Frantziak Aljeriari 50 urte beranduago minen mapa opari
- Aljeriako ekialdeko eta mendebaldeko mugetan artzaintzan, egur bilketan edo paseoan dabilen edonor, gaur egun oraindik lehertuta hankaz gora joan daiteke, bertan dauden hiru milioi minetako batek oinpean eztanda eginik. Frantsesek duela mende erdi utzitako opariak dira.
Frantziako Gobernuak, beharbada, keinu horrekin orekatu nahiko zuen Nicolas Sarkozy presidenteak biharamunean Marokora egin behar zuen bidaiaren eragina. Magrebeko geopolitikan Aljer eta Rabat beti ari dira lehian. Eta Aljeriako berripaperek joko horiek ahaztu eta garrantzia berezia eman diote Georgelin jeneralak egindako keinuari.
Frantsesez egiten den informazioaren artean erreparatuta, Aljerreko El Watan egunkariak titulu hau ipini dio: “Parisek aljeriarren eta frantsesen arteko harremanak ‘minagabetu’ nahi ditu”. Testu barruan galdetu du ea Frantzia zeren zain egon den mende erdiz aljeriarrentzako hain inportantea zen informazioa emateko.
L’Expressionek lerroburuan ipini du: “Pertsonen kontrako minak ekialdean eta mendebaldean. Historiari beste estalki bat kendu diote”. Libérték berriz honela du titulatu: “Frantziak minen mapa sekretua eman ondoren, maitearo berria Paris eta Aljerren artean”.
Denak ere frantsesek 1956 eta 1959 artean Aljeriako mugaldeetan eraiki zituzten “Morice” eta “Challe” defentsa lerroez ari dira. Urte haietan, Marokotik eta Tunisiatik sartzen ziren –edo haietara ihesi zihoazen– gudari aljeriarren joan-etorria oztopatzeko eraiki zituzten bi lerrook. Tunisiako mugan 460 kilometrotan barrena luzatzen zen bata eta bestea berriz Marokoko fronterako 79 kilometrotan.
Frantsesek lerro horiek alanbre hesiz eta pertsonen kontrako minaz hornitu zituzten. Kalkulatzen da 11 milioi paratu zituztela. Gero gerra bukatu zen, frantsesek eta aljeriarrek bakea sinatu zuten eta minak kentzeko lan luze eta nekeza hasi zen. Baina urte luzeotan frantsesen maparik gabe egin behar izan dute lan Aljeriako armadako artezilariek. Zortzi bat milioi mina desaktibatu omen dituzte urteotan. Baina gainerako hiru milioiak bertan daude, pertsonaren edo abereren batek noiz zanpatuko zain, lehertzeko.
Milaka pertsona hil dituzte minek mende erdi honetan Aljerian. Ezin esan seguru zenbat. Barne Ministerioak aitortzen du 4.000 hil direla eta 13.000 zauritu. Komunikabideek, aldiz, askoz kopuru handiagoak darabiltzate. Batzuen kalkuluetan 30.000 dira hilak eta besteenetan 40.000. Zaurituak, proportzio berean. Oraindik ere, asteoro hiltzen da edo ahuntzen bila dabilen gazteren bat edo jolasean ari den haurren bat Aljeriako herrixkaren batean, duela 50 urte soldadu frantsesek utzitako minek zapartarazita.
Hala ere, galdutako hiru milioi mina horiek lokalizatzeko premia ez diete piztu agintariei tarteka lehertuta hiltzen diren herritar gaixoek, gaurko kamikazeen atentatuek baizik. Matxino islamistek leherkaria, besteren artean, lurpetik ateratako minetatik ere eskuratzen omen dute. Minategien mapak entregatzea gehiago da frantsesen aldetik segurtasun mailako laguntza, antzinako zorra kitatzea edo gizalegezko keinua baino.
“Morice” et “Challe” lerro famatuak
Aljeriako gendarmeriak azken hilabeteotan muyahidin islamiarrei 108.000 mina kendu omen dizkie, eskuetan edo gordelekuetan atzemanda. Horietako bakoitzak 100 gramo TNT darama, eta fabrikatu zirenetik mende erdia pasatuagatik oraindik lehertzeko moduan daude.
Aljerreko gobernua oso kezkatuta dago Magreb osoan indartu den arma trafikoarekin. Bere analisien arabera, antzinatik tabako edo kafearen kontrabandoan ari ziren taldeak azken aldian arma trafikoan ere nahastu omen dira. Horregatik, matxino islamiarren kontrako borrokak daukan lehentasunez, Marokorekiko mugan 23 kontrol postu berri ari dira eraikitzen, eta Aljeriaren muga osoan ugarituz joango dira holako eraikuntzak.
1956an lehenbiziko minak ipintzen hasi ziren militar frantsesei nork esan behar zien tramankulu haiek 2007an beste matxino batzuek “birziklatuko” zituztela, noren kontra eta orduan frantsesek ehizatzen zituzten soldadu aljeriarren kontra.
Ordurako independentzia lortuta zeukaten Marokok eta Tunisiak. Biotan zeuden militar frantsesak, 125.000 lehenean eta 55.000 bigarrenean, baina ez zuten lortzen Rabateko eta Tuniseko Gobernuek ALN armada aljeriar errebeldearen ibilbidea oztopatzerik. Militar frantsesei ondoko bi herrialdeetara egiten zieten ihes pertsegitutako aljeriarrek.
Pédron jeneralak ekin zion mendebaldeko muga inpermeabilizatze lanari. Hesi xume batekin estreina eta gero hesia elektrifikatu eta ondoko lurrak minaz betez. Baina hori hasiera besterik ez zen izan.
Parisko gobernuan defentsako ministro zen André Morice-k 1957an erabaki zuen mugen itxiera orokortzea. Mendebaldean, Marokorekiko fronteran, Pédron jeneralak doi-doi hasitako hesi sistema kilometro luzez handitu zen. Hesi eta mina multzoek ez zuten beti mugaren lerroa zehatz-mehatz jarraitzen, militar frantsesen iritzirako errepide, mendi edo erreken lerroak erabilerrazagoak izanik. Horregatik, hesiaren eta mugaren arteko auzo eta herriak hustu eta bertako biztanleak kaserna eta kanpamenduen inguruetan bildu zituzten. Gauza bera edo gogorragoa egin zuten ekialdeko mugan, Tunisiarekikoan.
Honetan bereziki ahalegindu zen Challe komandante frantses berria, Salan famatuaren ordez etorria. Challek Tunisiako mugako barrajeari beste hesi bat gehiago erantsi zion.
Frantziak Aljerian erresistentziaren kontra erabilitako kontraintsurjentziaren baitan garrantzia berezia izan zuten “Challe” et “Morice” bataiatu diren defentsa lerroek. Guy Pervillé historialari frantsesak idatzi duenez, hasieran independentista aljeriarrek ez zioten garrantzia berezirik eman mugako hesi eta mina multzoari. Baina hesia bukatu eta bere osoan martxan jarritakoan, eraginkorra gertatu omen zen, Aljeria barruko gudariak eta auzoan babestutakoak elkarrengandik isolatzeko.
Leherkari horien mapak garaiz emanda seguruenik bizi asko salbatuko ziren ondorengo 50 urteetan. El Watanek honela idatzi du: “Galdetu dezakegu ea zergatik Frantziak hainbeste urte pasa eta ez dituen Aljeriako armadaren esku gaur arte utzi agiriok, mugaldeak minaz garbitzeko lanetan hainbeste lagunduko zutenak. Aljeriako agintariek gogor kritikatu dute hori”. Frantziari aurpegiratu diote pertsonen kontrako minak direla-eta Otawan sinatutako ituna ez errespetatu izana.
Ikusten da potentzia handiek ondo gordetzen dituztela beti beren kartak, komeni den egunean ateratzeko. Duela 50 urteko mina zaharren kartek ere balio dezakete jokoan.
http://www.argia.eus/nethurbil.php helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]