituztenak. Errepideari segituz aparkalekura helduko gara, eta handik helduko diogu Pobeñaraino doan oinezko bideari: Itsas Lur pasealekua. Aurrean, ekialdean, superportuko Punta Luceroko moila eta energia eolikoa sortzeko errotak ditugu ikusgai; mendebaldean, Castro Urdiales eta Kantabriako kostaldea.

Bidean zehar sakabanatuta dauden horma-irudiek inguruaren ekonomiari eta naturari buruzko informazioa ematen digute. Antzinako lan jardueren aipamenek berenganatzen dute gehienbat ibiltarien arreta. Amildegi eta zelai artean doa bidea, edonork eroso egiteko modukoa. Asfaltatuta dago eta aldapa arrastorik ere ez du. Hala behar du, meategietako trenbide zaharraren ibilbide bera baitu Itsas Lur pasealekuak. Bide erdian, garabi txiki bat topatuko dugu: itsasertzetik aukak igotzeko balio zuen. Haietatik, gero, kimika eta elikadura industrietan erabiltzen den agar-agar konposatu kimikoa ateratzen zuten.

Aurrerago, Bizkaiko kostaldean minerala zamatzeko zegoen toki bakarraren aztarnak daude. Egun harrizko euskarri erraldoia besterik ez da, altzairuzko estruktura olatu batek eroan baitzuen iazko martxoan. Mac Lennanek berak eraiki zuen: zama bertan itsasontziratuz, burdina Bilboraino garraiatzeko gastuak saihesten zituen eskoziarrak. Handik gertu, bidetik ehun bat metrora, ingelesen eta Ibarra sendiaren kapitalaz eratutako Orconera Iron Oree konpainiaren mineral-garbitegi zaharraren aztarnak dira. Eguneko 300 tona mineral garbitzen zituzten han, Triano mendietatik teleferikoan eroan ostean. Leku hartatik Pobeñarantz jaitsiko gara, aldapaz behera orain. Gure aurrean 900 metro luze den La Arena hondartza eta bertako duna azpimarragarriak ditugu, Barbadun ibaiaren bokalearen ondoan, eta den-dena Petronor findegiko erregai-gordetegien itzalpean.

Bokalean, harkaitz batean, XVIII. mendeko Sorospenaren Andra Mariren baseliza dago, Pobeñako padurak inguratuta. Pedro de Llanok eraiki zuen, Habanako (Kuba) portuan sartzerakoan bere itsasontzia ekaitz batetik onik atera zelako esker onez. Erdi Aroan, eta leku berean, mineral garraioa behatzeko gotorlekua eduki zuten salazartarrek. Trianotik kostaldera zihoan teleferikoaren hainbat zutabe ikus daitezke bertatik. Guk teleferikoz ez, autoz edo Pobeñatik Portugaletera doan A-3321 autobusez baizik, amaitutzat emango dugu ibilbidea.

Azkenak
2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-19 | Sustatu
EAJ, EH Bildu eta PSE-EE hezkuntzan software libreko plataforma bultzatzearen alde

EAJk, EH Bilduk eta PSE-EEk ekimen bat adostu dute Eusko Legebiltzarrean Hezkuntza Sailari eskatzeko Iradi software libreko hezkuntza plataforma hedatzen jarraitzeko. Zenbait ikastetxetan ezarri da Iradi orain arte. Baliabide partekatuak, komunikazio zerbitzuak (e-posta eta... [+]


Oier Sanjurjo, Nafarroako Ikastolen Federazioko presidente

Oier Sanjurjo Maté hautatu dute Nafarroako Ikastolen Elkarteko lehendakari. Atzo egindako asanbladan erabaki zuten izendapena. "Mugarri garrantzitsua da euskarazko hezkuntzaren etorkizunerako foru erkidegoan", adierazi du Ikastolen Federazioak ohar batean.


Andoaingo auto pilaketei irtenbidea emateko lotune berri bat aurkeztu du Gipuzkoako Foru Aldundiak

A-15 errepideko trafikoa N-I errepidearekin bat egiten duen tokian eraikiko litzateke lotune berria. Andoainen N-I errepidearen "afekzioak murriztu" eta ingurunean "modu hobean" integratuko dela adierazi du aldundiak. Udalak 2011ko eta aurtengo proiektuen... [+]


Guraso elkarteek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerak ordaindu ezin dituzten ikasleak

Eskolaz kanpoko jardueren eskaintza zabala egiten duten ikastetxeen aldean, beste askok ez du horretarako aukerarik; eta eskola bereko ikasleen artean ere, denek ezin dute ekintzetan parte hartu, baliabide ekonomikoek baldintzatuta. Esku hartzeko dei egin diete instituzioei:... [+]


Bilboko mugimendu antiarrazistak manifestaziora deitu du martxoaren 21erako

Bilboko Arrazakeriaren Aurkako Asanblada Arrazakeria ez da eztabaidatzen, borrokatzen da. Ordena kolonialari sua! lelopean antolatu du mobilizazioa, Arraza Diskriminazioa Ezabatzeko Nazioarteko Egunean. Gizarte eta erakundeei "iragan esklabista eta koloniala"... [+]


153.600 euroko isunei jarritako helegiteak ukatu dizkiotela salatu du Askek

2023an Zaballako espetxean euskal presoen alde egindako martxarengatik ezarri zizkieten isunak. Helegiteen ezeztapenaren aurrean epaitegietara joko dutela adierazi du antolakundeak, eta Poliziaren inpunitatea salatu du.


AEBetako produktuei boikota egiten ari dira herrialde eskandinaviarrak

Tesla autoen salmentak, esaterako, %30 jaitsi dira urtea hasi denetik. Danimarkan beste hainbeste jaitsi da AEBetara oporretan joango direnen erreserba kopurua. Eta Suedian, inkesta baten arabera, hamarretik zortzi prest leudeke produktu estatubatuarrei boikota egiteko.


2025-03-18 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Trumpen ‘Kultur Iraultzak’ beste gotorleku bat suntsitu du

USAIDen inguruko txolopotearen ondoren, espero beharrekoa zen. Baina, hala ere, urte askotan haien jarraitzaileak izan garenok, samin-puntu batekin hartu dugu albistea. Martxoaren 15ean, Trump administrazioak, kolpetik, erabat itxi baitu United States Agency for Global Media... [+]


Bi langile hil dira astelehenean, Buñuelen eta Arratzun: 2025ean hamalau dira jada

Buñueleko (Nafarroa) kasuan, 34 urteko gizona makina batean harrapatuta geratu da. Arratzun (Bizkaia), aldiz, garabiak goi-tentsioko linea bat ukitu ostean hil da 61 urteko gizona.


Pasaiako segadan hildako lau pertsonak estatu indarkeriaren biktima gisa aitortu ditu Eusko Jaurlaritzak

Espainiako Poliziak duela 41 urte hil zituen tiroka Dionisio Aizpuru, Pedro Mari Isart, Jose Mari Izura eta Rafael Delas gazteak, Komando Autonomo Antikapitalistetako kideak. 


AINTZANE CUADRA MARIGORTA
“Endometriosia gizonek pairatuko bazenukete oso bestelako egoera batean egongo ginateke”

Endometriosiaren Nazioarteko Eguna izan zen, martxoak 14a. AINTZANE CUADRA MARIGORTAri (Amurrio, 1995) gaixotasun hori diagnostikatu zioten urtarrilean, lehen sintomak duela lau urte nabaritzen hasi zen arren. Gaitz horri ikusgarritasuna ematearen beharraz mintzatu da. 


Israelek su etena apurtu du eta 400 hildakotik gora eragin ditu Gazan

Israelek eraso masiboak abiarazi ditu berriro ere Gaza osoan: Khan Younis eta Rafan Gaza hegoaldean, Gaza Hirian iparraldean eta eta Deir el-Balah-n erdialdean. "Familiak seme-alaben gorpuzkiak eskuetan zituztela iristen ziren ospitalera", adierazi du lekuko batek.


Burlatako udaletxean kateatuta igaro dute gaua bi gaztek, gaztetxearen desalojoaren aurka

EH Bildu agintean dagoen udalak gaztetxearen etorkizuna ziurtatzeko aterabide bat adosteari "uko" egin diola salatu du Burlatako Gazte Asanbladak. Beste hainbat gaztek udaletxe kanpoan kanpatu dute, eta goizean zehar bertara hurbiltzeko dei egin dute.


Eguneraketa berriak daude