Zientzia gustura irakur daiteke


2021eko uztailaren 23an
Iturri beretik sortuak dira literatura eta zientzia, gure jakin-mina asetzeko, eta horiek biak uztartu guran dabil aspalditik EHUko Euskara Errektoreordetza. Haatik, ubide gero eta bereiziagoak eraiki dizkiegu zientziei eta letrei, eta aurrez aurre jarri ere bai inoiz biak.

Zientzia Irakurle Ororentzat (ZIO) bildumako liburuak goi-mailako dibulgaziokoak dira. Atseginak dira irakurtzeko; arrakasta eta miresmena bereganatu dute beste hizkuntzetako irakurleen artean, eta aditua ez den baina egungo ezagutza zientifikoaren berri jakin nahi duen irakurleari zuzenduta daude, gazte nahiz zahar, aditu zein zale. Hainbat liburuk gaiari loturiko material gehigarriak ere baditu, CDan jasoak.

Egungo ezagutza zientifikoaren erakusgarri diren irakurgai bikainenak euskaraz ematea da ZIO bildumaren helburu nagusia. Horretaz gain, euskarazko prosa zientifikoa finkatzen lagundu nahi luke. Jakintza arlo askotako ikasleentzat eta unibertsitatetik kanpoko jendearentzat erakargarri diren gai espezializatuetako itzulpenak eskaintzen ditu ZIOk, beren kalitateagatik erreferentzi moduan erabil daitezkeenak. Horretarako, itzultzaile trebatuak erabili dituzte, eta haien gainetik begirale zorrotzak jarri. Bost itzultzaile aritu dira orain arte, eta denek jaso dute Euskadi Saria behin edo behin, itzulpen sailean. Xabier Olarra, Juan Garzia, Irene Aldasoro, Josu Zabaleta eta Jon Muñozek osatzen dute eliteko taldea. Fernando Morillo eta Garikoitz Knörr arrimatu berri dira, eta etorkizuneko lan batzuen ardura hartuko dute, beti ere EHUko Euskara Zerbitzuko teknikarien laguntzarekin. Liburuen azalen eta diseinuen arduraduna berriz, Anton Olariaga da.

Duela lau urte abiatu zen egitasmoak bi arduradun nagusi ditu gaur egun, EHUko Euskara Zerbitzukoak biak eta aski ezagunak gure artean: Juan Garzia Garmendia eta Itziar Laka Mugarza.

ZIO bildumaren arduradunak: «Hauek ez dira irakasteko liburuak, baina bai ikastekoak»
Liburuok ez dira ikas-materiala.
Ez dira esku-liburuak, irakasteko testuak. Saiakerak dira, eta, Loroaren teoremaren kasuan, eleberria. Egia da zientzia alorreko ikasleei onura egingo dietela liburu hauek, baina ez daude berez irakasgaietarako egokituta. Inoiz erabili izan dira ZIO bildumako liburuak klasean, baina hori irakaslearen esku dago, jakina. Hauek ez dira irakasteko liburuak, baina bai ikastekoak.

Gazteentzako al dira?
Ez beren-beregi. Bakanen bat akaso bai, badago institutuetako ikasleei zuzendua, baina denetarik dago.

Normalean, gai bat baino gehiago sartzen da liburu bakoitzean. Sacks-en kasuan (Antropologo bat Marten), esate baterako, neurologia da gai nagusia, baina psikologia ere bada, filosofia ere bai, antropologia, eta zelan ez, literatura. Bilduma eklektikoa da, gaiak eta mailak ezberdinak direlako.

Zientzia eta literatura uztartu guran dabil ZIO. Elkarrengandik urrunduta ibili dira aspaldian?
Arsuaga zientzialariak oraintsu esaten zuen askoz normalagoa dela zientzialari bat literatura irakurtzen ikustea alderantziz baino. Jendeak uste du ez dagoela zientzia edo ezagutzari buruz gustura irakurtzeko gauzarik. ZIOrekin erakutsi nahi dugu badagoela material hori. Hau da, zientziari buruz hitz egingo dizut, baina hizkuntza atsegina eta garbia erabiliz.

Molde honetako lan asko dago atzerrian?
Bai, asko, eta batzuk oso arrakastatsuak dira, tartean bilduma honetako batzuk. Sacks-en liburuekin, esaterako, filmak ere egin dituzte.

Baina bi arazo ditugu guk hemen. Batetik, leku guztietan gertatzen dena, hots, jende askok pentsatzen duela, ezagutzen ez duelako, ez dagoela honelako lanik, edo daudenak adituei zuzendutako lan gozakaitzak direla. Eta bestetik, gure arazo espezifikoa, euskararen egoera ahula.

Horren guztiaren kontra egin nahi dugu, guztiz kontrakoa erakutsiz: badagoela ezagutzaren inguruko material asko eta asko, eta atsegingarria izan daitekeela. Gainera, belaunaldi aldaketa dator eta hezkuntza euskaraz egin dutenen txanda da. Horiek eskertuko eta gozatuko dituzte honelako produktuak, honelako liburuak ez zaizkie hain arrotzak egingo euskaraz eskolatuei.

Argitaratzeko daudenak
Eder behar du. Graham Farmelo.
Itzultzailea: Fernando Morillo.
Gaia: Zientzia modernoko ekuazio bikain-dotoreenak, istorio bihurtuak.

Formen matxinada. Jorge Wagensberg.
Itzultzailea: Juan Garzia.
Gaia: Eboluzioa eta izadiko formak.

Hizkuntzaren sena. Steven Pinker.
Itzultzailea: Garikoitz Knörr.
Gaia: Hizkuntzaren instintuari buruz.

Gogamen basatiak. Marc Hauser.
Itzultzailea: Irene Aldasoro.
Gaia: Zer pentsatzen dute benetan animaliek?


Orain artekoak

Antropologo bat Marten. Oliver Sacks.
Itzultzailea: Xabier Olarra.

Sagua, eulia eta gizakia. François Jacob.
Itzultzailea: Juan Garzia.

Loroaren teorema. Denis Guedj.
Itzultzailea: Jon Muñoz. (CDa F. Morillok).

Giza gorputza lanean. JMA Lenihan.
Itzultzailea: Irene Aldasoro.

Zenbakirik gabe bizi. John Paulos.
Itzultzailea: Josu Zabaleta.

Liburuak eskuratzeko
ZIO liburuak liburu denda arruntetan daude eta nahiago duenak EHUko webgunearen bitartez eska ditzake. www.ehu.es helbidean dago informazioa, «Argitalpenak» atalean edo Euskara Errektoreordetzako atalean. Durangoko Azokan ere izango dira.


Azkenak
Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen: “Herritik sorturiko ekitaldiaren jabe egin da Udala”

Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]


2024-12-23 | Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]


2024-12-23 | Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena

Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.


2024-12-23 | Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]


Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.


Teknologia
Gai izango ez garenean

Pertsona nagusiekin edo aniztasun fisiko eta neuronalak dituzten pertsonekin lanean zaudenean, dugun gizartean gaitasunaren ideiak espezie bezala asko mugatzen gaituela ohartzen zara. Hau da, dugun sistemak gauzak modu espezifiko batean egiteagatik jartzen zaitu balioan, eta... [+]


Materialismo histerikoa
Idatzi nahi nuen

Idatzi nahi nuen gabonetako argien alde, eta urteroko ohitura bilakatu aldarrikatzea, kaleak argitzen dituzten aro honetan, espazio publiko apain, alai eta gozagarri bat, klase ikuspegitik. Baina, noski, espazio publiko epelak ere bai, zenbait gazte liburutegietan liburuak... [+]


2024-12-21 | Iñaki Lasa Nuin
Pagadiak

Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.

Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]


Elkar mugituz?

Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.

Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]


Gobernu berriaren aurrekontu neoliberal zaharrak

 Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.


Israelek hildako 17.000 haur palestinarren izenak irakurriko dituzte Iruñean 30 orduz jarraian

Ekimena abenduaren 28an egingo da Iruñeko Baluarte plazan. Goizeko 11:00etan ipuin irakurketa antolatu du Yalak La diverxa Cris ipuin kontalariarekin eta, ondoren, 12:00etatik aurrera, BDZ (Boikota, Desinbertsioa eta Zigorra) ekimenak antolatuta egingo da irakurketa.


2024-12-20 | Nekane Txapartegi
Izartxoak *, arriskutsuak patriarkatuarentzat

Sistema kolonial kapitalista heteropatriarkala auzitan jartzen eta borrokatzen denean, gupidarik gabe erasotzen du bueltan. Eskura dituen tresna guztiak erabiliz, instituzioak, medioak, justizia, hizkuntza, kultura, indarkeria... boterea berrindartzeko, sendotzeko eta... [+]


Eguneraketa berriak daude