Tinta paltan, paltan tinta
Herdoiltze ezaz eta zahartzaroaz ezagutzen ditugun ahuakate zaharrenei galdetu behar. Edo, altzoan zituenari galdetuz gero hobe: Perun, indusketa arkeologiko batzuetan duela 2.800 urteko momia bat topatua dute aldamenean ahuakate aleak dituela. Bizitzan bezala hil ondoren beharko zuen kemena emango zioten fruitu haiek...
Amerikarrak dira bai ahuakateak. Hernan Cortes konkistatzaileak 1519an Mexiko zanpatu zuenean, laguntzaile zeraman Fernando Oviedokoa historialariarena da bertan topatu zuten ahuakatearen deskribapena: zuritutako gaztainaren itxura duen hazia du erdian eta bueltan gurinaren antzeko ore ugari gozoa du. Berak udarearen antzera jaten omen zuen, otorduaren azken-buruko (portugesez pereira abacate deitzen dute). Beste batzuek gatzarekin edo azukrearekin... Mundu zabaleratua, makina bat eskutan atarramentu ederreko bilakatua da ahuakatea: Brasilen izozkitarako, Filipinetan eta Taiwanen azukrearekin esnetan gozoki, Jamaikan zopa hotzetan, Nigerian gaztaz beteta oretan bilduta laberako eta sabelerako, Korean kosmetiko-esnearekin nahasirik masailetarako lozio... Masailak gorritzeko, baita ere, haziaren etekin bakarra, likido esnetsu bat, erabiltzen da. Likido hori airearekin gorbelzten da. Odol gorbeltza Ameriketako herrien suntsipenak idazteko erabili zuten. Tinta ona, inondik ere, beltzak ikusi behar izan zituen lur haren kronikak oraindik ederki irakurri baitaitezke dokumentu horietan. Erdialdeko Amerikan ahuacatl eta hegoaldeko Txile, Argentina, Ekuador eta Perun palta deitzen diote fruitu honi. Euskaraz ere noizbait izen hori erabili izan da; Lakoizketak 1888ko hiztegian, Aizkibel azkoitiarrarengandik hartu eta hala jaso zuen behinik behin. Larramendirenetik hartu ote zuen zakelak?
PAIk sortutako biktimak ez dira bakarrik PAIren Legeak eragindako egonkortze prozesuari esker funtzionarizatutako irakasleak, baizik askoz gehiago. Batzuei nolabaiteko ikusgarritasun mediatikoa eman zaie Steilasek jarritako errekurtsoaren ondorioz; gehienak, alabaina, ikusezinak... [+]
Azken asteotan Castejón-Soria trenbidea berreskuratzeko eta Tuterako tren-geltokia gaur egun dagoen tokian mantentzeko edo, Nafarroako Erriberako hiriburuan Abiadura Handiko Trenaren ustezko geralekuak aitzakiatzat hartuta, hirigunetik kanpo beste bat egiteko... [+]
Gerra Urte, Gezur Urte!
Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.
Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]
Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]
Larunbat honetan egingo da Bilbon euskal preso politikoen aldeko urteroko manifestazioa. Gero eta preso gutxiago dago, baina 2011n ETAk bere jarduera armatua eten zuenean inork gutxik irudikatuko zuen handik hamabost urtera oraindik gatazka haren ondorioz espetxeratutako... [+]
Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]
Donostiako La Cumbre Jauregian bizi ziren orduan Juan Mari Jauregi senarra eta bera, lehena Gipuzkoako Gobernadore Zibila zen garaian, 1990eko hamarkadaren erdialdean. Jauregi 2000. urtean hil zuen ETAk Tolosan.
Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.
Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]
PSNk, EH Bilduk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak bat egin dute Borboiak Nafarroako kultura sari nagusitik at gera daitezen. Espainiako erregeak 2015etik, Uxue Barkos lehendakari zenetik, ez daude ekitaldi handi honetara gonbidaturik.
Vithas San José klinikak fitxatu du Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia, kargu publikoa utzi eta urte eta erdira.
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
Iazko martxoaren 14an, polizia operazio handi bat izan zen Martuteneko Agustindarren eraikin okupatuan, Udaltzaingoaren, Ertzaintzaren eta Espainiako Poliziaren eskutik: 56 lagun atera zituzten eraikinetik eta 29 Espainiako Poliziaren komisariara eraman zituzten,... [+]
Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]