Net Hurbil: Zergatik ditugu hain gogoko lider gogorrak?
Artikuluaren egileak, Daniel Kahneman psikologo eta ekonomiako Nobel Sariarekin ohoratua, eta Eugene Higgins psikologiako irakaslea dira batetik, eta horiekin batera Jonathan Renshon izeneko gazte doktoregaia. Azken honek badauka jadanik liburu bat plazaratua gai honetaz: Why Leaders Choose War: The Psychology of Prevention (Buruzagiek zergatik aukeratzen duten gerra: prebentzio-psikologia). Hiru adituok publikatutako Why Hawks Win honetan esplikatzen dutenez, agintariak, -eta ziurrenik herritar gehienak ere bai- hautua egiterakoan bide gogorra aukeratzeko joera, gizakiok burmuinetan oso barneraturik dauzkagun aurreiritzietan oinarr tzen da.
Agintariek gatazka eta arazo larrien aurrean, aholku eskatzen diete laguntzaileei, eta hauek bitan sailkatzen dira eskema honen arabera. Batetik daude hawk edo zapelatzak: indarra erabiltzearen aldekoak, arerioari ezertan amore ematearen kontrakoak. Denetan etsaiak ikusten dituzte; AEBetako politikaz ari bagara, mundu osoa erregimen etsaiez dago beteta, horien ustez. Beste aldean daude dove edo usoak, dena indarrez ezin dela konpondu eta soluzio politikoei ateak ireki behar zaizkiela uste dutenak, elkarrizketa eta negoziazio aukerak badaudela uste dutenak.
Kahneman, Higgins eta Renshonek idatzi dute psikologia modernoak erakusten duela erabakiak hartu behar dituzten politikariak aldez aurretik joera daukatela zapelatzei gehiago sinesteko usoei baino. «Izan ere, gizakiaren buruan sakon itsatsita daude irtenbide bortitzen aldeko aurreiritziak».
Psikologia sozial eta kognitiboak ezagunak ditu gizakiak egoerak juzgatu eta arriskuak baloratzeko garaian jasaten dituen zenbait errore, psikologoek aurreiritzi edo bias izendatzen dituztenak. Adibidez, jendeek joera dute beren ahalmenak benetan diren baino handiagoak direla sinesteko. Gutako %80k uste du autoa gidatzen ingurukoen bataz bestekoa baino trebeagoa dela. «Gatazka baten aurrean, antzeko aurreiritziekin jokatzen dute politikariek eta jeneralek, eta gerra baten aurrean gustura entzuten dituzte aholkulariek emaitza onak izango direla esanez egindako kalkuluak». Bi aldeetako buruzagiek kalkuluetan antzeko okerrak egiten dituztenez, hala suertatzen dira hainbeste hondamendi.
Hiru adituok egin dute azken 40 urteotan psikologia sozialak deskribatu dituen aurreiritzien zerrenda, eta ohartu dira denak direla zapelatzen aldekoak. Psikologi-bulkada horien eraginez, buruzagiek exajeratu egiten dituzte etsaien asmo gaiztoak, arerioek norbera nola ikusten dutenaz okerreko kalkuluak egiten dituzte, gerra bat hasten denean joera odoltsuetara daramatzate eta negoziaketak abiatzen direnean egin beharreko amore emateez oso uzkur bihurtzen. Motz esateko: gizakiok daramatzagun aurreiritziek gerrak errazten dituzte eta aldiz gerren amaiera eragozten.
Norberak bere aldearen asmoak eta arerioarenak neurri ezberdinez epaitzen dituenez, aurreiritzi horiek gatazketan gauzak asko zailtzen omen dituzte. Diplomazian, adibidez, oso garrantzizkoa da garbi jakitea ea arerioak jokabide jakin bat hala nahi duelako burutzen duen ala beste biderik ez duelako behartuta ari den. «Ironia dirudi baina besteek oldarkeriaz jokatzen dutela uste dutenak berak dira gero beren jokabide propioak esplikatzerakoan esaten dutenak etsaiak 'zokora eramateagatik' horretara behartu dituela».
Horri beste arazo hau erantsi behar zaio: aurreiritziengatik arerioaren asmoak ondo ez ulertzeaz gain, norberak ez ditu behar bezain egoki adierazten bere asmoak eta mugak. Ondorioz, alde batek asmo zehatz batekin egindako mugimendua beste aldeak oker ulertuko du, eta munduko gatazka eta gerren historia horrelako gaizkiulertzeek ekarritako triskantzaz beteta daude.
Psikologoek deskribatuta daukaten aurreiritzi nagusietako bat gehiegizko optimismoarena da. Gehienok gure buruak gure parekoak baino ederrago, erakargarriago eta azkarragotzat jotzen omen ditugu, eta horregatik kalkulu okerrak egiten ditugu etorkizunerako. Bestalde, jendeok inguruko gauza eta gertakizunez benetan daukaguna baino kontrol handiagoa dugula uste omen dugu: exajerazioz, inguruan eragiteko daukagun ahalmena den baino handiagotzat daukagu eta garrantzia kentzen diogu zorteak edo ondoko pertsonek gure inguruan daukaten eraginari. Optimismo honek eraman ditu hondamendira hainbeste jeneral harro... eta hauen mendeko milaka edo milioika gizaki.
Honako aurreiritziak ere garrantzia du negoziatzerakoan: zer eskaintzen den baino gehiago baloratzen da nork eskaintzen duen. Israelen egindako esperimentu batean, palestinarrekiko bake plan bat epaitu zuten: Israelgo gobernuaren eskaintza zela esanda, esperimentuko herritarrek ontzat eman zuten, eta aldiz Palestinakoak eskainia zela esan zitzaienean gaitzetsi.
Gizakiok dugun beste mugetako bat da gatazka batean galerak disimulatzeko daukagun joera. Pentsa dezagun aukera bikoitza daukagula: A) seguru galduko ditugu 890 dolar; edo B), 1.000 dolar galtzeko %90eko aukera daukagu eta ezer ez galtzeko %10eko aukera. Lehen aukera hobea da estatistikak erakusten duenez, baina buruzagi gehienek bigarrena hautatuko dute. Zergatik? «Jendeak nahiago du -diote adituok- galera segurua alde batera utzi eta balizko galera jokatzea, gehiago galtzeko arriskua izanda ere». Horra esplikazio bat hainbeste gatazka arrazoi praktikorik gabe nola luzatzen den ulertzeko. Herritarrak galera mugatua onartu baino nahiago du apustu txarragoan arriskatzea... bere kalterako eta buruzagi zapelatzen zorionerako.
-------------------------------------------------------------------------------------
Hamarkada batez lokarturik izan ondotik, otsailaren 22an iratzarriko dute hartza Miarritzen. Festilasaik, Arroka elkarteak, Maritzuli dantza konpainiak, Gaztetxeak eta Ikastolak bat egin dute, aurten, programazio berezi bat eskaintzeko.
Hizkuntzarako ere gurasoak haurrentzako eredu direla kontuan hartuta, euskararen erabilera eta irakaskuntzari buruz sentsibilizatzeko helburua duen hamabostaldia antolatu dute Hendaia, Urruña, Donibane Lohizune eta Ziburuko herriek. Martxoaren 15etik 30era guraso... [+]
Apirilean zen sartzekoa araua baina atzeratzea erabaki dute. Derrigorrezkoa izanen da ibilgailuetan agiria eramatea, ez soilik hiri eta herri nagusienetan sartu ahal izateko, baita kostalde osoko errepideetan mugitu ahal izateko ere.
«I will overturn, overturn, overturn, it[…]»
Ezekiel 21:27 – King James Version
«Algoritmo guztien gainetik, algoritmo guztien azpitik»
Xabier Landabidea
Deseroso nago, deseroso gure jendarteak teknologiarekiko hartu duen jarrera kasik... [+]
Irakasleek urtetan pilatutako jakintza kontuan hartzea, klaustroek erabakiak hartzeko autonomia bermatzea, IKTen “uneoroko erabilera” sustatzen duten planak geldiaraztea, eta ikasgeletan aldaketa metodologikoak sartu aurretik dituzten ondorioak tentuz aztertzea... [+]
Gertatutakoak ez direla kasualitatea azpimarratu dute. Unibertsitateko eremuetan indarkeria matxista gertatzen dela azaldu dute, eta arazoa sistematikoa dela. Protokolo bat eskatu dute erasotuak babesteko. Erasotzaileak inpunitate osoarekin jokatu duela salatu dute.
Gaztelueta C -Berango C gazteen futbol partidua bertan behera geratu zen Larunbatean. Jokatzen ari zirela Gaztelueta C taldeko gazte batek aurkariari "beltz zikin madarikatua" deitu zion. Gorengo erregional mailako Otxarkoaga-Iturrigorri partiduan ere... [+]
Atxuri auzoan 2019ko azaroaren 5ean Voxen kontra egin zuten bederatzi pertsonaren kontrako epaia iritsi da. Akusatuek ez dute espetxean sartu beharko.
Ia mende batez, Euskal Herrian ez da belaunaldirik tortura ezagutu ez duenik. 1960tik 5.379 lagun dira ofizialki, baina askoz gehiago dira, publikoki torturatu gisa agertzeak min egiten duelako oraindik ere. Eta seguruenik, oinarri-oinarrian ez delako ezer aldatu. Polizia... [+]
PSE-EEren zuzendaritza berriak alderdikideen %95en onespena jaso du. Anduezak proposatutako Batzorde Exekutiboan aurreko 26 kideetatik zortzi aurpegi berri daude soilik.
Macronek egindako deiari erantzunez, NATOko eta Europako agintariak Parisen elkartuko dira astelehen honetan, AEBek eta Errusiak iragarri ostean Ukrainako gerra amaitzeko elkarrizketei heltzekotan direla. Europak diru asko xahutu du Ukraina laguntzen, eta gerra amai dezakeen... [+]
Torturak jasan dituzten 900 lagun bildu dira Donostian Euskal Herriko Torturatuen Sarea aurkezteko, otsailaren 15ean. Ekimenak torturatuen bozgorailu izan nahi du, eta oraindik torturen berri eman ez duten herritarrak sarera batzera animatu dituzte. Eusko Jaurlaritzari eta... [+]
"(Oiongo osoko bilkuraren) helburua argia da, legez legitimatzea tramitazioan irregulartasun nabarmenak dituzten megaproiektu energetikoak"
Joan den asteazkenean egun gogorra eta desatsegina bizi izan genuen, ez bakarrik Labrazarentzat, baita zentral eoliko,... [+]
Azken hogei urteetako gazteen kokapen politikoa izan dute aztergai The Economisten. Europan 18-29 urte arteko gizonak emakumeak baino posizio kontserbadoreagoetan kokatzen dira.
Parke bakoitzak hirurogei hektarea izango ditu, eta 32 milioi euroko aurrekontua du proiektuak. Ingurumen eta baimen teknikoak berretsita, egitasmoari hirigintza baimena baino ez zaio falta eraikitzeari ekiteko.