Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko irailaren 30ean
Agenda 22
Txerria hil da
Azaroa kantuan eman dut. Agendari errepasoa egiten hasi eta dagoenak baino falta denak eman dit atentzioa. Gizartea aldatzen ari da arras. Hilabete osoa kantuan pasa dut, San Martinak barne, eta ez dut txerri-hiltzeari buruzko bertso bakar bat ere bota. Eta ez zait egokitu lagunei entzutea ere. Duela hamabost-hogei urte, azaroko gai izarra izaten zen txerri-hiltzearena. Txerri izatea tokatuko zitzaizun bizpahiru aldiz; matarifea izango zinen hurrena; gibela frijitzen ari zen emakumea bestela; edo puskak banatu behar zituen baserritarra... Telebistarako propio grabatu genuen lehen saioan ere, Imanol Lazkano eta biok txerri-hiltzearen irudi batzuen gainean aritu ginen duela hogei urte. Antropologia edo etnografia ikasketak egiten ari denak, bertsoetan altxorra du gizartearen nondik norakoen berri jakiteko. Kantatzen duguna ez baita hain interesgarria, kantatzen ez duguna aldiz, bai.
Lurrean
Oinak lurrean ditugula bizitzeko zoria dugu bertsolariok. Bertso-bazkari eta afarietan batipat, ingurukoa oro oso gertutik ezagutzeko parada izaten dugu. Odol-bero ospea dugu euskaldunok, eta zurruteroena. Gertatu izan zaigu noizbait bertsotan ari garela mahaiko gaztetxoren bat presaka jaiki eta, denen bistan, txahala egiten ikustea. Duela gutxi ordea, lehen aldiz, mahaikide genituen bi, muturtu eta muturrekoka hasi ziren, mahaiaren jiran lehenik eta jangelatik irten eta kanpoan gero. Tartean sartu ziren lagunak beste biak baketze aldera. Kaltea, guretzakoa bederen, egina zegoen ordea. Has zaitez han kantuan! Zer esan behar duzu, Jainkoa ona dela? Giro bero-beroa dagoela? Begi-bistakoa kantatzetik abiatzea hobe izaten da aukeran. "Borroka" da errimakeran oso ongi funtzionatzen duen hitz bat gainera. Arlo semantiko bereko beste hainbat hitz badira ia berez diskurtsoa osatzera zaramatzatenak: borborka, erronka, mokoka...
Mi mi sol mi mi
Musikariekin ere aritu gara bertsotan azaroan. Txistulariekin, Xabier Muñozi egindako omenaldian, Donostian. Eta Erandion, Doctor Deseo taldeko gitarra-jole den Aitor Agirianorekin, Bertso Tranpak ikuskizunean. Bi musika-tresna desberdin eta bi estilo diferente. Eta haiekin gu, beti-berdinak. Zail egiten da ahozko inprobisazioa eta musika uztartzen, bietako bat zinez inprobisazio delarik. Bertsolariontzat konpasa da, umetan marrazki borobilak egiteko erabiltzen genuen tresna hura. Hortik aurrera deus gutxi. Noiz hasi, noiz ekin, buruak agintzen digu eta ez bat, bi, hiru, lauak. Horregatik diote musikariek, elkarrekin goazelarik, ez datozela gu laguntzera, gu "persegitzera" baizik. Halere, badira musikarekin oso ongi konpontzen diren bertsolariak. Musikarekin uztartzean "hazi" egiten dira eta euren testuak ahots soilez emanak baino hobeak ere izan daitezke. Aurreikusten dut, urte gutxi barru Txapelketako bakarkako lanean bertsolari bat propio eramandako bere gitarra-jolearekin, bestea bere piano-jolearekin, hirugarrena bere perkusionista hartuta...
Beste txerria ere ez da ageri
Bertsogintzak aurrera egin duela uste dut. Baina ez orain doinu gehiago erabiltzen ditugulako, ez orain neurri-errimatan txukunagoak garelako, ezta orain doinu luzeagoetan aritzeko gaitasuna dugulako ere. Aurrera egin du, duela hamabost bat urte izandako joerari ihes egiten asmatu duelako. Azaroan ez dut kantagai izan Julianmuñozik, Isabelpantojarik, edo Seseñako Pozerorik. Bisbal, Lecquio, Jesulin, Esperanza Aguirre, Soyaya... ezagutzen ditugu baina urrun geratu zaizkigu. Ez da seinale hoberik nola guretzat hala herri honentzat. Gero eta guregainagoak gara. Eta hori, deitalerik txikienetatik hasita lortzen da.
Auzoko lagunak
1986an, Carmelo Baldatik Donostiako Belodromora jo genuen Bertsolari Txapelketaren finala jokatzera. Bi mila entzule pasatxotik ia zazpi milara egin genuen jauzi. Telebista izan zen bertan, zuzenean, lehen aldiz. Idatzizko hedabideek ere ordurarte ez bezalako garrantzia eman zioten bertsolaritzari. Baina gure hedaduraren egiazko neurriaz jabetzen ez ginen hasi pare bat urte pasa arte. Negu Gorriak taldeak Peñagarikano eta bion bertsoak grabatu zituelarik, edozein gazte hurbiltzen zitzaigun, edozein parrandatan, "Batetikan korroska..." belarri ertzera kantatuz. Fermini eta konpainiari ez dakit inoiz behar bezala eskertu diegun bertsolaritzaren zabalkundean ipinitako hondar alea. Ia hogei urteren buruan, ama bat edo aita bat datorkidalarik, eskutik lau-bost urteko umetxoa duela, asmatzen hasi naiz zer-nolakoa izango den aurkezpena: "Hara, Kimetz, begira nor dagoen hemen! Zuk ezagutzen duzu eh? Andoni da! Takolo , Pirritx eta Porrotxen laguna! Ea, Andoni... Esan rra!". Auzoko lagunek eman digute daukagun itzalaren zati handi bat.
Gogoetan
Ehun lagun bildu gara bi asteburutan Zarautzen, bertsolaritzaren nondik-norakoak gogoetagai hartuta. Duela hamabi urte elkartu ginen Azpeitiko Elosiagan gauza beretsua egitera. Orduko hartan bertsolaritza hamar-hamabost urteren buruan zer izatea nahi genukeen irudikatzen aritu ginen. Eta eman ditugun urratsak orduan adostutakoak izan dira gutxi-gehiago. Aurrera begira ez dakigu zer letorkeen. Ez dakigu euskarak ze osasun izango duen hamabost urte barru edo euskal kulturaren egoera zein izango den. Gureak kezkatzen gaitu, baina ez gureak bakarrik. Bertsolari eta bertsozale gara ez esaldiak 10/8 edo 7/6ko moldeetan eta errimaturik ematea eta entzutea gustuko dugulako soilik. Badugu herri honen eta herri honen kulturarekiko kezka eta erantzukizunik. Bidelagunak aurkitzen hasteko sasoian gaudela dirudi. Kultur proiektu eraginkor baten gabeziak pikutara eraman gaitzake, gu, auzokoak eta baita herri hau ere. Dagokionak heldu ezean, norbaitek heldu beharko dio lanari. Ni ez naiz nor zure etxean sartzeko baina...
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Zigor Olabarria Oleaga
#3
#4
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#5
Gorka Bereziartua
#6
Amets Aranguren Arrieta
Azkenak
Turistifikazioaren Aurkako Urria antolatu dute, hiri bizigarri baten alde
Turismoaren Nazioarteko Egunean, joan den ostiralean, aurkeztu zuen Bizilagunekin plataformak Turistikazioaren Aurkako Urria egitasmoa.
2024-09-30
Unai Larrinaga Torrontegi
Osasun arloko itunak euskararen garrantzia aitortu beharko luke
2024-09-30
ARGIA
Barakaldoko tiroketaren harira zazpi pertsona atxilotu dituzte
Gizon bat hil eta beste bi pertsona zauritu dituzte igandean, Barakaldon izandako tiroketan. Ertzaintzak zazpi lagun atxilotu ditu –bost gizon eta bi emakume–, eta ikerketa zabalik da oraindik.
2024-09-30
ARGIA
Israelek dozenaka lagun hil ditu Libanon eta Yemenen, Hezbollah eta Hamaseko buruak tartean
Israelen bonbardaketek ez dute etenik. Beirut (Libano) eta Yemengo hainbat azpiegitura izan ditu jo-puntuan azken egunotan, eta dozenaka herritar hil erasoetan. Horien artean, Hezbollah erakunde xiitako buruzagi Hassan Nasrallah eta Segurtasun Prebentiboko komandante Nabil... [+]
2024-09-30
ARGIA
Ultraeskuinak lehen aldiz irabazi ditu hauteskundeak Austrian, baina ez du gobernua norekin osatu
Botoen %28,8 lortu ditu FPÖ alderdi ultranazionalistak, 2019an baino %13 gehiago. ÖVP Alderdi Popularrak botoen %26,3 jaso du eta hirugarren indarra izan da SPÖ alderdi sozialdemokrata, botoen %21,1ekin. Alderdi nagusiek uko egin diote ultraeskuinari gobernatzeko... [+]
2024-09-30
Zigor Olabarria Oleaga
Pilar Garaialde, Gogora Institututik kanpo utzi duten estatuaren biktima:
“Beti zoru etikoa ahoan, baina ez dakit hori non ote dagoen”
Iragan asteazkenean, Gogora Institutuko Zuzendaritza Kontseiluko bost kide independenteak hautatu zituzten Gasteizko Legebiltzarreko Justizia eta Giza Eskubideen Batzordean. EAJren eta PSE-EEren abstentzioek Pilar Garaialde Salsamendi zuzendaritzatik kanpo utzi zuten. Bera zen,... [+]
2024-09-30
Bertsozale.eus
Eneritz Artetxe Eizagirre nagusi Hondarribian
Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako bosgarren final-zortzirena jokatu da gaur Hondarribiko Itsas Etxean. Artetxe, saioa irabaztearekin bat, final-laurdenetara sailkatu da.
Herri indigenei egindako kalteengatik barkamena eskatu du Kanadako Elkarte Medikoak
Kanadako Elkarte Medikoak (CMA) barkamena eskatu die herri indigenei, praktika medikoentagik edo haien gabeziagatik historikoki eragin dizkieten kalte fisiko eta psikologikoengatik. Barkamen-eskea egin duen ekitaldi berean txosten bat aurkeztu du, medikuen jarduera antietikoak... [+]
2024-09-30
Bertsozale.eus
Aitor Salegi Martijak irabazi du Andoainen
Azken aurreko final-zortzirena jokatu da gaur Bastero kulturgunean. Datorren larunbateko saioarekin osatuko da final-laurdenetako zerrenda. Sarrerak bertsosarrerak.eus atarian daude eskuragai.
Eguneraketa berriak daude