Agenda 22
Zurrutaro
ertsolariok, gehienok, eta nerabeak, asko, igualtsuak gara zerbaitetan. Ez geurez zurrut-zaleak garelako baina edan egin behar izaten dugu inguruak behartuta. Urteko lehen hilabete t’erdi honetan, lana pilatu zaigu gainera. Eskerrak Astigarragako txotxaren irekiera eta Getariako txakolinarena egun berean egokitu diren! Lapuebla de Labarkan berriz, ardoa izan genuen bilgune, arrazoi eta aitzakia. Sagardoa, txakolina, ardoa... Zenbat edan behar izaten dugun geuk ia ia nahi ez dugula! Hori bai: jabetu naiz edariak oso irteera ona eta iragarbide zabalak dituela oro har. Getariako kasua ez da huskeria. Duela dozena bat urte, orain jendearen buru-mihietan txakoli-eguna dena, San Anton eguna zen. Eta San Anton itsasoari lotuagoa zegoen lehorrekoari baino; San Antón besugo a montón eta horrelako esapideak lekuko. Baina santuaren marketinik ez daiteke egin eta edariena bai, jakina.
Oharra: txakoli hitza zuzen idazten ahalegindu naiz Xabier Kintanak azken aldian egindako iruzkinei segituz. Halere, ulertuko duzue hainbeste edan ondoren deklinabideak eta zuzentasunak ez nauela gehiegi kezkatzen. Zutik egotea dut aski!
Noiz-nola
Hainbesteko eskarmentua norberetzat gordetzea oso zikoitza litzateke. Edan egin behar izaten dugu askotan bertso-otorduetan. Denok dakigu baraurik umore eragile izatea ez dela samurra; aldi berean, gehitxo edatea aski izaten da dena lanbrotuta ikusten hasteko edo mihia ahoan kabitzen ez dela sentitzeko. Uste dut asmatuko dudala formulatzen niretzat zein den edateko metodorik egokiena. Bertsoa egiten dugun bezalatsu edan behar da: atzekoz aurrera. Hots, afariaren hasieran ondroso edan, bertakotzen lagunduko dizu horrek eta. Gero, postrea iristearekin egin azken alkohol tragoak eta urarekin hasi eta segi ordutik aurrerakoa. Entzuleek, bertsotan bezala, gutxitik askora egingo dute eta guk askotik gutxira. Hartara, gure lana hobea izango da eta entzuleei hobea irudituko zaie dena baino ere. Teorian, beti ere teorian eta beti ere nirean, hala da.
Ertzak dira gune
Urte hasierako agendari errepaso bat eman diot eta geografikoki ezustekoa hartu dudala aitortu behar dut. Izan naiz, besteak beste, Aramaio, Oñati, Ondarroa, Amurrio, Oiartzun, Getaria, Zeanuri, Donostia, Abadiño, Hendaian... Oskorri-ren kantaren baten letra dirudi, haurrak gure lurraldetasunaz jabetu daitezen propio egina. Arabako bi mutur. Bizkaiko kostaldea eta Anbotopea. Gipuzkoako itsasertza eta Nafarroa. Lapurdiko hondartzak... Urteen buruan, GPS ona bilakatu gara geure inguruan ibiltzeko. Badakigu nondik nora dagoen laburbideren bat. Badakigu nontsu aparkatu herririk zailenetan ere. Badakigu... Halere, autoa eta joan-etorriak dira gure ofizioaren alderik gogorrena eta makurrena. Txoferra jarriko baligute, Antoñete toreroa baino urte gehiagoz ibiliko ginateke plazan.
Tonua
Aramaioko saioaren kariaz Jokin Labaienen hitz batzuk bideratu zidaten gogoeta. “Saio ona izan duk. Harritu egin naik nola asmatu duzuen gai gehienei tonua hartzen”. Hor dago koxka. Tonua hartzean. Ez naiz musika-tonuaz ari noski. Gaiari atmosfera egokia aurkitzean datza bertsoaldiaren arrakasta, bertso solte bat bikaina botatzeaz haratago. Gurea inprobisazioa denez, batzuetan asmatuko dugu eta askotan ez. Gainera, biren arteko lana da gurea gehienetan eta biek arnastu behar dute atmosfera bera. Halere, gogoetarako baliagarri zaizkigu Andu Lertxundiren adierazpen haiek, non esaten zuen eleberri bat hastean, kolore jakin bati lotzen zitzaiola idazkera jakin bat lortzeko.
Galdezka
Ez al zara aspertzen behin eta berriz goizeko ordu hauetan etxetik irten eta lantegira joaten? Hainbeste urteren buruan, dena beti berdina den usteak ez al zaitu gogaitzen? Nondik ateratzen duzu indarra segi eta segi egiteko? Sekula burutik ez al zaizu pasatu dena uztea? Ez al zaude nekatuta? Errutinaren morroi ez al zara sentitzen? Buzodun langileak bere buruari behin eta berriz egingo dizkion galderak dira. Beste inork ez dizkio egingo ordea, berea, ezinbestean, bide hura dela sinetsita. Nik, oraingoz, nire buruari egiten ez dizkiodan galderak dira. Orduan zergatik besteek hainbestetan egiten dizkidate? Ez dakit...
Hamaika bertute
Urtearen hasierarekin eman dute ezagutzera beren burua Hamaika bertute taldeko bertsolariek. Euskal Herria txikia da, lehengoa. Eta gero eta bertsolari gehiago da zorionez, maila onean bertsotan egin dezakeena. Ohiko plazen eta ohiko eskaera-eskaintza dinamikaren aldaketa sortzea dute helburu. Hitz lauagoetan esanda, bertsotan egin nahi dute eta prest daude orain artekoak ez bezalako baldintzatan bertsotan egiteko, baldintza horiek euren lana kaltetzen ez badute behintzat. “Zer iruditze zaik hiri?” galdetu zidan taldekide batek. Ondo. Auto-antolakuntza hartu genuen bertsolaritzaren geroa ziurtatu eta indartzeko bide, duela hogei urte. Orain gaizki nola irudituko zait ba!
Bertso Eguna
Izango da oraindik “lehengoa-beti-hobeka” aritzen denik. Izan ere, ederra zen lehengoa. Igandean goiz irten etxetik, hamaiketakoa egin galanta, Victoria Eugeniara joan, omenduari lo egindako bertso bana eskaini, irten, bazkaltzera joan eta eserita bezain luze bazkaldu ilun-txintan erretiratzeko orduan heldu arte. Garai baten eta izateko modu baten isla. Duela dozena bat urte, data salbu, gainerako guztia aldatu genuen. Larunbat arratsaldez burutuko genuen ikuskizuna. Ez zen omendurik izango. Bertso-mugimenduak bere buruari eskaintzen zion eguna izango zen. Saioa esperimentaziorako baliatuko genuen. Afaria izango zen zutitu eta batekin eta bestearekin egoteko aukera emango ligukeen lekuan ahal zelarik. Eta larunbata, jai izateaz gain, igande bihurtuko zen gehienontzat egunsentiak harrapatuta. Ez zaigu gaizki irten. Geu hamabost urte zahartu gara baina ekitaldira joaten direnen bataz bestekoen adina hamabost urte gaztetu da. Magia!
Josu Jon Imazen konpainiak helegitea jarri du Eusko Jaurlaritzaren aurrean, Endesari “iruzurra” egitea egotzita. Adarra eta Mandoegi mendien artean 15 aerosorgailu, 28 kilometroko bidea eta 21 kilometroko linea-elektrikoa eraiki nahi ditu Repsolek, Euskal Herriko... [+]
Heldu zaigu EAEn 2025-26 ikasturterako ikastetxeetan matrikula egiteko garaia, eta etxe askotan etxeko txikienak urrats berria emango du hemendik gutxira, irailean, eskolaratzea, alegia. Euskal Eskola Publikoaz Harro Topaguneko kideok apustu sendoa egiten dugu eskola publikoaren... [+]
Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako Hezkuntza Lege berria onartu zenetik, aurrerantzean hezkuntza doakoa izango dela behin eta berriro entzuten/irakurtzen ari gara. Eragile desberdinei entzun diegu, baita Hezkuntza Sailari ere, eta hedabideei eskaintzen dizkiegun elkarrizketatan... [+]
Hilabetearen hasieran egin zuen EH Bilduk III. Kongresua, Iruñean. “Ez ohiko ondorioak” ateratzeko balio duen “ohiko kongresua” omen da, edo horrela jaso dute behintzat Zutunik ponentzian, zuzendaritzak proposatu eta militantziak aho batez onartu... [+]
Euskorpora elkartearen aurkezpen ekitaldi jendetsua izan da asteazkenean Donostian, eta Euskorpus izeneko egitasmoaren berri eman dute bertan. Euskorpus euskarazko hizkuntza baliabide digitalen banku bat izango da, eta 5 milioi pasa inbertituko ditu Eusko Jaurlaritzak bertan.
Azken egunetako giroa baretzeko asmoz eta Ukrainako Gerraren bukaeraz hitz egiteko elkartuko dira Trumpekin, ondoko astean, Emmanuel Macron Frantziako presidentea eta Keir Starmer Erresuma Batuko Lehen ministroa. Auzi bera aipagai, ostegun honetan elkartzekoak dira ere... [+]
Urtarrila amaieran ezarri zieten 5.000 euroko isuna ordaintzen laguntzeko txartelak jarri dituzte Herria, Marruma eta Platero tabernetan.
"Konfiantza eta gertutasuna" oinarri izango duen Udaltzaingo eredua nahi dute Zumaia, Getaria eta Azpeitiko udalek. Horretarako, udalerri horiek ondo ezagutuko dituzten bost udaltzain kontratatuko dituzte elkarrekin eta hautagaiei B2 euskara maila ere eskatuko diete.
2.000 milioi euroko kostua izango dute AHT Madrilekin eta AVE trenarekin lotzeko aurreneko lanek. Asteburuan egin dute manifestazio bat Iruñean, AHTa eraikitzeko obretako esklabotza-baldintzak salatzeko.
Olaf Scholz lehen ministro sozialdemokratak berde eta liberalekin zuzendutako “semaforoaren” gobernu koalizioa hautsi zen urte amaieran. Igandean Alemaniako kantziler berria aukeratzeko hauteskunde orokorrak izango dira, eta, inkesten arabera, kontserbadoreen... [+]
49 urte preso pasa ondoren, libre utzi dute Leonard Peltier AEBetako ekintzaile autoktonoa. Otsailaren 18 honetan heldu da bere senide eta lagunen artera 80 urte dituen preso-ohia.
Berlinale zine jaialdian gertatu da joan den asteburuan. Jun Li zuzendariak, Queerpanorama lan berria aurkeztu zuenean, printzipio ideologikoengatik Alemaniara ez joatea erabaki zuen Erfan Shekarriz aktore irandarraren testu bat irakurri zuen oholtza gainean: "Ibaitik... [+]
Espainiako Estatutik Frantziakora “legez kanpoko” gero eta migratzaile gehiago igarotzen direla argudiatuta, mugetako kontrolak indartzea begi onez ikusi du Pirinio Atlantikoetako prefetak. Migratzaileek delitu txikietan “eragin hautemangarria” dutela... [+]
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]