Literatura eta matematikak
Batzuetan, elkarren hain urruti, ustez, dauden bi eremuak gurutzatuz, gogoetaren bat egin daiteke.
Zenbatu berri ditut Harold Bloomek bere Mendebaldeko kanona delako horretan argitaratzen dituen liburu-zerrendak, eta okerrak oker, 1.521 liburu agertzen dira berorietan. Noski, zerrenda hasiera batean ematen duena baino zehaztugabeagoa da, autore askoren azpian «antologia», «relatos», «obras en prosa» eta horrelakoak ikusten direlako.
Noski, zerrenda eztabaidagarria baino eztabaidagarriagoa da, aski izaten delako norberak ongi ezagutzen duen autore bat hartu, baieztatzeko irizpidea baino, askotan desinformazioa eta ezezagutza jartzen dituela agerian Bloomen aukerak. Noski, aukera batzuk guztiz kapritxosoak dira, eta ausentzia batzuk, deigarriak. Noski, kanon bat, eta are kanon mendebaldar bat egin nahi izateko asmoa bera oso diskutigarria litzateke. Baina, gezurra badirudi ere, ez dut Bloomen zerrendaren kritika egin nahi, eta bakarrik bere alderdi matematikoarekin geratuko naiz: 1.521 liburu. Horiek dira, Bloomen ustez, mendebaldeko kultura literarioak produzitu dituen ideia, amets eta jakintza-multzoa inorenganatzeko beharrezkoak direnak. Nire ustez oso liburu gutxi dira. Alegia, Bloomen zerrendaren ezaugarririk nabarmenena -apetatsua, partziala, desegokia... edo nahi dena izatea baino- laburra izatea da. Hartaraz gero, eta hau kopuru aski arbitrarioa dela jakinik ere, nekez iruditzen zait onargarri, demagun, 10.000 obratik behera kontuan hartzen dituen kanonik. Baina tira.
Beraz, kopurua biribilduz, demagun 1.500 liburu euskaratu beharko liratekeela euskarak gutxieneko maila «mendebaldarra» edukitzeko -bai, liburu kanoniko batzuk euskaratuta daude dagoeneko, Kixotea kasu; baina horiek gutxi izanik, ontzat eman dezagun kopurua, nolabaiteko gutxienekoa ezartzen duelakoan-.
Orain ikus dezagun itzulpen-politikak uzten dituen datuak; konparaziorako, Literatura Unibertsala bildumari esker 100 liburu euskaratu dira 12 urtetan, 1990etik 2002rako tartean, zehatz esanda. Eragiketa erraz bat eginez, ikusiko dugu martxa honetan 180 urte aski liratekeela euskara «aberats eta konplitua» izateko, Axularrek nahi zuen moduan. 2186. urterako, eginda.
Ez nuke egon nahi 2186. urtean bildumaren azken alea aurkeztuko duen itzultzailearen larruaren baitan. Inork imajina dezake ordurako literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik, izango ote den? Tira, agian Marten egingo du bere liburuaren aurkezpena. Imajina dezakegu gure itzultzailea, eskafandra eta guzti, esaterako Rayuela euskaratu berri -eta aski dolorez!- besapean duela: «Berrehun urte itxoin behar izan badugu ere, merezi duelakoan nago...». Inori interesatuko al zaio, literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik egonik ere? Arkeologia kiratsa dario.
Nire gogoeta eta nire galdera da: ez al litzateke zentzuzkoagoa pentsatzen joatea mendebaldeko literaturaren bidezko kultur-transmisioa itzulpen zuzenaren bidetik bakarrik ez, eta bestelako bideetatik ere landu beharko dela? Esaterako, obra baten zatikako, pasartekako itzulpen antologiko batek, obra eta egilea ongi ezagutzen dituen norbaitek edizio kritiko batean bilduak, ez al luke asimilazio hobea, eta batez ere, arinagoa -eta beraz merkeagoa, eta beraz errentagarriagoa, ekonomikoki zein kulturalki-, ahalbidetuko?
Zenbatu berri ditut Harold Bloomek bere Mendebaldeko kanona delako horretan argitaratzen dituen liburu-zerrendak, eta okerrak oker, 1.521 liburu agertzen dira berorietan. Noski, zerrenda hasiera batean ematen duena baino zehaztugabeagoa da, autore askoren azpian «antologia», «relatos», «obras en prosa» eta horrelakoak ikusten direlako.
Noski, zerrenda eztabaidagarria baino eztabaidagarriagoa da, aski izaten delako norberak ongi ezagutzen duen autore bat hartu, baieztatzeko irizpidea baino, askotan desinformazioa eta ezezagutza jartzen dituela agerian Bloomen aukerak. Noski, aukera batzuk guztiz kapritxosoak dira, eta ausentzia batzuk, deigarriak. Noski, kanon bat, eta are kanon mendebaldar bat egin nahi izateko asmoa bera oso diskutigarria litzateke. Baina, gezurra badirudi ere, ez dut Bloomen zerrendaren kritika egin nahi, eta bakarrik bere alderdi matematikoarekin geratuko naiz: 1.521 liburu. Horiek dira, Bloomen ustez, mendebaldeko kultura literarioak produzitu dituen ideia, amets eta jakintza-multzoa inorenganatzeko beharrezkoak direnak. Nire ustez oso liburu gutxi dira. Alegia, Bloomen zerrendaren ezaugarririk nabarmenena -apetatsua, partziala, desegokia... edo nahi dena izatea baino- laburra izatea da. Hartaraz gero, eta hau kopuru aski arbitrarioa dela jakinik ere, nekez iruditzen zait onargarri, demagun, 10.000 obratik behera kontuan hartzen dituen kanonik. Baina tira.
Beraz, kopurua biribilduz, demagun 1.500 liburu euskaratu beharko liratekeela euskarak gutxieneko maila «mendebaldarra» edukitzeko -bai, liburu kanoniko batzuk euskaratuta daude dagoeneko, Kixotea kasu; baina horiek gutxi izanik, ontzat eman dezagun kopurua, nolabaiteko gutxienekoa ezartzen duelakoan-.
Orain ikus dezagun itzulpen-politikak uzten dituen datuak; konparaziorako, Literatura Unibertsala bildumari esker 100 liburu euskaratu dira 12 urtetan, 1990etik 2002rako tartean, zehatz esanda. Eragiketa erraz bat eginez, ikusiko dugu martxa honetan 180 urte aski liratekeela euskara «aberats eta konplitua» izateko, Axularrek nahi zuen moduan. 2186. urterako, eginda.
Ez nuke egon nahi 2186. urtean bildumaren azken alea aurkeztuko duen itzultzailearen larruaren baitan. Inork imajina dezake ordurako literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik, izango ote den? Tira, agian Marten egingo du bere liburuaren aurkezpena. Imajina dezakegu gure itzultzailea, eskafandra eta guzti, esaterako Rayuela euskaratu berri -eta aski dolorez!- besapean duela: «Berrehun urte itxoin behar izan badugu ere, merezi duelakoan nago...». Inori interesatuko al zaio, literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik egonik ere? Arkeologia kiratsa dario.
Nire gogoeta eta nire galdera da: ez al litzateke zentzuzkoagoa pentsatzen joatea mendebaldeko literaturaren bidezko kultur-transmisioa itzulpen zuzenaren bidetik bakarrik ez, eta bestelako bideetatik ere landu beharko dela? Esaterako, obra baten zatikako, pasartekako itzulpen antologiko batek, obra eta egilea ongi ezagutzen dituen norbaitek edizio kritiko batean bilduak, ez al luke asimilazio hobea, eta batez ere, arinagoa -eta beraz merkeagoa, eta beraz errentagarriagoa, ekonomikoki zein kulturalki-, ahalbidetuko?