“Agur t’erdi, koronel jauna. Nire lanarekin zerikusia duen gertakizun bat argitzeko laguntza eskean natorkizu. Gurekin Antropologo Kezkatuen Sarean ari den AEBetako inteligentziako ofiziale ohi batek ikusi berri ditu Laurie Adler eta Jessica Lawrence militarrak gure bilkura batean idatziz hartzen kontra-intsurgentzian parte hartzeari uko eginez agiria sinatu duten antropologoen datuak”. Hitzokin hasi du gutuna Hugh Gusterson antropologo eta irakasleak Steve Fondacaro lotinant koronelari igorri diona.

Hugh Gusterson Antropologo Kezkatuen Sareko liderretakoa da. Steve Fondacaro lotinant-koronela, berriz, Human Terrain System delakoaren zuzendaria. Biak daude gerran. Militarrak azkenaldian antropologian eta soziologian ikasketak egindako lizentziatu gazteak kontratatzen ditu Irak edo Afganistanen guduka ari diren unitate militarretan txertatzeko. Irakaslea berriz, beste mila antrologo baino gehiagorekin batera “Ez gure izenean” diotenetakoa da.

Human Terrain System delakoa 2006an jarri zuten martxan militar iparramerikarrek “operazio militarretarako garrantzizkoa den kultur ezagutza” bereganatzeko. Aurtengo ekainaren 12tik aurrera 12 Human Terrain Team (HTT) edo ekipo ari dira lanean Irak eta Afganistanen. Iraila amaitzerako dozena bat gehiago bidaliko dituzte. Talde bakoitza hiru zibilek eta hiru militarrek osatzen dute. Kansas estatuko Leavenworth Fort-eko kasernan entrenatu ondoren, sei-bederatzi hilabetetarako joan dira Irakera bezala Afganistanera.

Bill Statmets idazleak kontatu du antropologoen eta militarren arteko liskarra In These Times aldizkarian publikatutako Anthropologist at war artikuluan. Kontra-intsurgentzia kontuak beti interesatzen dira Euskal Herrian, Frantzia eta Espainiak hemengo gatazka armatuaren kontra, eta era zabalagoan nazionalismoaren kontra, taktika horiek erabiltzen dituztelako, sarritan munduko beste adituei (ingelesei, alemanei, israeldarrei...) ikasita. Bestalde, orain Mendebaldeak munduko lurralde urrunetan pizturik dauzkanez gerrak, guduen osagai kulturazko eta sozialek garrantzia berezia daukate edonon.

Human Terrain System delakoak bere gunea dauka Interneten, informazio asko eskainiz. Hala, HTT ekipoen lana omen da “tropei hobeto ulertaraztea zein EZ den beren etsaia” eta laguntza handia eskaintzen omen diote AEBetako armadari “bertako herritarrengan eraginez tresna ez-hilgarriekin”. Militarrek babesten dute lan-ildo hau: “Kultura ulertu behar dugu irabazi ahal izateko”, deklaratu zuen Kongresuan Schweitzer koronelak berrikitan.

Aipatu webgunean memorial delakoa ere badaukate, eta hartatik jakin dezakegu dagoeneko HTTetako bi kide badirela hilak guduan. Bata Michael Bhatia soziologoa, Oxforden doktorego tesia egiten ari zena, titulu honekin: “The Mujahideen: A study of combatant motives in Afghanistan 1978-2005”. Bigarrena Nicole Sauveges, zientzia politikoetan lizentziatua, karrerako lana honela izendatu zuena: “Markets & Mullahs: Global networks, transnational ideas and the deep play of political culture”.

Gerlari doktoreak

Gizarte zientzietako lizentziatuok armadarekin elkarlanera enpresa pribatutik iristen dira. Munduko segurtasun korporazio handienetakoa den BAE Systems-ek azken bi urteotan gisa honetako 30 profesional alokatu dizkie militarrei. Gerra modernoak azpikontrata bidez egiten baitira, beste edozein zerbitzu publiko bezala.

Profesionalon bila unibertsitateetara jo dute eta Antropologo Kezkatuen Sareak salatu du HTTetarako jendeak biltzeko BAE bezalako enpresak egiten ari diren kanpaina. Hona datu esanguratsua: sistema honetako zerbitzuetan bakarrik BAEk 160 milioi dolarreko salmentak fakturatu dizkio armadari.

Human Terrain System honek baditu gailurrean bi pertsonaia nabarmen. Bata da Montgomery McFate anderea, gizarte zientzien aholkulari nagusia. McFate Yale-ko unibertsitatean 1995ean egin zen doktore, honako tesia irakurrita: “Pax Britannica: British Counterinsurgency in Northern Ireland”. Estatuen morroiek kontra-intsurgentzia ikasi dezaten beti izan da eskola ona Ipar Irlandakoa.

Segurtasunaren adar berri honen bigarren pertsonaia gakoa David J. Kilcullen australiarra da. Honek 2000n irakurri zuen bere tesia Hego Gales-ko unibertsitatean eta Australiako akademia militarrean batera aurkeztu zuena: “The Political Consequences of Military Operations in Indonesia 1945-99: A Fieldwork Analysis of the Political Power-Diffusion Effects of Guerrilla Conflict”. Horra kontra-intsurgentziako adituen iturri klasikoak: Ipar Irlanda, Aljeria, Indonesia, Kenya... Agidenean, Kilcullen kontra-intsurgentziako
operazioetan Australiako armadari laguntzen aritu zitzaion Ekialdeko Timorren.

McFatek aldizkari militar batean honakoa idatzi zuen 2005ean: “Ezjakintasuna hilgarri suerta daiteke. Kultur ezagutza eta gerra elkarri oso estu daude lotuta. AEBetako armadak bere egin behar du etnografoak munduaz daukan ikuskera”.

Adituon eraginari esker, orain Afganistanen eta Iraken tiroka dabiltzan soldaduek aholku oso zehatzak jasotzen dituzte, bertako
jendeen jokabideak hobeto ulertzeko eta haietara errazago inguratzeko. Edo alderantziz ere bai, batzuetan ez hainbeste hurbiltzeko. David J. Kilcullenek e-postaz hau idatzi zien ofizialei frontetik: “Normaltasuna ez da gauza bera Kandaharren edo Kansasen. (...) Ez utzi soldaduei lasai ibiltzen bertako umeekin. Zuen tropak herriminez daude; guardia jaisteko gogoa dute haurrekin daudenean. Baina umeak azkarrak dira, enpatiarik ez dute eta prest daude egiteko beraiek baino zaharragoak ausartuko ez lirateken basakeriak”.

Iraken AEBetako armada osoaren buru den David Petraeus jenerala, Princeton-go unibertsitatetik Filosofian doktore dena, honela mintzatu da: “Pentsatzen duen gizonaren jokoa da gerra”. Eta aurrerago: “Gerra mugatua da kontra-intsurgentzia, pentsatzen duten gizonen gerra”. Horretarako behar dituzte antropologo eta soziologoak.

Robert H. Scales jeneralak honela definitu du bilatzen duten jendearen perfila: “Behar ditugu ‘scout’ globalak, ondo ikasiak, hizkuntzetarako gaitasunarekin eta urrutiko parajeetan eroso sentituko direnak”. Eta Montgomery McFatek: “AEBetako nazio segurtasun egiturak antropologiaren argia behar du; diziplina akademiko hori tribuen aurka gerra egiten laguntzeko asmatu baitzen”.

David Price antropologo eta irakasleak oso bestela iritzi dio: “Militarrek uste dute kulturak konpondu behar duela milaka tona muniziok hautsi dutena. Baina antropologia usatu beharko genuke inbasio burugabeak saihesteko”.

Informazio gehiago

• Erreferentziazko artikulua “In these times” aldizkariaren gunean
• Human Terrain System erakundearen gunea
• Montgomery McFate-ren biografia eta argitalpenak
• David Kilcullen-en biografia eta lanak Wikipedian
• David Kilcullenen "XXI. mendeko gatazkarentzako paradigma berria"
• Inplikatutako Antropologoen (edo Konprometituen) Sarea