Esnatu al zara inoiz, bat-batean, eta ahots ozenez hizketan ari zinela ohartu? Eta, aizu, zer hizkuntzatan ari zinen hizketan? Euskaraz? Erdaraz? Ametsetan leiala al zara euskararekin? Askotan aditu dugu: euskaldunak oso leialak omen gara euskararekin, ahal dugun guztietan euskaraz egiten dugu. Kale neurketek hala diote, Txillardegiren irakurketaren arabera behintzat.
 
Kalean, ametsetan ez bezala, solaskidea euskalduna denean behintzat, gerok erabaki dezakegu, kontzienteki, euskaraz eginen dugun edo ez. Hizkuntza-leialtasunean, beraz, arau eta adostasun sozialez gainera, geure kontzientziak edo erabaki kontzienteak ere eraginen du.
 
Ametsetan, berriz, hizkuntzarekiko leialtasuna “benetakoagoa” delakoan nago, eta iruditzen zait ametsetako hizkuntza-erabilera neurtuz gero gure leialtasuna askoz modu errealagoan ezagutu genezakeela. Ametsak izan bailitezke hizkuntzaren gaineko arau sozialek eta konbentzioek gutxien agintzen duten lurraldea; beldurrak, aurreiritziak, konplexuak, debekuak, kontzientzia… errazen gaindi litezkeen eremu librea. Eta bertan, euskara gehien gorrotatzen duen euskararen aurkako militanterik sutsuena ere euskaraz egiten imajina dezakegu. Eta, aitzitik, euskaltzalerik euskaltzaleena ere erdaraz ari daiteke gure ametsetan.
 
Auskalo; agian bakarren bati morbosoa irudituko zaio euskalgintzako militantzia konpartitzen duen kidearekin ametsetan erdara gordinean aritzea: “Venga, tío, ¿Nos hacemos un txosten y un manifiesto?”. Baliteke debekuak, bekatuak edo tabuak sortzen ohi dituen morbo horrek euskaltzale finen bat erdaraz zipriztindutako amets lizunetara eramatea: “...Mmm! Qué bien hablas en euskañol, cómo me gustaaa, háblame másss!”.
 
Tira, zaila da ametsen lurralde horren gaineko ondoriorik ateratzea, baina nire susmoa honakoa da: ametsetan, normalean, bizitza errealean erabiltzen dugun hizkuntza bera erabiltzen dugu. Alegia, bizitza errealean euskaraz egiten dugun horrekin, ametsetan ere euskaraz egiten dugu. Eta erdaraz egin ohi dugunarekin erdaraz.
 
Baina susmo horretaz gainera, galderaren bat ere badut: zer egiten dugu ezezagunekin? Lehendabiziko hitza euskaraz egiten al diegu ametsetan? Eguneroko bizitzako proportzio berean eta konstantzia berarekin? Eta euskaldunak nahiz erdaldunak tartekatzen direnean? Eta ezezagunek guri nola egiten digute lehendabiziko hitza?
 
Hizkuntza-leialtasunaren eta hizkuntzaren osasunaren adierazle indartsua lor genezake ametsetan. Baina zoritxarrez edo zorionez, informazio hori oraingoz ez dago gure esku. Hala den bitartean ohiko adierazleetara joko dugu, eta bestelako adierazle fantastikoekin ametsetan jarraituko dugu.