Baina hain zuzen ere bidaia antolatua zelako, bidaiari guztiok gaua hotel berean eman genuen. Gelara erretiraturik, kasik automatikoki, sofan luze-luze etzan, aldagailua hartu, eta Danimarkako telebista kateen ikusmiran hasi ginen: beti da hezigarria besteren bizimoldeen berri izatea, esate batera, ikusi ahal izatea filmak urruti horietan bertsio originalean eskaintzen dituztela –asko jota, danierazko azpitituluekin–; aldiz, ordu txikietako film pornoetan ez zegoen eskandinaviarren artean halako joera edo postura bereziturik –ezta azpitituluen beharrik ere…–. Eta bidaia antolatua zelako, eta biharamunean Oslorako autobusa hartu behar genuelako, goizean denok jaitsi ginen jantokira gosari legea egitera, eta orduan zabaldu zen hotsa: film pornoak ikusiak zituztenek harrera gelatik igaro beharra zeukaten extra hori ordaintzera, eta orduan, irri fir-fira maleziatsua ezpainetan eta kezka poltsikoetan, aho ttikiarekin edo agerian, onartu behar izan genuen denok ala denok ere aritu ginela, aritu, film pornoak ikusten. Autobus gidaria, baina, berandu jaitsi zen eta albisteak begiak arranpalo utzi zuen: gaua lokartu ezinik igaro zuela, denbora pasa telebista piztu zuela…, eta, gainera, ze arraio!, film bakarra eman zutela gau osoan zehar, errepika eta errepika. Gidariak hoteleko arduradunei gure kexua azaldu eta, akaberan, inortxok ere ordaindu beharrik ez izatea lortu zuen. “Zuk bakarrik ordaindu behar duzu”, adierazi zion gidariari irriz karkailaka.

Eta pornoa izan, zaborra izan, edo programa hezigarriak izan, argi dago etxe gehienetan usadio bera nagusitzen dela iluntzero (inkestek, bestalde, ezin argiago erakusten dute zeintzuk diren programarik ikusienak gurean, bihotz ustezkoak alegia). Euskal Herriko errealitatea gogorra omen, eta gordina, eta ihesbidea behar, antza. Kanpoeder halakook, ahobeteka aldarrikatzen ditugu irakurketaren onurak eta bat egiten dugu –batik bat– idazleren batek adierazten duenean telebista gaur egungo zinezko arerioa dela eta, hura garaitu edo porrokatu ezean, literaturarenak egin duela. Alabaina, etxeko intimitatean, nekea dela, irakurgai egokia falta dela, aukeran, telebistaren aldagailua hartzea nahiago. Benedettiren Amodio bat ipuin hiperlabur hartan bezala, harrikoa egin bitartean edo zereginak amaitu bitartean, egongelan uzten dugu haurra, pantailari begirik kendu gabe, pantailari atxikia. Eta gero haur hori bera da, gazte delarik, eskolan xalo aitortzen duena nahiago duela liburu oso bat koadernoan, baina telebistaren aurrean, idatzi, hitzez hitz, lerroz lerro osorik idatzi ere, hura irakurri baino. C´est la vie.

Azkartasuna berehalakotasuna. Aldagailua erabiltzeko hiru molde bereiz omen daitezke: “zappinga”, hau da, iragarkien tartean gainerako kateak gainbegiratzea; “flippinga”, produktoreak gehien beldurtzen dituena, eta programa ikusi bitartean katea aldatzean datzana; eta “grazzinga”, hau da, aldi berean programa pare bat jarraitzea. Hortik segitzen da, aldagailua molde batean edo bestean erabili arren, edonola ere azkartasuna dela nagusi. Edukiak eta istorioak bazter utzirik, azkartasun hori marrazki bizidunetatik beretik edaten dute haurrek –eta zarata: zergatik ote dira haurrentzako saioak hain zalapartatsuak?–; horrekin batera, dena hain azkar gertatzearen poderioz eta programak adinka sailkatu gabe egotearen eraginez –eta haurrak salan aparkaturik jarraitzen duenez–, oso litekeena da haurrak ongi pasatzea filmean edo marrazkietan zer pasatu den ongi ulertu gabe, hau da, ezer askorik ulertu gabe ere saioari dibertigarri iriztea, eta jokamolde hori bere bizimoldera zabaltzea, hau da, eskolan –eta bizitzan zehar– dena azkar eta ongi ulertu gabe bizitzera ohitzea. Eta hona galderetako bat: haur denboratik beretik dena hain azkar pasatzera ohiturik, arreta biltzeko ezintasunarekin, nola egin erakargarri itxuraz hain pasiboa eta pausatua den irakurketa? Nola ulertu ahalegin berezia eskatzen duten testuak? Azkartasuna, berehalakotasuna… Zentzu honetan, Milan Kunderak “Matematika existentziala” aipatzen du, eta honela azaltzen: zenbat eta azkarrago bizi, orduan eta gehiago ahanzten ditugu, dela iragana, dela tradizioa, eta unearen kontsumitzaile huts bilakatzen gara, unean unekoarena.

Errealitate telebisatua. Azkartasunarekin batera, errealitateari buruzko halako ikuspegi lausoa sortzea ere gerta daiteke. Espainiako La bola de cristal haur programa ospetsuaren gidoilari izan zen Santiago Alba Ricok, argitaratu berria duen Leer con niños liburua dela eta, honela dio: “Arriskua errealitatea serio ez hartzean datza, eta dena denbora pasa huts bihurtzean, hala nola teleberri batean Abu Ghraibeko torturetatik Cibeles Pasarelara bereizketarik egin gabe igarotzen garenean”. Bere analisian, bestalde, gidoilari ohiak gaineratzen du errealista dela eta halako programa “subertsiborik” nekez emititu litekeela gaur egun. “Trantsizioko lehen urteetan behin-behineko demokrazia alditxo bat bizi izan genuen, baina hori PSOEk Espainia NATOn sartzean amaitu zen”.

Telebistari buruzko halako irakurketa politikoa egiten amaitu dudanez, gogora datozkit kazetaritza zinezko bizibide egin zuen Ryszard Kapuscinski, eta haren gogoeta: “Zer bonbardatzen ote dute NATOko hegazkinek Jugoslavian? Telebistako instalazioak. Horra beste froga bat boterea parlamentutik eta gobernuetatik telebista eraikinetara lekualdatu dela erakusteko”.
Argi dago, onerako zein txarrerako, intelektualak arreta handiz erreparatu behar diola gure gizartea ongien ezaugarritzen eta islatzen duen telebistari. Baina Benedettiren ipuineko haurra ere etorri zait gogora, oraindik salan baitago Osvaldo errukarria, eta haren ama ere azkenean oroitu denez, egongelara tximistotsean joan eta hantxe topatu du ttikia, esna, begiak iragarkietatik baztertu gabe, eta amaren ohera joateko gomendioari haurraren eskaria gailendu zaio: telebistan lehenago agertu den emakumeak “laztana” esan bide dio, eta haren zain dago orain Osvaldo, xalo, alai, itxaropentsu, berriro ere “laztana” noiz esango ote dion.