Nor zen Joane Barolo? Nor da Jose Inazio Basterretxea?

Jose Inazio Basterretxea bera zen Barolo hura. Arrano bizefaloa. Eta, hala naiz egun ere: Barolo eta Basterretxea. Parte batean bai behintzat… hogei urte joan dira, eta jakina da: ilea urdintzen hasi zait, buruan eta abar. Gure artean umezurztzat jo genezakeen genero bati ekin zion Joane Barolo hark. Mundu erotikoarekin lerrokatutako generoari, hain zuzen ere. Tradizio orokorrari jarraiki, ezizen batekin izenpetu zen eleberritxoa: Barolo, Basterretxea ordez. Dekameroneko ipuinetan aurkitu litezke Baroloren aita-amak.
Gaur, literatura erotikoak baditu guraso jakinak, bi baino gehiago. Ipuin erotikoen lehiaketak ere egin, egiten dira eta. Bapo.

Ez al zenuen ekin bide horretan aurrera egiterik?, galdetu lezake norbaitek.

Bai, baina ez nuen editorerik aurkitu tankera hartako bigarren nobelarako.

Non geratu da Falo zantarra?

Logelaren batean, akaso. Burukoaren azpian… Zangalatraba egiten jarraitzen al du komunean, oraindik? Aspaldian ez dut narrazio erotiko luzerik idatzi. Baina, oraingo nobelan, bada pipermin pixka duen eszenaren bat, beraz zaleak…

Zer izan da zure ibilbidean lehen nobela hura?

Bada, abiapuntu moduko bat. Ordura arte, ipuin batzuk argitaratuak nituen Idatz eta Mintz aldizkarian (Oharra: ez dira erotikoak). Cuentos Incombustibles literatur sariketari esker ere, banuen zerbait argitaraturik. Kazetari izaki, fikzioaren formatura egokitu ninduten esperientzia haiek. Oso gogoan dauzkat. Falo zantarraren ondoren, sei liburu etorri dira: unibertsitaterako ikas –eta eztabaida– materialak izan dira lau, bosgarren bat saio literario bat komunikazioaz eta identitateaz, eta azkena Marearen erraietan, eleberri fikzioa, berriz ere.

Zergatik Marearen erraietan? Zer dago azpian?

Azpian barik, haren barnean, haren muinetan. Eta, egon, gu geu gaude. Zu zeu, Mikel; eta ni; eta irakurle guztiak: ezagunak nahiz anonimoak. Denak garamatza olatuaren dirdaiak bere baitan. Hurbileko gaia aurkeztu diot balizko irakurleari. Eritasunaz, heriotzaz eta bizitzaz jardun dut. Inor ez dago hortik libro.

Liburuaren lehen irakurketa batean, irakurleak aurkituko du heriotza saihestezinaren aurreko desesperoa, horren malko garratza. Burdinazko hitzak, hartara. Hortik landa, eleberriak iradokitzen du bizitza hor dagoela, eta horrek pozten gaituela, eta horrexek berak bizitzen. Hori da bigarren irakurketaren giltza. Hitzaren makatza. Urak dakarrena, urak daroa esan izan zaigu. Baina alderantziz ere bada: urak daramana, urak berak dakar. Hori bera, ez al da marea? Joan-etorri bat da marea, bizitza bezala. Ur-gora batzuek zipriztindu egiten gaituzte, beste batzuei ihes egiten diegu. Metafora-joko bat ernarazten du eleberriaren tituluak.

Bilbo eta Bartzelona hirien arteko jende marea...

Itsasoa han eta itsasoa hemen. Hangoa epelagoa, babesago. Hemengoa bortitzagoa, erasokorragoa. Ura. Kresala. Hondarra. Begietan, ezpainetan eta bihotzean. Hangoa eta hemengoa. Apakinak… Bi toki behar nituen. Oso hiri modernoa da Bilbo; gureen artean, modernoena, nik uste. Beraz, bada toki bat nobela bat kokatzeko, pertsonaiak horko kaleetara jaurti eta lanean jartzeko. Hurrekoa dut nik Bilbo. Erakartzen nau. Eta, Ithaka baten moduan funtzionatu dit eleberrian. Hortik aparte, eleberriak eskatzen zidan urrunagoko leku bat, beste eszenategi bat, pertsonaia batentzako, handienetakoarentzako. Bidea eta bidaia eskatzen zizkidan argumentuak… Troiaren beharra neukan beraz… Adoptatua sentitu izan naiz Bartzelonan. Erakargarria da hiri hura. Estimu handian dut. Handik ekarri dut Irune. Beste batzuk ere izan zitezkeen hiriak. Baina, nire protagonistek horien bien beharra zeukaten; ez besteren.

Giza harremanen gaineko nobela, bikoteen artekoa. Pertsonen garapen afektiboaren metafora ote Marearen erraietan?

Bikote bat hautsi da, hil da maitasuna! Aldarri hori, zilegi al da? Maitasuna, modu bakarrekoa al liteke? Maitasuna dago, ala maitasunak daude? Maitasunari buruzko hausnarketa bat proposatzen da eleberrian. Afektibotasuna ulertzeko bideei buruzko diskurtsoak aurkitu litezke nobelan. Giza harremanak badira eleberrian konstante bat, leit motiv. Pertsonen artean, konplexuak dira harremanak. Bikote-harremanak aipatu ditugu. Baina, eleberriak beste batzuk ere azaleratzen ditu: amaginarreba eta erraina, medikua eta gaixoa, amaetxean daudenen artekoa… Noiz hasten da laguna, adiskidea, maitalea izaten? Uraren oxigenoa da garapen afektiboa, eleberrian.

Inkomunikazioa ere antzeman da zure nobelan.

Giltza handia da hori Marearen erraietan barna. Hidrogenoa. Bikotearen baitako inkomunikazioa. Norbanakoaren eta gizartearen artekoa. Etxekoen artean. Lagunen artean. Komunikazioa eteten denean, bizitza komuna eteten da. Lagun, adiskide eta maitale egiten gaituen zilbor-hestea eteten da.
Airea eten zaio itsaspekariari. Kito. Adio.

Pertsonaia femeninoek berezko tokia dute: Irune, Lore eta Madalen imajina ditzakegu liburuaren azalean. Paulo pertsonaia, hiruen artean errari imajinatu ere.

Gaiak hala eskatzen zidala ulertu nuen. Emakumeak behar nituen nobelarako, eta zaila egin zait haragizkoak egitea. Argumentua ezin zen kontatu, emakumerik gabe. Are, emakumeek berek kontatu behar zuten nobela, argumentua antzeztu. Eleberriaren abiapuntua da Paulo, kontakizunaren gurpila abian jartzen duen kirolaria. Irunek, Lorek eta Madalenek hartzen dute gurpil hori, eta elikatzen. Haiek idazten dituzte hitzak, esaldiak eta kapituluak, Paulok ireki duen koadernoan. Emakume horiek daramate gurdia azken geltokiraino. Baldin eta bizitza badira Irune, Lore eta Madalen; heriotza da Paulo. Halere, garatu dudan argumentua ez da hain zuri-beltza.

Herioa oso presente dago nobelan. Herioak kezkatzen zaitu, antza.

Zu ez? Eguzkiak eta hodeiek kezkatzen naute. Aldaketa klimatikoak. Transgenikoek. Musuek eta laztanek… Nola ez nau ba kezkatuko heriotzak? Berezkoa da heriotza. Baina, beti amestu izan dugu hura transgredituko dugula nolabait. Horretan saiatzen gara usu: goizean kafesnea hartzen dugunean, eguerdian larrutan egiten dugunean, ilargiaren bila hasten garenean ilunkeran. Transzenditzea da gizakiaren asmoetako bat. Kala horretan bota du eleberri honek aingura.