argia.eus
INPRIMATU
Landareak
Esterpikurtsorea
  • Pirinio katalaneko Boi haraneko erbinudeez gain besteren batek ere erabiliko zuen sugeen pozoiaren aurka armika (Eryngium campestre), izan ere beste hogeitaka izenez gain “quitaveneno” (pozoia kentzen duena) ere badu gazteleraz eta ingelesez beste batzuen artean “snakeroot” (suge sustrai).
Jakoba Errekondo 2013ko maiatzaren 03a
Korrikalaria ere bada armika: behinolako loreetatik sortutako haziak behin heldu direnean, lur berriak kolonizatu asmoz, zain lodikotearen lepotik lur gainean hazi den landare ia esferikoa oso-osorik bereizten da. Ordurako hostoetan-eta zituen elikagai guztiak zainean zaindu, metatu ditu eta landarea zaildua, ihartua da. Landarearen ipurdia eta zainaren lepoa elkar jareginda, esfera-pilota harroa haizeari kateatzen da eta haziak askatuz han-hor sakabanatu asmoz hara-horrako bideari ekiten dio; hau dela eta katalanek “card corredor” , espainolek “cardo ventero”, “cardo volador” eta “cardo corredor”, frantsesek “chardon roulant”, galego eta portugesek “cardo corredor” eta italiarrek “spino rotolante” deitzen diote. Hitzetara grinatuta, haziak zabaltzeko era horri esterpikurtsorea deritzo; harrapazank!

Armikak badu bestelako sona-iturririk ere: garduziza (Pleurotus eryngii) perretxiko ezagunak bere mizelioak haren sustraiekin batu eta mikorriza sortzen dute bien onerako sinbiosian beharrezko dituzten elikagaiak elkar eman eta hartzeko. Beraz perretxiko estimatu hau bildu nahi baduzu armikaren magalean begiratu beharko duzu, esnegorria edo niskaloa topatzekotan pinupean arakatu beste aukerarik ez duzun antza. Bide batez, gazteleraren “seta de cardo” izenaren garduziza itzulpenagarria utzi eta perretxiko honi armika-ziza deitu beharko geniokeela ez al zaizu iruditzen?

Armika-zizetara joan eta ez bada, armika bera bildu, sustraia mehe-mehe xerratu eta entsalada osatu, edo pureari erantsi. Europako erregeen inguru mokofin-uste txoroetara Asiatik zetorren jengibre garestiaren ordezko gisa erabili zuen Nostradamusek XVI. mendean. Inor ordezkatu beharrik gabe ederra da eta dasta, ea aho-sabaiak zer dizun...