Hizkuntza gatazkak noiznahi gertatzen dira gurean. Euskal hiztunak bizipen, jokaera eta egoera deserosoak bidaide izaten ditu egunerokotasunean. Hamaika istorio, edonork. Lantokiko bileretan gaztelaniaz hitz egin behar izaten dute batzuek zortzi lankideetatik batek euskaraz ez dakielako. Haurrei euskaraz egiten dien gurasoak gaztelania darabil helduekin; ohitura kontuak. Mutil-lagunak euskara jakin ez, eta arraro sentitzen da hogeitaka urteko neska: gaztelaniazko makulurik gabe bospasei esaldi ozta-ozta bota ditzakeela ohartu da gerora. Trenen ordutegia jakin nahi duen euskaldunak gaztelaniaz bota dio galdera harrerako langileari, ez daki zergatik... Halako egoerak azaldu zituzten Gemma Sangines psikologo valentziarraren ikastarora martxoaren 16an Eibarrera hurbildu ziren lagunek. Soziolinguistika Klusterrak Eralan ikerketa proiektuaren baitan antolatu zuen ikastaroa Eibarko Markeskoa Jauregian eta hizkuntza gatazkak eta hauen aurrean har ditzakegun portaerak aztertu zituzten bertan.

Hizkuntza sumisioa, pasibotasuna...

TELP –Taller D`Espai Lingüistic Personal edo Norbanakoaren Hizkuntz Eremurako Tailerra– izena dute Valentziako Unibertsitateko Gemma Sangines eta Ferran Suay psikologoek antolatzen dituzten ikastaroek. Orain dela lau urte hasi ziren TELP ikastaroak antolatzen, 2003ko azaroan, hain zuzen ere. Tailer hauek ez dute maiztasun zehatzik izaten, Gemma Sangines eta Ferran Suayk jasotzen dituzten eskaeren araberakoak izaten dira. Iaz, esaterako, hamabost ikastaro eman zituzten katalana hitz egiten den lurraldeetan eta Euskal Herrian. Jendeak nonahi katalanez hitz egin dezan laguntzeko, ari denean eroso sentitzen laguntzeko eta egiten duenean gerta litezkeen egoera desatseginak murrizten laguntzeko sorturiko ikastaroak dira. Hizkuntzaren ikuspegi psikologikotik planteatuta daude ikastaro hauek, eta esan bezala, arestian aipaturiko egoera horietan zer esan eta egin jakiteko eta sentimenduak nola bideratu jakiteko baliabideak eskaintzen dituzte.

Eibarreko saioan Gemma Sangines psikologoak euren oinarri teorikoak azaldu zituen eta honekin batera hainbat praktika egitea proposatu zien ikastarora joan zirenei. Teoriari dagokionez, hizkuntza-sumisioa ikasitako jokaera bat dela azpimarratu zuen psikologo valentziarrak. Zenbait mekanismo sozial eta ikaste prozesuk jarrera pasiboa hartzera garamatzatela gaineratu zuen. Jarrera pasiboa izatea, esaterako, euskara euskaldunak nor diren badakigunean soilik erabiltzea eta gainerakoan gaztelaniaz hitz egitea da. Ohiturak ikasitako portaerak izaki, hauek alda daitezkeela ere adierazi zuen Sanginesek. Hizkuntza menpekotasuna saihesteko beste alternatiba bat ikas daitekeela ere defendatu zuen: asertibitatea. Hizkuntza asertibitatea nork bere hizkuntza edozein egoeratan gustura erabiltzea da, bestea errespetatuz eta mindu gabe. Bidenabar, hizkuntza sumisioa gainditzeko kontzientzia linguistikoa edukitzea ez dela aski aipatu zuen psikologo valentziarrak. Beharrezkoa bada ere, kontzientzia eta portaerak independenteak direla azaldu zuen.

Ikastaro hauetan era guztietako egoerak aztertzeko parada izaten da ariketa praktikoei esker. Era berean, espazio linguistikoak hobeto ezagutzeko ere baliagarriak dira. TELP tailerretako partehartzaileek bizi izandako esperientziak eta kezkak plazaratu egiten dituzte eta guztien artean gatazkak konpontzeko irtenbideak iradokitzen dituzte. Bestalde, hizkuntza gatazketako egoerak eta protagonisten jarrerak aztertu eta landu egiten dituzte antzezpen txiki batzuen bitartez. Hala, batzuk gatazkako protagonisten paperean sartzen dira eta gainontzekoek hauen erosotasun maila antzematen saiatzen dira gorputzaren erabilera komunikatiboan erreparatuz, besteak beste.