Orotariko hiltegia
- Gela (Grezia), K.a. 456. Eskilo, tragedia grekoaren sortzailetzat jotzen dena, hil zen. Arranoek dortokak jaten dituzte, baina lehenago oskolaren oztopoa gainditu behar dute. Horretarako, dortokari heldu eta, hegan doazela, arroka baten kontra jaurti ohi dute. Bada, arrano batek Eskiloren burua arrokatzat hartu zuen –burusoila zelako agian?– eta dortoka buruan jaurti zion. Urte batzuk lehenago azti batek iragarri zuen Eskilo etxe baten erruz hilko zela, eta oskola dortokaren etxetzat jotzen badugu, iragarpen zuzena egin zuela esan genezake.
- Frantziako errege Henrike I.a Akren zen 1197ko irailaren 10ean, balkoi batetik begira, Pisako armada noiz iritsiko zain. Pisako delegazioa gelan sartu zenean, erregeak buelta eman zuen estropezu eginez. Balkoitik behera erortzear zela gorteko kide batek arropatik heldu zion. Baina gorteko kidea Scarlet izeneko nanoa zen eta, beraz, erregeak baino askoz pisu gutxiago zuen. Erregeari amaieraraino segi zion; biak batera hil ziren lurraren kontra jo zutenean.
- Tycho Brahe daniarra XVI. mendeko astronomo garrantzitsua izan zen. Bere ikerketak lagungarri izan ziren Isaac Newtonek grabitatearen teoria gara zezan. Garai hartan otordua amaitu baino lehen mahaia uztea iraina zen. Brahek gehiegi edateko ohitura zuen eta, orduko hartan, mahairatu baino lehen maskuria hustea ahaztu zitzaion. Afarian zehar, bere ohiturari jarraiki, ez zion edariari muzinik egin eta, hala ere, manera onei eutsi eta ez zen komunera joan. Azkenean maskuria lehertu egin zitzaion eta hamaika egun geroago hil zen.
- Politikoa, filosofoa, idazlea, zientzialaria… Francis Bacon ingelesa bere garaiko pertsonaiarik esanguratsuenetakoa izan zen. 1625eko bazkalondo batean, kanpoan ari zuen elurrari begira, okela luzaroan gordetzeko metodo berri bat bururatu zitzaion. Oilasko bat erosi, hil eta elurrez bete zuen. Elurpean oilaskoari begira geratu zen, bilatutako emaitza lortu zain. Oilaskoa ez zen izoztu; Bacon bai.
- Alexander I.a Greziako errege izendatu zuten 1917an, aitak abdikatu ondoren. Lorategian txakurrarekin pasiatzen ari zela, txakurra eta maskotatzat zeukan tximino bat borrokan hasi ziren. Erregea tartean sartu zenean, tximinoak kosk egin zion orkatilan. Zauria infektatuta hil zen.
- Jerome Irving Rodale janari organikoen aldeko mugimenduaren sortzaileetako bat izan zen. “100 urtetik gora beteko ditut, lehenago taxi batek ez banau harrapatzen”, zioen Rodalek. 1971ko urtarrilean 72 urte zituen eta “Dick Cavett Show” telebista saioan elkarrizketa egin zioten. Elkarrizketaren erdian, bihotzekoak jota, aulkian eserita hilda geratu zen. Saioa ez zuten emititu.
- 1983an Tennessee Williams idazlea New Yorkeko Elysee hotelean zela, sudurrerako spraya zabaldu eta tapoia ahoan erori zitzaion. Tapoiak itota hil zen.
- Urtebete geroago Jim Fixx korrika egiteko irten zen etxetik. 1970eko hamarkadan The Complete Book of Running liburua idatzi zuen, jogging egiteko modari hasiera emanez. Bada, lasterka hasi eta berehala zerraldo erori zen. Korrikalarien guruak aurreko asteetan beste hiru infartu izan zituela ikusi zuten autopsian.
Terolek barkamena eskatu du eman zuten "ikuskizun lotsagarriagatik", baina aitortu du bat egiten duela bertan esandako ideia "batzuekin".
Paris 365 jantokiak ez ditu martxora arte aurrez aurreko afariak emango eta erakundeei inplikazioa eskatu die konponbidea lortzeko.
Arratsaldez eta gauez lan egiten duen jendea dagoela argudiatuta, 0-3 urteko umeentzat 24 orduz zabalik egongo diren haur-eskolen beharra planteatu du Espainiako Enplegu ministroak. Erreakzio-katea berehalakoa izan da eta agerian utzi du nola ulertzen dugun kontziliazioa, zeren... [+]
Orain gutxi Txantreako Irakurle Eskolan Gael Faye idazlearen Ene herri txikia eleberria irakurri genuen, Irati Bereauk euskarara itzulitako bertsioan. Liburuak Gabrielen –Burundin jaiotako haur bat– historia kontatzen du. Aita frantsesa du eta ama Ruandatik ihes... [+]
Gobernuarekin negoziatu gabe iragarri du erabakia talde armatuak, "arrazoi humanitarioengatik" dela argudiatuta. Joan den astean herrialdeko Goma hiria bereganatu zuten matxinoek, eta, Nazio Batuen Erakundearen arabera, 900 hildako baino gehiago eragin dituzte hiri... [+]
Zaldibar Argitu ekimenak adierazi du "gogaituta" dagoela instrukzio fasearen iraupenarekin, bost urte igarota, oraindik ez baitira kaleratu auziaren ondorioak.
Otsailaren 6an hasi eta 27ra bitarte, lau ekitaldi antolatu dituzte Donapaleun. Lehena herriko etxean iraganen da, eta ondokoak Bideak gunean.
Plataformak ostegunerako Iruñeko udaletxe plazan elkarretaratzea deitu du 18:30erako, hiru alderdiek eraikinarekin izandako jarrera salatu eta eraistearen aldeko hautuan berresteko.
Muga-zergak ez ipintzearen truke, AEBen eskakizunak konplitzeko konpromisoa hartu dute: bakoitzak 10.000 soldadu ipiniko ditu mugan, AEBen segurtasunaren izenean.
Subflubiala EZ! plataformak salatu du proiektuak ez diela "herritarren benetako beharrei" erantzuten, eta ingurumenean, gizartean eta ekonomian "inpaktu larriak" eragiten dituela.
Iazko azken hatsean Txinako gobernuak Yarlung Zangbo ibaiaren behe-arroan proiektu hidroelektriko handia abian jarriko duela iragarri izanak, urak harrotu ez, sutan jarri dituela dirudi gure artean. Esan dezakegu alarmaren eskala osoa kurritu dutela iruzkinek: munduko handiena... [+]
Proces-aren aurkako epai gogorra 2019ko urrian atera zen eta horrek Bartzelona sutan jarri zuen. Testuinguru horretan, Espainiako Estatuan bolo-bolo irakurri zen eskuineko prentsan jaregindako esaldi hau: “Espainiaren on beharrez, 50 urtero Bartzelona bonbardatu beharko... [+]
Gobernuak adierazi du ez duela beste aldera begiratuko "nazioarteko erasoaldi faxistaren eta ultraren aurrean", eta ez dituela onartuko "gorrotoarekin lotutako" eraso gehiago.
Nature Medicine aldizkarian publikatutako artikuluaren arabera, berotegi efektuaren ondorioz handiagoa izango da beroak eragindako heriotzen igoera hotzak eragiten duen heriotza jaitsiera baino. Gainera, beroarekiko egokitze onenak ere ez luke arazoa guztiz konponduko.
Otsailaren 5ean Donostian "Trantsizio energetikoa eztabaidan: aukerak eta arriskuak" izenburua duen mahai-inguruan parte hartuko dute Mikel Otero EH Bilduko trantsizio ekologikorako arduradunak eta Aitziber Sarobe natur kontserbazionistak. Ekitaldi hau lau talde... [+]