2. “Zer zara zu, zer sentitzen zara zu, jamaikarra ala ingelesa?”. Horixe galdetzen dio espetxetik atera berri den eskuin muturreko nazionalistak bere lagun skinhead taldeko beltz bakarrari This is England filmean. (…) Galderak (jamaikarra ala ingelesa?) jo ninduen bertan ikusi bainuen gure artean gero eta gehiago erabiltzen den beste galdera baten ispilua: euskalduna ala espainola? Sentimendu nazionalei buruzko galdeketetan mailakatzea erabili ohi da hemen (euskalduna eta espainola, bakarrik euskalduna, espainola gehiago euskalduna baino eta abarrekoak); lekua egiten zitzaien ñabardurei eta bakoitzak eroso hautatzen ahal zuen bost edo sei aukeren artetik bat. Iruditzen zait garai horiek joan direla eta orain egiten diguten galdera filmarena dela: hau ala hori, hau bakarrik ala hori bakarrik?
 
3. Aurreko egunean, dutxan nengoela, paperik gabe egoten naizen toki bakarretarikoan, errebelazioa eduki nuen. Euskal Herrian izan ohi diren eztabaidetako eite esentzialistegia eta dialektikoegia, erredukzionistegia ez esatearren, kontuan hartuta (izan ere, A las ocho en el bulek piztu duen eztabaidaren azken hondarrak nituen buruan), zientzia berri bat sortu beharra bururatu zitzaidan. Hastapenak eta guzti irudikatu nizkion, baina, esan bezala, ez nuen apunterik non hartu, eta ideietako asko eta asko urarekin bat joan zitzaizkidan estoldetan behera. Zientzia berriaren izena da garbi gelditu zitzaidan gauza bakarra: Alterologia.
(Dutxan zer gehiago egiten dudan ezagutu nahi baduzu, jo ezazu 9. zenbakira. Alterologiaren gaiarekin jarraitzeko, 6.ra)
 
4.- “L'enfer c'est les autres” a été toujours mal compris. On a cru que je voulais dire par là que nos rapports avec les autres étaient toujours empoisonnés, que c'était toujours des rapports infernaux. Or, c'est tout autre chose que je veux dire. Je veux dire que…
 
5. Bestea biziki interesatzen zaidan gaia da. Erdaldunak, barbaroak, etsaiak eta abar bestetzearen bestetzeaz, nortasuna eraikitzen dugu, biribil kontzentrikoetan aurrera, niaren misterioa (jaio izanarena ere berarekin dakarrena) topatzeraino. Azken finean harrigarriena ez delako ni munduan egotea, besteak ere munduan egotea baizik. Izan ere, bakarra izateak Jainkoaren pareko eginen ninduke, besteak beste, ez existitzea ekarriko lukeelako. Baina ni ez naiz filosofoa eta makulu sendoak behar ditut pentsatzeko. Ezinbestekoa dirudi gai honetaz zerbait esan behar duenak Sartreren eta Rimbauden adierazpen banatan bermatzeak. Inork, bi idazle frantses handien aipu famatuak noiz agertuko egon behar ez izateko, lehenbailehen jarriko ditut. Sartreren ustez, “infernua besteak dira”, eta Rimbaudek dioenez, “ni beste bat da”.
(Sartrerekin ados bazaude irakur 11. puntua; eta Rimbaudek zer esan nahi zuen ez baduzu guztiz ulertu baina ez bazatoz bat erru guztia besteei botatzearekin, 3.-era jo ezazu)
 
6. Alterologia Bestea aztertzeaz arduratuko zen. Diziplina zeharkako horietarikoa litzateke, literaturan, naturan, giza zientzietan edo matematikan nola agertu izan den ikasiko zen. Matematikan, esaterako, sistema binarioa ardatz litzateke, ordenagailuen hizkuntzara igarota. Musikaren erritmo xaloenetik zeruko gorputzen mugimenduetaraino. Baina niri jakin min gehiago pizten didate eta ondorio ustelagoak dakartzate eguneroko ezbai praktikoek. Ez dut ulertzen, eta ulertu nahiko nuke, zergatik den alferrik ñabardurak egitea. Zergatik, ñabardurak orokorrarekin berdinduta, inoiz ez dagoen dialektika haren sorgin gurpiletik irteterik. Demagun eztabaida zahar eta aspergarri bat darabilgula eta erabaki duzula azkenean paso egitea, edo sintesi bat egitea, edo agian komenigarriago izan daitekeen beste eztabaida bat plazaratzea. Bada, jakizu lehenagoko eztabaidatzaileek ez dizutela urrats berria onartuko. Euskal Herrian, esaterako, kontu guztiak nazio auzira labur edo luze-biltzen dira.
(Hau Berriako hemeroteka balitz bezala, Rikardo Arregi Diaz de Herediak zutabe batean hausnartutakoa irakurri eta niri ezer eransteko lana kendu nahi badidazu, 2. zenbakira joan. Bestela, nik zerbait esan beharko dut, 10. puntuan)
 
7. Txoriek txilio egiten dute, zerbait larriak gertatu behar izan du: eguna da. Donostiatik etxera nator, igandeko egunkaria eskuan. Neure buruaz beste egiteko beste gau bat alferrik galdu dut. Eta gainera gaur egiteko piloa daukat.
 
8. Agian ez naiz ongi esplikatu. Ez bazara ni, ez duzu hau irakurtzen egoterik, eta zu ez zara ni, argi dago, Angel Errok inoiz ez dituelako bere testuak, behin inprimaturik, berrirakurtzen. Ez nauzu sinetsiko. Zure arazoa da. Demagun hau proba zela. Orain jo ezazu 5. puntura.
 
9. Beroa ikusgaia, fisikoa (dena itsuarazten didan lanbro formakoa) ez den arte, ezin naiz ur azpira sartu. Min egiten du bero kiskalgarriak, hazpegietan batez ere, eta apaltasun suerte batera makurtzen nau, nire gorputzaren kontzientzia harrarazten didana. Alferrik dira orain damuak oro. Lehenago behar ziren. Baina derrota honek badu ederretik. Hori nahi dut sinetsi. Paparra atera, bularra harrotzen dut eta suharrezko urek bidea aldatzen dute, beherantz beti. Urek ez besterik beherantz.
 
10. Eta, azken finean, honek guztiak absurdura darama. Orain berrogei bat urte Europan norbaitek esaten zuenean eskuin-ezker zatiketak zentzua galdua zuela, eskuindartzat jotzen zuten. Baina gaur gauza bera esaten badu, “eskuinak” zalantzarik gabe ezkertia dela egotziko dio. Halaxe, behintzat, esaten du Kolakowski filosofo poloniarrak, eztabaida-ardatzarekiko traizioa ere aldakorra dela frogatuz. Lerroa haustea, beraz, inoiz ez da zinezko traizioa, baina, edozein modutan ere, berdin-berdin emanen dizute egurra. Batzuek egurra; eta deslerrokatu ere ez diren beraien lehenagoko kontrarioek lore mordoa, horrela zure balentria ezeztatuz eta unibertso zuri-beltz honi oreka itzuliz. Enfin.
 
11. Sartreren “Infernua besteak dira” delakoa Huis clos antzezlanean agertzen da. Esaldia gogor kritikatu zioten Sartreri, zeinak, idazle konprometitu batean esperatzekoa zenez, ez zuen erantzukizuna saihestu, literatura eta holakoak aitzakiatzat jarrita. Aurre egin zien zartadei, gaizki ulertu zitzaiola aldarrikatu. Baina Sartreri, bere kolkoan, horrek guztiak ikusaraziko zion, baietz, infernua, hitzez hitz, besteak direla.
(Dena den, filosofoari aukera bat eman nahi badiozu hobeki azaltzeko, 4. puntura jo ezazu. Aitzitik Sartrek infernua nola irudikatzen zuen ezagutu nahi baduzu, jo ezazu 9. puntura).