Espainiako Auzitegi Konstituzionalak bi arrazoi nagusi erabili ditu Eusko Jaurlaritzak bultzatutako Kontsulta Legea atzera botatzeko, biak ere oso aurreikusiak eta aipatuak aldez aurretik. Edozein modutan ondo da ikustea auzitegiak nola arrazoitzen duen ezetza, gaur egun errealitatearen interpretazio zehatza zein den oso argi ikusten delako.

Lehen argudio nagusian, kontsultaren aurkakoek behin eta berriz errepikatu bezala, Konstituzionalak argi utzi du kontsulta eta erreferenduma egitea gauza bera dela; kontsulta ez loteslea izateak –Jaurlaritzaren argudio juridiko nagusia– ez diola erreferendum izaera kentzen. Beraz, erreferendumak soilik gobernu zentralaren eskumen direnez, autonomietako gobernuek ezin dituzte ez kontsulta ez erreferendumik bideratu, gobernu zentralaren baimenik barik (Konstituzionaren 149.1.32 artikulua urratzen da).

Bigarren argudio nagusiak burujabetzari heldu dio: Kontsulta Legea egituratu den bezala, berdinetik berdinera dauden bi subjektu politiko aurreikusten ditu, Euskal Herria eta Espainiar Herria, eskumenetan berdinak balira bezala eta ez da, Espainiako Konstituzioak ez baitu horrelakorik zehazten. Eta, beraz, Eusko Legebiltzarraren lege hau ontzat ematean, Espainiar Nazioa eta Espainiar Herri osoari dagokion zerbaitetan aldaketak eragiten direnez, konstituzionalki ez da zuzena EAEko herritarrek bakarrik parte har dezaten halako kontsulta batean.

Jaurlaritzaren erantzuna tinkoa izan zen terminologiari dagokionez, ez dira txantxetakoak Estatuaren parte batek, Estatu orokorraz halakoak esatea: “Eusko Legebiltzarrarekiko mesprezurik handiena adierazten du”, Estatuaren izaera demokratikoa eta zuzenbidezkoa zalantzan jartzen ditu, “euskal autogobernuarekiko erasoa baino sakonagoa da hau”, “iritzia eman ezinean gaude”. Gogorra den gisan, Estatu hori bera Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegira eramatea, irailaren 23an egingo den bezala. Ez dena samur ulertzen zera da, horren akusazio gogorren aurrean, hainbeste mesprezu, hain eraso handia eta iritzia zanpatua, nola ezin den artikulatu erantzun sendoagorik. Akaso aurrerago... baina musika hori ere ezaguna da. Aurrerago hauteskundeak daude.

Luxenburgoko Auzitegiak diputazioen zerga ahalmenaz esandakoak pozarren jarri ditu EAEko hiru diputazioetako arduradunak eta Jaurlaritza bera. Madrilgo interpretazio zentralisten garai luze hauetan ez da gutxiagorako, baina argi zuziri jaurtiketekin. Zergen malgutasuna posible dela adieraztea ez da gutxi, baina ezin da ahaztu azken ahalmena EAEko Auzitegi Gorenaren esku utzi duela eta Espainiako Auzitegi Gorenaren jurisprudentziari jarraiki, EAEko Auzitegi Gorenak ere ikuspegi zentralistak mesedetu dituela hainbat kasutan. Europako doinu juridikoak entzunda, oraingoan gaitzagoa du halakorik egitea, baina ez ezinezkoa.

Donostiako igandeko istiluak ere klasiko bihurtzearen bidea daramate, hirugarren urtean jarraian errepikatzen direnean. Oinarrizkoa beharko lukeen manifestazio eskubidea arinegi debekatzeko joera hartu du Eusko Jaurlaritzako Barne Sailak aspalditik. Ezker abertzaleko herritarrek eskubide osoa dute presoen eskubide ugari etengabe urratzen ari direla salatzeko eta eskubide horiek aldarrikatzeko. Urte askotan erakutsi den legez, posible da kirol festa eta aldarrikapena uztartzea, berdin aldarrikapen hau askoren gustukoa ez bada ere.

Helburua istiluak saihestea bada, Ertzaintzak istiluak direnean hartu beharko luke parte, ez bestela. Ertzaintzaren parte hartzeak ez zuen inongo istilurik saihestu. Beraz, eta kasu honi dagokionez, Ertzaintzaren parte hartzearen balizko arrazoietan hipotesi gisa kontuan hartzekoa da istiluak saihestea baino beste helbururik ere bazela.