Muxika tirria

  • Pertxenta denak, txirriporro edo mari-maisua, magal hautsia eta lirain airos izan daitekeen gisa berean, konplimenduzko lore duen mertxika bera (Prunus persica) tuatxa, toaxa, tuaxa, preseka, metxika, briska, duraza, duranzana, gurazaoa, melokotoia, kuntzuna, mertxika, mixika, mujika, muxerka, muxika, muxilka eta muxurka izan da geurean.
Fruitu hau lehertu den ahosabaiaren goraxeagoko neurona multzoan artxibatzen den berarenganako grina, magaleko sakela hutsa gainezka ekartzeko otarra bete hustera azokara daramanaren irrika eta baserrian kosta ahala kosta bere uzta ugaritu nahi duenaren tirria halaberetsukoak dira. Ez da ez makala izan mertxika. Nola bestela honelako mertxika-izen jana! Lehen etxeoro zena, zenbatetan behineko ataritan topatuko egun? Txertatu eta landatu baino nahiago dendari frutazalearen kalakak jan. Etxean urte osoan jan direnen hezurrak erein zain hor ditut, era zaharrera... Arbendolondoak (Prunus dulcis) ez bezala, loraldiaren inguruko izozteei pulamentuz aurre egiten die eta ondorioz gure geografia osoan hazte-bide ederra du. Goizekoak, udakoak, berandukoak... barietate aukera ugaria da. Hauen tarterian Henri-Louis Duhamel du Monceauk 1768an Parisen argitara eman zuen fruta-zaintza liburu eder batean aipatzen duen “Bourdin” edo “Bourdina”, etxekoetatik jan dudan azkenekoaren antzera urrian heltzen dena. Mami zuria duela, baina hezur-aldea gorri bizia eta, maiz, kolore hau mami osora hedatua omen... Burdintsa edo burdina-sagarrarekin bezala gorrietan gorriari burdina... Parisen ere!

Berez txinatarra dena Alexandro Handiaren joan etorrietako gurdiren bateko zareren batean ekarria izango zen Pertsiatik Greziara; horra, gerora, mendebaldarron moztasunak, geure etorria grekoen berdantza aurreko iturrietara mugatzen digunak, jarritako izen zientifikoa, Prunus persica.

Paris berean, ehunen bat urte geroago, ordea, sendagileek mertxika jateko gomendio hauek luzatzen zituzten: ongi helduak hautatu, tamainan eta, batez ere, azukretan edo ardotan apailatuta jan, urdailak hobeto jasango dituela-eta. Gaurko osasungileei galdetu behar...

Azkenak
2025-02-28 | ARGIA
1936-1976an Nafarroan errepresaliatutako 407 irakasleak, nortzuk ziren?

Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.


2027an ixten hasi behar diren zentral nuklearrak mantentzeko eskatu diote Iberdrolak eta Endesak Espainiako Gobernuari

Espainiako Estatuko zentral nuklearrak itxi ez daitezen aktoreen presioak gora jarraitzen du. Otsailaren 12an Espainiako Kongresuak itxi beharreko zentral nuklearrak ez ixteko eskatu zion Espainiako Gobernuari, eta orain berdin egin dute Endesak eta Iberdrolak.


2025-02-28 | ARGIA
“Erdalduntzeko makina” salatzeko kanpaina abian jarri du Bilboko Guka mugimenduak

Gukak “Bilbo erdalduntzen duen makina” ikusaraziko du kanpainaren bidez. 24 orduz martxan dagoen makina salatuko dute, eta berori “elikatu eta olioztatzen dutenek” ardurak hartzea eskatuko dute. Euskararen aldeko mekanismoak aktibatzea aldarrikatuko dute.


'Errealitatearen harribitxiak'
Arreta galdu barik

ERREALITATEAREN HARRIBITXIAK
Nork: Josu Iriarte, Nerea Lizarralde, Jare Torralba eta Amets Larralde. Mikel Martinezek zuzenduta eta Jokin Oregiren testuetatik abiatuta.
Noiz: otsailaren 21ean.
Non: Bilboko 7katu... [+]


2025-02-28 | Gedar
Adin txikiko neska bati eraso dio Sarako kirol entrenatzaile batek

 15 urteko emakume bati egin dio eraso Izarra klubean jarduten zuen pilota entrenatzaile batek.


Nafarroako Gobernuak Estatuaren indarkeriaren beste zazpi biktima aitortu ditu

Nafarroako Gobernuak ofizialki aitortu ditu gure lurraldean giza eskubideen urraketa larriak jasan zituzten Estatuaren indarkeriaren beste zazpi biktima. Horien artean, hitzez hitz “motibazio politikoko biktima gisa” aitortzen ditu Patxi Erdozain, Eneko Compains,... [+]


Odon Elorzak Donostiako San Bartolomeko merkataritza zentroaren kontrako plataforma aurkeztu du

Donostiako alkate ohiak webgune bat sortu du, eta plataformarekin bat egiteko eskatu die herritarrei.


2025-02-28 | Sustatu
Webtest.eus: webguneen segurtasuna autoebaluatzeko tresna

PuntuEus-ek doako tresna erabilgarri bat jarri du edonoren eskura, webguneen segurtasuna erraz ebaluatzeko. Webtest.eus izeneko autoebaluazio-tresna honi esker, erabiltzaileek beren webgunearen segurtasun-maila modu sinple eta argian azter dezakete.

 


Okzitaniako A69 autobidea
Justiziak ezeztatu du obren gauzapena zekarren prefetaren ordenantza

"Historikotzat" jo du otsailaren 27an plazaraturiko epaia Lurraren Altxamenduak sare ekologista antikapitalistak. Bere aldetik, epaiaren "krudelkeria" salatu eta helegitea jarriko duela jakitera eman du Frantziako Estatuak. Duela hogei urte baino gehiago jarri... [+]


Arabako ospitaletako komunen irisgarritasun falta salatu du Eginaren Eginez elkarteak

Elkarteko Elena Avalosek salatu du aulki gurpildunarekin komunera sartzea oztopatzea, pertsona desgaituen eskubideen, autonomiaren eta duintasunaren kontra doala.


Txema Monterok EAJ birsortzea proposatu du, ‘Deia’-k zentsuratutako artikulu batean

Joan den asteartean La Vanguardia-n argitaratutako artikuluan egin zuen proposamena Txema Montero abokatu bizkaitarrak. 30 urtez Deia egunkariko kolaboratzailea izan da eta lehenik hara bidali zuen bere artikulua, baina egunkariak ez zion argitaratu.


Kapitalismoaren aurkako artikuluak debekatu ditu Bezosek ‘The Washington Post’-en

Hemendik aurrera egunkarian soilik "norbanakoen askatasuna eta merkatu librea" sustatzen dituzten iritziak jasoko direla adierazi du enpresaburuak. Iritzi artikuluen zuzendariak hedabidea utzi duela ere argitaratu du. 


PKKri borroka armatua amaitzeko eskatu dio Öçalan buruzagi kurduak

Urteak iragan dira bere azken argazkia ikusi zenetik. 26 urte daramatza preso Abdullah Öçalanek Turkiako Imrali uhartean, "erakunde terroristako" buruzagitza egotzita. Ostegun eguerdian bere bideo bat ez, baina argazki berri bat zabaltzeko baimena eman du... [+]


EHZk aurtengo leloa eta lehen taldeak jakinarazi ditu

Elkarteak ekainaren 27, 28 eta 29an Arberatzen (Nafarroa Beherea) izango den jaialdian izateko aurresalmenta abiatu du ostegunean. Hiru eguneko sarrerak 43 euro balioko ditu eta Ipar Euskal Herriko "lau ertzetatik" festibalera hurbiltzeko autobusak antolatuko dituztela... [+]


Eguneraketa berriak daude