Txikiak bai, exkaxak ez
- Amezketa errekaren ibarrean, Aralar mendikatearen altzoan, lasaitasunez betetako bi herrixka pausatzen dira. Landa arkitekturako etxebizitza esanguratsu ugariren jabe, Altzo eta Amezketako lurrak pertsonaia entzutetsuen jaioterri izan dira.
Bidean aurrera, Errota-txiki, Konde-errota eta Ipintza Haundi baserria bistaratuko ditugu; azken hori, Altzoko Handiaren jaiotetxea. Migel Joakin Eleizegi (1818-1861), edo Altzoko Handia, gaztaroan izan zuen gaixotasun baten ondorioz bi metro eta 40 zentimetroko garaiera izatera iritsi zen. Haren handitasunaren lekuko izateko aukera edukiko dugu bere jaiotetxean. Egiazko neurriekin egindako Eleizegiren eskulturaren aldamenean jartzean jabetuko gara gizontzar haren tamainaz.
Altzo-Azpitik aurrera doan bideari jarraitzen badiogu, Altzo-Muinora iritsiko gara txango lasai eta atseginean. Bi auzoak sakabanatuta daude, eta hori dela-eta garai batean elkarren independente ziren. Bazuten akordio bat ordea. Haren arabera, bateko nahiz besteko alkatea hautatzen zuten txandaka, urtero. XVII. mendean jaso zuen Altzok hiribildu titulua, 1374tik Tolosaren mende baitzegoen herria, Amezketaren gisan.
Behin herriaren gune nagusian, enparantza nagusia ikusiko dugu; Altzoko bilgune sozial nagusia eraikin ikusgarriek inguratzen dute, eliza kasu. Herrian apur bat barneratuz gero, Etxeberri, Otsegi eta Lizarribar baserriak topatuko ditugu, landa arkitekturako adibide esanguratsu eta ikusgarriak.
Altzoko errepideari jarraituz, Alegia edo Amezketara joateko bidegurutzera ailegatuko gara. Amezketa errekari jarraitzen dion errepidean gora abiatuko gara, basoaren gerizpetik. Bedaio eta Amezketa ibaiek bat egiten duten lekura heltzen garenean Ugarte auzoa topatuko dugu. Gune txikia da, Errosarioko Ama elizaren inguruan pilatutako hainbat eraikinek osatzen dutena. Eliza XVIII. mendean handitua da, baina egun oraindik erromaniko garaiko ate bat gordetzen du, Gipuzkoan garai horretako adibide bakarrenetakoa. Barruan XII. mendeko Andra Mariren taila bat dago gordeta. Auzoa txikia izan arren, pilotari handi baten sorlekua da: Joxean Tolosa, 1989ko buruz buruko txapelduna eskupilotan, eta gaur egun ETBko pilota emanaldietako esataria.
Erroten bidetik
Errekan gora jarraituz hainbat errotekin egingo dugu topo. Garai batean amezketarren ekonomia oinarri nagusienetako bat zen, baina gaur egun geldirik ikusten ditugu errekak oraindik indarrik badauka ere. Errotek bira egiteari utzi diote, eta haien lekua hartu dute paper fabrikek.
Amezketako herri-gunera iritsi eta berehala ikusiko dugu lehenengo interesgune garrantzitsuena, herriko plaza. Udaletxe eta frontoiaz gain, Fernando Amezketarra (1764-1823) bertsolari eta zirtolari ezagunaren eskultura dago; bera da herriak izan duen pertsonaiarik entzutetsuenetariko bat. Herriaren beheko gune honetan, baserri-etxe ederrak ikus ditzakegu, Letradoenea eta Doloxenea kasu.
Herriak bi eremu nagusi ditu, eta bien artean plazatxo bat, Errotazar izeneko errota eta guzti. Egun ez dabilen arren, baserri bilakatua dago, eta urak biltzeko gailuen aztarnak gordetzen ditu oraindik. Amezketako goiko gunera iritsiz gero, San Bartolome eliza topatuko dugu , XVI. mendeko eraikin ederra. Han, oraindik, argizaiolaren erritoaren tradizioari eusten zaio, egun kasik galdua dagoen usadio zaharra.
Ibilbideari amaiera emateko Tourseko San Martin ermitara zuzenduko gara. Parrokia nagusia baino zaharragoa da; XII. edo XIII. mendeko San Martinen irudi bat bazen, egun apaizetxean jasorik dagoena. Nabarmentzekoak dira baselizatik gertu ditugun parajeak. Bide guztian zehar Txindoki ikuspegitik kendu gabe izan badugu ere, hemen mendia gainera eroriko zaigula dirudi. Ibilbideari amaiera emateko leku paregabean gaude, Urzabal eta Arritzaga amildegiak parez pare ditugula.
Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]
Mila lan egitetik bizi dira, sarri, marrazkilari eta ilustratzaileak. Ezaguna da sektorearen aspektu hori. Prekarietatea deitu ahal zaiona nagusiki; ikusezina izatea ere bai. Paula Estévez (Donostia, 1984), esaterako, ARGIAn ikusi izan dugu azken bost urteotan, sarri... [+]
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak etxebizitza duina izateko eskubidea aitortzen du, bizi-maila egokia izateko eskubidearen parte gisa. Antzeko terminoetan mintzo da Hego Euskal Herrian inposaturiko Konstituzioa ere bai. Baina, letra txikiak, hain txikia ezen ezin den... [+]
Loti ederra eta errauskinaren irudia izan du hizpide aurtengo Feministaldian Irene Coulon-en hitzaldiak. Loaren ideia kulturalak zartatu ditu, loaldia ere maskulinizatua dugula argituta. Loaren irakaspen (kultural) asko barneratuak ditugu, eta gorputz feminizatuan edertasunaren... [+]
Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]
Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]
Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]
Ekintzailetza modan dago. Kontzeptuak indarra hartu du eta hiztegi ekonomikotik askoz harago zabaldu da. Just do it: egizu, besterik gabe. Baina ez dezagun ahaztu: propagandaren mundutik dator leloa. Erosle-ekintzaile aktiboak izatea ote da hitzaren mozorroa? Egungo enpresariek... [+]
Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]
2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]
Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]