Ihesi: Elorrio, Txantxibiri txantxibiri...


2021eko uztailaren 16an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Monumentu multzo historiko-artistiko izendatua da Elorrioko hirigunea. Hiri barruan galtzea nahikoa da denboran atzera egiteko. Gaur egun asko dira Elorrioren edertasunak erakartzen dituen turistak, baina aspaldiko kontua omen da hori. XX. mende hasierara arte nekazaritzatik bizi zen herria, baina turismoa heldu zen eta bainuetxeei esker arrakasta lortu zuen. Ospe handiko bainuetxe bi zeuden herrian. Horiek desagertu zirenean, Bilbo inguruko familia aberatsentzako udako zein atsedenerako herri bihurtu zen.


Udalatxera goaz

Mendiz inguratuta dago Elorrio: Intxorta (797m), Udalatx (1092m), Memaia (669m), Amitar, Santa Mañazar (679m) eta Erdella (660m) dira bere zaindari. Udalatxen barrenean sortzen den Zumelegi errekak zeharkatzen du Elorrio. Udalatx edota Udalaitz, bertara begira dauden begien arabera ditu bi izen. Batzuentzako haitzez jantzitako mendia dugu eta beste batzuentzako hatxez jantzitakoa. Izan ere Gipuzkoa, Araba eta Bizkaiaren artean dago mendi ezagun hau. Tontorrera heltzeko bide bat baino gehiago daude, baina Kanpazarreko lepotik hasten den bidea ez da horren luzea eta ondo markatuta dago. Hori bai, maldan gora ibiliko gara bide osoan zehar. Kanpazarretik hego ekialderantz doan pista hartu behar da (seinalizatuta dago) eta harrobia pasatu ondoren hegoalderantz doan bidea hartu behar da. Ikuspegia ederra da tontorretik. Kanpazarretik bertatik Besaiderako bidea ere hasten da eta baita Intxortarako bidea ere.

Bestelako ibilaldi txikiak egiteko aukera ere badago Elorrio inguruetan. Argiñetako nekropolia dagoen Zenita auzoan, adibidez, jende asko ibiltzen da paseoan. Bainuetxe ospetsua zegoen lehenago Zenitan, gaur egun ikastetxea dena. Sulfuro ura erabiltzen zuten bainuetxean (uratsa herri hizkeran) eta bertan dago oraindik ere iturburua. Argiñetatik gora Mendrakara helduko gara (herrigunetik kilometro pare batera). Bertan dago Santo Tomas ermita eta han ere badira zenbait hilobi. Ikuspegia ere ederra da han.


Erdi Aroa

Historiaurreko edota erromatar garaiko aztarna esanguratsurik ez dago Elorrion, baina bai Erdi Arokoak. Aipatutako Argiñetako nekropolia dugu horren adibide, edota Etxebarriako San Agustin erromatar aurreko monasterioa. 1053. urtean eraiki zuten berau. Hala ere, badirudi aurretik ere beste eraikinen bat bazela bertan. Monasterioak hainbat aldaketa izan ditu urte hauetan guztietan. Eraikin erromaniko bihurtuko dute lehenengo eta eliza gotiko gerora.


Lantza zorrotzak

1468. urtean oinaztarren eta ganboatarren borrokaren lekuko izan zen Elorrio. Ibarratarrak eta Martzanatarrak bat egin ezinik aritu ziren eta historiako gatazkarik gogorrenetarikoa izan zen. Garai hauetan Elorrioko lantzak ere ezagunak ziren. Lizarrez egiten zituzten eta Elorrioko mendietan eta mugako herrietan (Elgeta, adibidez) hainbat lizar zeuden horretarako landatuta. Baserritarrek eta lantzagileek bat egiten zuten lanbide honetan. Felipe II. ren ejerzitoarentzako gune garrantzitsu moduan agertzen da agirietan. Lisboaraino ere heldu omen ziren Elorrioko lantzak.


Urrezko garaia

Elorrioko urrezko garaia XV-XVIII. mendera bitartekoa da (1630. urtean egin zuten bat Etxebarriako San Agustinek Elorriorekin). Santa Maria eliza eraiki zuten (Gaurko Sortzez Garbia) eta harresitik kanpora atera zituzten errebal edota auzoak. Oihalgile eta lantzagile trebeen herri izatetik burdinarekin negozioak egiten zituen herri izatera pasatu zen. Orduan sartu zen diruaren ondorio dira Elorrioko eraikin zein etxe ederrak: 20tik gora jauregi eta 69 armarri. Garai bateko jauregi eta jauntxo etxeak ikastetxeak, etxebizitzak edota negozioak dira gaur egun. Kurtzeak, elizak eta ermitak ere ugariak dira.


Sortzez Garbia eliza

Sortzez Garbia eliza handiaren (Bizkaiko handiena baita) begiradapean sekretu asko gordetzen ditu hiriguneak. Hiria edo uria baita Elorrio. Elizako bertako erretaula ere ezaguna da edota kanpandorrea. Basilika zen 1959an eta bertan dago Balendin Berri Otxoaren omenezko aldarea ere. Bizkaiko saindu bakarra da berau. 1988ko ekainaren 19an egin zuen saindu Juan Pablo II.a aita sainduak. Zilarrezko kutxatilaren barruan daude sainduaren gorpuzkinak. Udaletxearen aurrean dago eliza, Gernikako arbola plazan, hain zuzen ere. Elizatik hurbil dago errebonbiloaren irudia ere.

Argiñetako nekropolia
Elgetarako bidean, herritik irten orduko, ezkerrera hartu behar da Argiñetara heltzeko. «Harginen lekua» da Argiñeta. Bertan harearrizko hilobi kristauak topatu zituzten eta hortik omen dator izena. 711. urtean Guadaleteko batailaren ostean arabiarrengandik ihesi zetozen bisigodoak Elorrioraino heldu ziren eta, antza denez, Argiñetan egin zituzten eurentzako hilobiak. Zati bitan eginda daude hilobiak: Gainaldea triangelu itxurakoa da eta beheko partean harrian landutako hilobia dago. San Adrian ermitaren aurrealdean daude hilobiok. Gaur egun 23 daude Argiñetan eta euretako bat bikoitza da. Latinezko inskripzioak ere badira hilobi batzuetan eta horietako baten arabera, 893. urte ingurukoa da hilobi hori. Argiñeta berezi egiten dutenak estelak ere badira. Hauek hilobiak baino zaharragoak dira, kristau aurreko garaikoak.

Don Tellok sortutako uria
Elorrio 1356. urtean sortu zuen Don Tellok Etxebarriako San Agustingo lurretan. Gipuzkoatik Bizkaian sartzeko sarreretako bat zen eta, beraz, borroka garaietan estrategikoa. Lehenengo hesiz inguratu zuten herria eta gero harresiz. Oraindik ere badira orduko harresiaren aztarnak. Harresien barruan kale paralelo bi zeuden eta hauek zeharkatzen zituen hirugarren kale txiki bat ere bai. Kale bakoitzaren amaieran ate bat zegoen. Guztira sei ate ziren eta hauetako gehienak desagertu diren arren, bakarren bat gelditzen da. Don Tello plazan dago horren adibideetako bat, Arezpakotzaga jauregiaren ondoan.


Azkenak
2024-11-28 | Leire Ibar
Tolosan Ertzaintzak pilotakadaz zauritu zuen gaztearen kasu artxibatu dute, biktimak deklaratu aurretik

Epaileari nahikoa izan zaio azaroaren 27an Ertzaintzak egindako deklarazioa kasua artxibatzeko. Erabakiaren aurrean helegitea aurkeztuko duela adierazi du Xuhar Plataformak. “Xuharrek ez du begia galdu, Ertzainak begia galduarazi dio”, salatu du mugimenduak.


2024-11-28 | Julene Flamarique
Bi presa kendu dituztenetik, izokina Bidasoatik Baztanera heltzen hasi da

Hobekuntza horiekin izokinak eta beste espezie migratzaile batzuek erruteko eremu optimoak lortzea eta bizirik irauteko aukerak handitzea espero da. Europako funtsekin finantzatutako jarduera da, Life Kanturibai proiektuaren baitakoa.


2024-11-28 | Leire Ibar
Jasotako isun bakoitzeko helegiteak aurkeztu dizkio Ernaik Eusko Jaurlaritzari, guztira 133

Epaiketa prozesua abiatu du ostegun honetan gazte antolakundeak. 2023an egindako bi ekimenen ondorioz 290.500 euroko zigor ekonomikoa jarri dio Eusko Jaurlaritzak. Ekonomikoki "ito eta desagerrarazteko" mekanismoa dela salatu du Ernaik.


94 urteko emakume bat hil dute Gasteizko IMQ Igurko zahar-etxean, eta gizon bat atxilotu

Adinekoen egoitzako egoiliarra da asteazken gauean hildako emakumea. Larriki kolpaturikoa ospitalera eraman zuten, baina bertan hil zen emakumea. Bertako egoiliarra den 68 urteko gizon bat atxilotu dute, indarkeria matxista leporaturik.


2024-11-28 | Leire Ibar
Nabarmen igo da antsiolitikoen eta depresioaren aurkako botiken kontsumoa gazteen artean

Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]


“Petronorrek eraldaketa hitza darabil, baina enplegu suntsiketa besterik ez dugu ikusten”

Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]


2024-11-28 | Julene Flamarique
‘Feminizketak’ seriea eta ‘Ikusgela’ proiektua: aurtengo Rikardo Arregi Kazetaritza sarien irabazleak

Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]


Munstro aplikazioak izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan

Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.


Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu

Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]


2024-11-28 | Jon Torner Zabala
Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko

Hil Argi elkarteak antolatuta, Bizipoza egitasmoaren laguntzarekin, Gehiago Gara jaia egingo dute abenduaren 15ean Antzuolan. Haurrak galdu dituzten familiak, lagunak, eskolako kideak eta, oro har, hil diren umeak "bizipozetik" gogoratu nahi dituzten herritar guztiak... [+]


Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk

Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]


2024-11-28 | Gedar
Zumaiako Balenciaga ontziolako langileek mobilizazioei ekingo diete, lanpostuen defentsan

Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.


Sindikalismo eraldatzaileaz eta lanaz eztabaidatzeko nazioarteko kongresua Leioan

Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.


2024-11-28 | Irutxuloko Hitza
Mikel Zabalzaren omenezko plaka jarriko du Donostiako udalak larunbatean, Intxaurrondoko kuartelaren aurrean

Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]


Eguneraketa berriak daude