Plaentxiko San Andres auzoan izaten gara Xebastian eta biok urtean pare bat aldiz. Udako jaietan ofizialki eta edozein aitzakiarekin antolatutako afari batean San Andresak inguruan. Urtero egiten dugu bertakoekin apusturen bat, pilotan, musean edo dena delakoan eta urtero geratzen da bertan behera, badakigulako, funtsezkoa lagunarteko afaria baino ez dela. Aurten Lajaren semea zen soinuarekin eta panderoaz laguntzen Ziolarko Joxe. Ziolarri begira konturatu nintzen batetik bestera eta edozertan ari garenok ere ez garela hain edozertarakoak gaur egun. Gu ere espezializatu egin gara. Lotsa ematen digu ustez ongi ongi egiten dugunetik kanpoko zerbait egiteak. Ziolar izan zen gau hartan txapeldun. Panderoa jo zuen lehenik. Gurekin bertsotan aritu zen gero, herdoilak herdoil. Eta azkenik, bertako emakumeen gutizia betetze aldera, dantza lotuan egin zuen saio bat. Joxerentzat festa bat da, nahiz berak milaka paseak dituen.

Kondentsazio poetikoaren oinarrian dagoen figura da kontrastearena: apaiza elurretan jarri behar nabarmenduko bada. Literatura ere horixe da: beltza zuriaren gainean. Eta bertsotan ere mila aldiz erabilitako baliabidea dugu. Hiru egun segidakotan Abadiñon, Tolosan eta Donostian aritu nintzen kantari. Itxuraz oso kokagune desberdinak ziren kanturako. Abadiñon gaztetxearen kultur eskaintzaren zati. Tolosan atsedenaldirako kristau talde baten hogeitabosgarren urteurrenaren ospakizuna. Donostian berriz, Juan Astigarrabia Euzko Jaurlaritzako Herri-Lanetarako lehen Kontseilariari omenaldia. Ostiral iluntzean etxetik irtetean ez nintzen jabetzen zenbat aldiz eta ze jende eta leku desberdinetara egokitu beharko nuen ordu gutxian. Ez dakit denetan asmatu nuen. Ez segur aski. Dakidan bakarra da hurrengo astelehen goizean dexente aberatsagoa nintzela.

Ez dakit hitz elkartu horrek tarteko marratxorik behar lukeen edo ez. Gutxienekoa iruditzen zait, zinez. Izenaren ederrak ninduen harrapatu. Gazteleraz «Obras Públicas» deitzen den hori da euskaraz «herri-lanak». Makaleko indarra dauka gure esamoldeak auzokoenaren ondoan! Sail bakarra izendatzeko baliatzen dugu baina politikari orok behar luke «herri-lanetan» aritu. Beste kuku batek joko liguke.

Izena soilik ez da aldatuz doana. Antzoki Zaharrean ginen, BERTSO-TRANPAK ikuskizuna jokatzera joanak abenduaren hogeita batean. Ander Lipusek egiten du lan handia, baina Pa(iy)a ana(iy)ek eta nik ere egiten dugu dakiguntxoa. Antzerki kostunbristaren habia izandako hartan, propio bila ibili gabe osatu genuen, inprobisatuz, gure munduaren parte diren jende mordoskaz osaturiko taldea: Bilintx buru, han ziren gurekin Alex Ubago, Sigmund Freud, Doraemon, Eduardo Chillida, Don Pin-Pon, Frank Zappa, Penélope Cruz, Xabier Lete, Mafalda eta Guille... Batzuk gureagoak jotzen ditugu noski, baina denak geurekotu genitzake saiakera handirik egin gabe. Kapoirik ez zen azaldu. Kupoirik ere ez. Eta angulen aipamenik ere ez genuen egin.

Urtean zehar botatako bertsoren bat aukeratu behar banu, nirea, San Tomas biharamunean Azpeitian botatako bat aukeratuko nuke. Ez ona delako ziurrenera, oraindik gogoan dudalako baizik. Imanol Lazkano zen uda Zarautzen, gure etxean, eman nahi zuen azpeitiarra. Eztabaidan hasi ginen eta otu zitzaidan uda itsas-herri batean pasatzeko premia premiazko kontua esplikatzea: txankleten mekanismoaren funtzionamendua. Edo txankletak nola jantzi. Behatz bat batera eta beste lauak bestera. Xanokeria izugarria dirudi. Izan ere, hala da. Baina minik eman gabe zirikatzea iruditu izan zait beti bertsoaren funtsa.

Xabi Payak Bizkaiko txapeldun berri zelarik amari eskaini zion agurra. Erdia euskaraz eta erdia gazteleraz. Arrunta eta ohikoa da Xabirentzat hala aritzea. Neba-arrebekin euskaraz eta amarekin gazteleraz. Ni ez ninduen neurriz gain harritu. Erdaraz aritzen diren hedabideetakoak bai ordea nonbait. Paya berak dio izugarrizko garrantzia eman diotela hedabide horietan detaile txiki hori dela medio. Ez dago gaizki elkarrengandik hurbilago sentitzen hastea. Baina ez dezatela pentsa hedabide horietan bertan-goxo daudenek, gu gehitxo hurbilduko gatzaizkienik. Azken batean, amua bota diegu, baina beraiek egin beharko dute kosk. Hots, hizkuntza oso bat daukate zain, mundu txiki bat, ez oso apartekoa baina bai aparta.

Lanbidea zein, hainbesteko garrantzia izango du agendak bakoitzaren bizimoduan. Gurean badu aski handia. Begira geratu natzaio, betirako ixtearekin, 2006koari. Arrunta da azalez. Beltza. Mamiz josiegia iruditu zait. Ardi-kaken moduko zirriborro gehitxo toki gutxirako. Ez naiz iritsi ezinik ibili, baina iritziz pattaldua bai. Besteren esanera edo erregura lan gehiegi egin dut eta niretik gutxiegi. Batak dakar bestea. Urte berriaren lehen egunetan agenda berria gutxixeago betetzeko dudan asmo sendoa denboraren joanak birrinduko du berriz ere segur aski. Begira geratu natzaio, bai, agenda zaharrari. Gaur arte bizi-kriseilu unean unekoa zena ezdeus bihurtu dela bat batean, bururatu zait. Ez da egia ordea. Orain artean balio funtzionala soilik zuen. Anjel Mari Peñagarikanori ikasi nion ohitura ona. Azken urteetako agendak gorde egin ditut. Orain balio dokumentala ere badute. Gure egia egiazko bertso-liburuak agendak baitira. Loratu gabeko testigantza zuhur eta xaloak. Guri ez bezala, memoriaren tranpatxoek ez diete agendei batere erasaten.