Haurrentzako liburuen helburu moralizatzaileez

  • Xabier Etxaniz Erle ::Literatura eta ideologia

    Utriusque Vasconiae

    orrialde kopurua ::102

'Literatura eta ideologia' liburuaren azala
'Literatura eta ideologia' liburuaren azala
Literaturgintza bere osotasunean ideia batzuen menpe erabili izan bada, Xabier Etxaniz Erlek Literatura eta ideologia saioan azpimarratzen duenez, fenomeno hori are nabarmenagoa da haur eta gazte literaturan; liburu horien egituran helburu moralizatzailea da nagusi. Gauzak horrela, euskal literaturan –eta neurri batean literatura guztietan– dagoen ideologizazioa islatzen ahalegindu da Etxaniz Erle, ahozko literaturatik hasiz. Euskal kulturan urte askoan apaizen esku egon da literatura: “1545tik 1900era arte arte, ia 600 liburu argitaratu ziren euskaraz, eta horietatik hamabi besterik ez ziren sorkuntza liburu ez-erlijiosoak”. Apaiz horiek izan ziren ahozko literaturaren altxorra idatzizkora pasa zutenak, zegokien aldaketa ideologikoa eginez: horregatik euskal herri ipuinetan ez dago elizaren kontrako aipamenik, ez sexu konturik eta apenas boterearen aurkako aipamenik. Emakumearen kontrako ideiak –“Txakurrari hezurrak, emazteari gezurrak bezalakoak”–, asko dira. Dena den, sexismoa gaur egungo literaturan ere ugaria da. Horretaz, indarkeriaz eta gatazkaz, liburuetan irudiek daukaten garrantziaz, Disneyren obraz eta irakurketa kritikoaz dihardu lanak.
Xabier Etxaniz Erle
«Gure gizartean kultura ideologia eta boterea ere bada»

Zer salatzen duzu Literatura eta ideologia-n?


Ukaezina da literaturak hasiera-hasieratik izan duela baloreak eta ideiak transmititzeko helburua. Euskal Herrian ere ugariak dira, esaterako, euskal literaturaren historian euskaltzaletasunak edo euskararenganako maitasunak bultzaturik idatzitako lanak. Baina badira gure merkatuan ere ideia aurrerakoien transmisioa zaintzen –eta bultzatzen– omen duten argitaletxeak, beren testuetan estereotipo sexistak oharkabean islatzen dituztenak. Eta gure asmoa bada gizarte aurrerakoia, demokratikoa eta parte hartzailea, bizilagunen izpiritu kritikoa bultzatzen duen gizartea, sexismoaren eta indarkeriaren aurkakoa, xenofobia eta ezberdintasun sozialak baztertzen dituen gizartea, orduan hurrengo belaunaldiak kritikoak izan daitezen borrokatu behar dugu.

Hurrengo belaunaldiak. Gaurko haurrak, alegia...


Ezin dugu pentsatu haurrentzako liburuak inozenteak direla, politak, entretenigarriak eta dibertigarriak besterik ez direla, testu guztiek ideia eta balore batzuk transmititzen baitituzte, bai irudien bidez, bai testuaren bidez.

Disneyren lanei ere errepaso gogorra egiten diezu.


Izan ere, Disney ez da entretenimendu eta dibertsiorako enpresa soilik. Bere produktuekin herri kultura izatea lortu nahi du, herri kulturak eragin nabarmena baitu gizartearen eraketan eta gainera, heziketa boterea da –herri kultura hori bultzatzen edo proposatzen duenaren interes eta nahien zerbitzurako

Azkenak
Bridgestonek 335 langile kaleratu nahi ditu Basauriko plantatik

Japoniako multinazionalak egin nahi duen erregulazio txostenak plantako langileen herenari baino gehiagori eragingo die. Enpresa batzordeko kide Luis Escalonak adierazi du "langileen aurkako eraso bat" dela, eta lanuzteak egingo dituztela iragarri du.


2025-04-01 | Axier Lopez
Eskuindar nahiz progre, 10 urtez mozalarekin

Duela hamar urteko martxoaren 31an Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu zuten denok Mozal Legea gisa ezagutzen dugun araudia. Espainiako Estatuan ez ezik, nazioartean parekorik gabeko aurkakotasuna eragin zuen lege makurra. Hamarkada pasa da eta jaio zenean bezain... [+]


Badago lotura Euskal Yaren eta AHTren artean Nafarroan

Ez dezazuela lotura hau Ezkiotik bilatu, ez eta Altsasutik ere, are gutxiago Ebro ibaia Castejonetik zeharkatuz. Euskal Yaren eta Nafarroako AHTaren arteko lotura, edo hobeto esanda, loturak, dagoeneko errealitate bat dira. Pluralean dauden lotura horiexek dira kezkatu beharko... [+]


Apirilak 6, justizia euskararentzat

Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]


Espainiako polizia bat bi urtez infiltratu zen Lleidako mugimendu politiko eta sozialetan

Directa hedabideak ikertu eta argitaratu du poliziaren infiltrazioa. 2019ko irailean hurbildu zen lehen aldiz Lleidako Ateneu Cooperatiu taldera, Joan Llobet García izenpean, eta 2021eko azaroan utzi zuen militantzia, Bartzelonan lana aurkitu zuela eta amonaren... [+]


Migratzaileen kontrako makro-operazioa: 135 pertsona atxiki ditu Poliziak Irun-Hendaia artean

350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]


Asteazkenean ere kanpaldia egingo dute irakasleek Lakuan, Jaurlaritzak ez baitu negoziatuko “mobilizazioak amaitu arte”

ARGIAri jakinarazi diotenez, 40-50 irakasle inguruk Eusko Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren pareko belardian igaro dute gaua. Dozena bat kide identifikatu ditu gauerdian Udaltzaingoak.

Gaurko greba deialdiak %75eko jarraipena izan du sindikatu deitzaileen arabera... [+]


EAEko espetxeetako kultur emanaldiei Jaurlaritzak ezarri nahi dien “zentsura”-ren aurkako manifestua sinatu dute 51 kulturgilek

'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]


Laborantza lur sail bati buruzko eztabaida piztu da berriz Arbonan

Kriztian Borda hautetsi ohia eta Lurzaindia elkarteko kideak sare sozialetan zabaldu duen bideo baten harira piztu da ika-mika. Arbonan laborantza lurrak "arriskuan" daudela salatu du Bordak, eta jakinarazi du Arbonako Herriko Etxeak bere kirol zelaia Baionako promotore... [+]


2025-04-01 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmar: lurrikarak ekar ote dezake gerraren amaiera?

Triskantzaren balantze humano eta ekonomiko ilunaren esperoan, galdera berehala bururatzen zaigu urrutiko begirale baino asko gehiago ezin izan garenoi: zer gertatuko da orain gerra zibil horretan? Nolako eragina izango du lurrikararen suntsiketak? “Nargis efektu”... [+]


Nafarroako artzapezpikua immatrikulatutako ondasunak itzultzeko prest, “epaile batek eskatzen badigu”

Iruñeko artzapezpiku Florencio Rosello eta Tuterako gotzain Joseba Segura Nafarroako Elizak immatrikulatutako ondasunak itzultzeko prest azaldu dira epaitegiek hala aginduz gero, baina inmatrikulazioak legezkoak izan direla defendatu dute.


Eskolaz kanpoko jarduerek kanpoan uzten dituzte premia bereziak dituzten haurrak

Bai ikastetxeek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerek, bai aisialdiari loturiko ekintzek eta udalekuek desgaitasunen bat duten haurrak kanpoan uzten dituzte maiz, eta hain justu, jarduera horiek bereziki onuragarriak dira premia bereziak dituzten haurrentzat. Hala dio... [+]


2025-04-01 | dantzan.eus
Zuberoa dantzan batuko da berriz ‘Aitzina Biga’ ikusgarrian

Aitzindariak elkartea Aitzina Biga ikuskizuna prestatzen ari da. Ehun parte-hartzailetik gora izango dira dantzan, musikan, antzerkian, kantuan eta bertsotan apirilaren 19an Maulen aurkeztuko den ikuskizunean. Uztaila bitarte, beste lau emanaldi izango dira: Miarritze, Arrasate,... [+]


Eguneraketa berriak daude