Atque ero gaude
Nire latina, Itxaro, ez da aski, eskatzen didazunez, ezker abertzalearen predikuak ulertzeko. Sortzaileen antipodetan mintzo dira politikariak, zer esanik ez militarrak. Esaldi eginak. Malgutasun batere gabekoak. Alor, jorratzearen jorratzeaz, agorrak. Erretrorika. Eta harrizko herri honetan ohitu gara denok horrela mintzatzera, baita, gure zoritxarrerako, idazleok ere. Aztertu gabe dago euskaldunok zer maiztasunarekin erabiltzen dugun, esaterako, inposatu aditza. Dena zaigu inposatzen. Eta egia daiteke, baina ez dago beste hitzik? Hitz eskasiak analisi pobrea, fosildua, marrazki bizidunetakoa ekartzen du. Audenek esana da poetak hizkuntza garbitu behar duela, eguneroko jardunak inposaturiko herdoilaz askatu, burujabetu. Idazle handiek behar dute egin. Eta ez nire euskara, ez nire latina ere, esan dudanez, ez dira deus argitzera iristen, baina, agian, hain eskergarria izan ohi den distantziari esker, xede honetan laguntzen ahal liguke Katuloren euskarak.
Orain urtebete, Katulo itzultzeko temak hartua nengoelarik, poeta latindarrak berak euskaraz idatzitako perpaus bat aurkitu nuen. Aurkikuntza ez nuen haizatu, hain gaude akiturik euskararen historia goiti-beheiti iraul dezaketen aurkikuntza filologiko ikusgarriez. Gainera, hor, liburuetan, egon da mendeetan haren poesiara hurbildu nahi izan duenari abegikor.
Atque ero gaude (Katulo, XXXI, 12).
Latinez beste zerbait esan nahi badu, hori ez zaigu orain axola gure egoera ditxosozkoa hobekien islatzen duen esaldia izan bailiteke. Galia zisalpinoan sorturiko erromatar batek, Kaio Valerio Katulok, azkenean aitortuko luke erromatar izan nahi ez zuten galiarrek hainbestetan aurpegiratutakoa: ils sont fous, ces romains! Zuk, Itxaro, giltza eman didazu honen guztiaren arazoa linguistikoa dela aipatutakoan eta nire ustezko latin menperatzeak -edo, rectius, nire ustezko latin inposaketak, bidenabar esateko, nahikoa baduena inposturatik- zerbaiten argigarri gerta zitekeela esandakoan.
Ez litzaiguke gaizki helduko lelo hau geure buruari maizago aitortuko bagenio eta gure gaixotasun honetaz gehiago hitz egiteko prest bageunde, sendatzearen lehen urratsa baita, errua hurkoaren gainean jaurti gabe. Gurean, Itxaro Bordak dioen legez, errua etsaiak baitu beti. Erromatarrak burutik daude, esaten dute gure Asterixek. «Erakunde baten indarra neurtzeko aski dugu zenbat hobentasun sortzeko gauza den jakitea», irakurri genion Atea bere erroetan bezalan Eduardo Gil Berari.
Eta gu gara ero gaudenak, edo eri, euskara zaharrean akaso ber gauza esan nahi baitzuten eri-k eta ero-k, latinezko insanusek bezala. Gure insanitas aitortu nahi gabeko honetaz irakurri dudan analisi zentzudunena Jokin Muñozek idatzi du. Google-en bilatzeko aholkatzen dizuet. Ohe azpia du izenburutzat. Euskal arazoa, dio, hain da amorfoa, hain da omnipresentea, eta ez bakarrik han barna tiroka dabiltzan burugabe batzuen kontua, ezen gizarte osoa hartzen baitu goitik behera. Gizarte hau, eta euskararen mundua bereziki, gaixo dago, biolentziarena gure kode existentzial bihurtzeraino, gure jarreretan orotan txertatua, iritzi guztiak baldintzatzen duena, narkotizatzen gaituena.
Ulertzekoa da Aingeru Epaltzak Nafarroako Diario de Noticiasen esana, hau ez dela gure auzia, lau eroren eta estatuaren arteko fardela dela. Nik askotan berdin pentsatu dut nire periferia erosotik, baina nire izenean egiten dutenez eta nire hizkuntzan, ni ere sartu naute beraien eskizofrenian, kutsatu naute, eta ezin naiz Antipodetara joan. Koarentenagatik. Nahi bai.
Orain urtebete, Katulo itzultzeko temak hartua nengoelarik, poeta latindarrak berak euskaraz idatzitako perpaus bat aurkitu nuen. Aurkikuntza ez nuen haizatu, hain gaude akiturik euskararen historia goiti-beheiti iraul dezaketen aurkikuntza filologiko ikusgarriez. Gainera, hor, liburuetan, egon da mendeetan haren poesiara hurbildu nahi izan duenari abegikor.
Atque ero gaude (Katulo, XXXI, 12).
Latinez beste zerbait esan nahi badu, hori ez zaigu orain axola gure egoera ditxosozkoa hobekien islatzen duen esaldia izan bailiteke. Galia zisalpinoan sorturiko erromatar batek, Kaio Valerio Katulok, azkenean aitortuko luke erromatar izan nahi ez zuten galiarrek hainbestetan aurpegiratutakoa: ils sont fous, ces romains! Zuk, Itxaro, giltza eman didazu honen guztiaren arazoa linguistikoa dela aipatutakoan eta nire ustezko latin menperatzeak -edo, rectius, nire ustezko latin inposaketak, bidenabar esateko, nahikoa baduena inposturatik- zerbaiten argigarri gerta zitekeela esandakoan.
Ez litzaiguke gaizki helduko lelo hau geure buruari maizago aitortuko bagenio eta gure gaixotasun honetaz gehiago hitz egiteko prest bageunde, sendatzearen lehen urratsa baita, errua hurkoaren gainean jaurti gabe. Gurean, Itxaro Bordak dioen legez, errua etsaiak baitu beti. Erromatarrak burutik daude, esaten dute gure Asterixek. «Erakunde baten indarra neurtzeko aski dugu zenbat hobentasun sortzeko gauza den jakitea», irakurri genion Atea bere erroetan bezalan Eduardo Gil Berari.
Eta gu gara ero gaudenak, edo eri, euskara zaharrean akaso ber gauza esan nahi baitzuten eri-k eta ero-k, latinezko insanusek bezala. Gure insanitas aitortu nahi gabeko honetaz irakurri dudan analisi zentzudunena Jokin Muñozek idatzi du. Google-en bilatzeko aholkatzen dizuet. Ohe azpia du izenburutzat. Euskal arazoa, dio, hain da amorfoa, hain da omnipresentea, eta ez bakarrik han barna tiroka dabiltzan burugabe batzuen kontua, ezen gizarte osoa hartzen baitu goitik behera. Gizarte hau, eta euskararen mundua bereziki, gaixo dago, biolentziarena gure kode existentzial bihurtzeraino, gure jarreretan orotan txertatua, iritzi guztiak baldintzatzen duena, narkotizatzen gaituena.
Ulertzekoa da Aingeru Epaltzak Nafarroako Diario de Noticiasen esana, hau ez dela gure auzia, lau eroren eta estatuaren arteko fardela dela. Nik askotan berdin pentsatu dut nire periferia erosotik, baina nire izenean egiten dutenez eta nire hizkuntzan, ni ere sartu naute beraien eskizofrenian, kutsatu naute, eta ezin naiz Antipodetara joan. Koarentenagatik. Nahi bai.