Halere, ETArekiko gaitzespen jarrera gorpuzten joan den bitartean beste zerbait ere gertatu da: ETA amaitzeko, eragilerik garrantzitsuena gizartearen beraren babes falta dela ohartu da euskal gizartea. Euskal gizarteak bakearen eta normalizazio politikoaren subjekturik eraginkorrena bera denaren kontzientzia hartu du. Kontzientzia honen etengabeko hedapena da ETAren ziklo politikoari amaiera eman diona.
Euskal gizarteak bere etorkizunaz erabakitzeko duen eskubidea adieraztearekin batera, erabakitzeko eskubide hori lortzeko bidean subjekturik garrantzitsuena denaren kontzientzia hartu du baita ere. Bake eta normalizazio politikoaren subjektu izaera horren kontzientzia nagusitu egin da. Egoera honetan zerikusi handia izan dute ETAk eta Espainiako Gobernuak herri honi egin dioten ukazioak bakearen eta normalizazio politikoaren alorrean.
Euskal gizarteak bere bidean jarraitu behar du ordea; bakearen alorrean nahiz normalkuntza politikoaren bidean. Ez dira prozesu berdinak baina iturri bera dute: euskal gizartea. Euskal gizartea asko aldatu da urteotan eta honek ere baldintza berriak sortzen ditu. Halere, gizarteak bakearen eta normalizazio politikoaren aldeko dinamika martxan jarri behar du. Dinamika horren azken fasea gizarteak berak zer nahi duen adieraztea izango da. Eusko Jaurlaritzako lehendakari Juan Jose Ibarretxek legealdi honetan kontsulta demokratiko bat egiteko ahalegina iragarri du. Kontsulta beraz egin egingo da. Kontsulta horretara bidera gaitzakeen gizarte baldintzak sortzea da abertzaleon erronka politikoa, txikikerietan galdu gabe.