Eukaliptadiak

Eukaliptadia
Dakarzkigun paisaiek hamaika aztoratu dute, dagoenerako. Tartean, unibertsitatea mugitu da; bai, bai, gezurra badirudi ere mugitu egin da, jo zintzarri eta aldabak! EHUko Landare Biologia eta Ekologia sailak azken urte hauetako berotzarren aurrean zuhaitzen jokabidea aztertu du (Trees-Structure and Function aldizkariaren 2008ko ekaineko alean argitaratua dute: Photoprotective responses of Mediterranean and Atlantic trees to the extrem heat-wave of summer 2003 in Southwestern Europe). Iberiar penintsulan elkarren itzalean bizi diren zuhaitz eta zuhaiska atlantiarren eta mediterraniarren joerak alderatu dituzte. Beroari erantzunez espezie guztiek antzerako bidea egin dute: argitasunetik babesteko E bitamina pilatu, klorofila kopurua murriztu eta “xantofilen zikloa” deritzana sustatu. Etorritakoa beroa izaki, uste guztiak egiaztatu eta espero zitekeen emaitza berretsi da: landare mediterraniarrek airosoago eraman ahal izan dute beroa. Etortzekoa den ikuskizuna eta ikusteko den etorkizuna argi da, bekoz beko dugu, aldaketa ez baita ez ikuskizun ez etorkizun, gaurko eta hemengo kontua da. Pagoa iparrera alde egiten ari da eta dagoenerako toki batzuetan espezie batzuk galdu direla diote –azeri-mahatsa kasu, Arctostaphylos uva-ursi–. Hegotik datorren eta iparrera doan geroa.
 
Bero sorraren altzoan dator eukaliptoa (Eucaliptus globulus), gozo. Tasmaniatik abiatu zuten kolonizazio txangoan hemen dira. Ez datoz bakarrik, ordea. Eukaliptoen bizkarra nora, haien bizkar bizi direnak hara. Pinu beltzarekin (Pinus radiata) geurean gertatu dena bera dute Galizian basoetako mahai gainean. Luberri batera ekarritako landare arrotzak hirugarren belaunaldirako sorbaldan ditu jatorrizko lekuetako gaitzeteak eta izurriteak; haien sortzaileek, paraje berrietan ezezagunak, harrapari aurkaririk gabe, pinua eta eukaliptoa samur etorri diren sailetan andere eta nagusi egiteko pagotxa dute. Klimaren aldaketak eukaliptadiak sortzeko tentazioa kitzikatuko duenez, hona hemen jarri ordurako gainean izango dituzten bi aurkari nagusiak, hosto-jaleak biak: eukaliptoaren gurgurioa (Gonipterus scutellatus) eta Mycosphaerella generoko onddo jendea.

Azkenak
Denboraren harrizko gurpila Iruñeko katedralean

"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]


Sare sozialak
X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]


Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.


Teknologia
Oinak lurrean

Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]


Materialismo histerikoa
Zuentzat

Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]


Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]


Alerta laranjak

Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]


Jendetasun zolatik, Kittof gogoan

Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]


2024-12-18 | Jesús Rodríguez
Borroka aro berria Herrialde Katalanetan

2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]


Izar Mendiguren. Saltsa berrietan beti
“Ni euskaraz bizitzeak ez du esan nahi beste hizkuntzei eta kulturei ateak ixtea”

Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]


Eguneraketa berriak daude