Ez nuen latinik ikasi nik eskolan eta harritzen nau ene Ttakun-kideen jakitateak. Oroitzen naiz anaiak eta biok nola ziminokatzen genuen mezan entzuniko latin apurra loriapatriefilioizpirituisanto marmarikatzen genuela, arratsaldeko askariko txokolate prixa klikatzean. Eta segitzen genuen kantuz orroaz aleluiadantzakuia errepikarekin. Bazterretan, adinekoen ahotik aditzen genuen, latinarekin zinpurtzera deitzen ez gintuen perpaus hau ere, alegia gure astoak latina bezala... Enetzat halatan, latinaren eta astoaren irudiak elkarri uztartuak daude.

Astoak gustatzen zaizkit, badakizue, ipularretarik zintzur-arramantzaka alha ibiltzen direnean, mantso. Latinez gogoratzen dut bakarrik gaurkoan aipagai dugun borroka armatuaren xede bakunari doakion ez dakit zein erromatar buruzagiren manua: delenda est Kartago. Kartago punikoa xehekatu zuten eta lurrean gatza hedatu, bertan gerora, hiri gehiagorik eraiki ez zedin. Berrogei urtez ETAk ez du helburu ezberdinik ukan, Kartagoren ordez Paris eta Madril errauts gai jartzen zituela. Ongi ikusi dugu Madrilgo azken atentatu penagarrian kea, horma eroriak eta hautsa zein moldetan nahasten ziren, etsipena areagotuz.

Galdea zera liteke: zergatik behar dute Kartagok, Babiloniak edo Parisek eta Madrilek suntsituak? Gure nortasun politiko-ideologikoa atsolutu erraldoian berma arazteko soilik? Nolaz bizitu eta biziatu da euskaldungoaren zatirik eraginkorrena beti besteei konparatuz, egundaino besteen aurka? Errotik eroak gara, arrazoi duzue Angel eta Inazio. Hargatik errotikako erokeria horrek erotikotasun izpirik ez daukala iradoki nahi nuke. Alabaina, bortizkeria militarizatua inpudikoa da, pornografikoa, eta oheen hondar mugetaraino Hizkuntzaren mihiseak oro kutsatzen ditu. Hain kinka larrian dabilkigun mintzairak berak aditzetan dakar Kartagoren herra, Kartagorekiko mesprezua, Kartagoren apaleste higuingarria. Hanna Arendt-ek azpimarratu zigun, eta bazekien leku segurretik zertaz ari zen, hizkuntzak berez ez zuela errurik, erabiltzaile eta baliatzaileek baizik.

Latinari edo antzinako grekoari nola, euskarari jagoitik hala, errealitate anitzaren errateko anbiguitatea falta zaio. Euskaraz ez da eztabaidatzen jadanik, begiak hertsirik eta haginak trinko irensten den borrokaren tresnatzat hartzen baita. Euskara guduaren eramateko bide premiazkoena da: euskararen erabilpenaren arabera jujatzen da norbanakoa, sailkapenak eta salaketak egiten dira, kexuak plazaratzen egunkarietan eta maskaradetako kauteren predikuetan. Nor harrituko da euskara pribatizatua izan dela idazten badut hemen? Alta, pribatizazaleak ez dira urrundik ere derrigorrez euskaraz ari, hautua arrazoitzen dute erranez arrotzek, atzerritarrek, Mixel Labegueriek abesten zituen kaskoi eta maketoek gure borrokaren funtsa zehatz ulertzea komeni dela. Arduradun hauentzat erdarara pasatzea estrategiaren arabera hautatzea da, herrestontzat kontrola ez dezakegun lerratze animikoa delarik.

ARTE katean, asteazkenean arretaz segitu dudan emankizunak ukitu nau: Victor Klemperer Dresdeko hiritarrak, 1933-1945 artean egutegi bat atxiki zuen alemanak, naziek onartezina onartarazteko nola aldatzen, eufemizatzen eta metaforizatzen zuten notatuz. 2006ko otsailean Frantzian Eric Hazanen eskutik la propagande du quotidien liburuxka argitaratu zen, V. Errepublikaren mintzaira ikertuz, erkatuz, zulatuz. Zinez interesgarria liteke, gure astoaren latina bailitzan, ETAren garaiko euskararen analisiaren egiten hastea. Euskararen onerako naski.